Luis Bunyuel

Varlı ailədə doğulmuşdur. Katolik məktəblərində oxumuş, orta təhsilini Saraqosadakı dünyəvi liseydə başa vurmuşdur. 1917-ci ildən Madriddə yaşamışdır. Madrid Universitetində tarix, fəlsəfə və ədəbiyyatı öyrənmişdir. Bunyuelin baxışlarının formalaşmasına F. Qarsiya Lorka, S. Dali və R. Qomes de la Sernanın təsiri olmuşdur. Fəaliyyətə ədəbiyyatçı və kinotənqidçi kimi başlamışdır. 1920-ci illərin bədii avanqardist hərəkatı – ultraizmə qoşulmuşdur. 1925-ci ildən Parisdə yaşamış, rejissor J. Epşteynin yanında rejissor assistenti işləmişdir; sürrealistlər (L. Araqon, A. Breton, P. Elüar, R. Maqrit, J. Sadul və b.) dərnəyi ilə yaxınlaşmışdır. Bunyuelin rejissoru kinodebütü olan “Əndəlis köpəyi” (1928, ssenarist S. Dali ilə birgə) və “Qızıl əsr” (1930) filmləri kinoda sürrealizm örnəyi olmuşdur.

Antiklerikal və antiburjua motivləri “Qızıl əsr” (50 il) bədii və “Las Urdes. Çörəksiz torpaq” (1932, ekranlara 1937-ci ildə çıxmışdır) sənədli filmlərinə qadağa qoyulması səbəbi ilə Bunyuel 15 il müddətinə rejissorluqdan uzaqlaşmağa məcbur olmuşdur. 1938–46-cı illərdə ABŞ-da yaşamış, məsləhətçi və montajçı kimi ispan və İkinci dünya müharibələri haqqında filmlərin yaradılmasında iştirak etmişdir. Amerika filmlərinin ispandilli versiyalarını hazırlamış, Müasir incəsənət muzeyində (Nyu-York) işləmişdir.

1946-cı ildən Meksikada, əsasən, melodram janrında məişət filmlərini çəkmişdir: “Böyük kazino” (1947), “Susanna” (“İblis və cismanilik”, 1950), “Yalanın qızı” (“Başıbəlalı Don Kintin”, 1951), “Yekəpər” (1952) və s. Sonralar G. de Mopassan (“Sevgisiz qadın”; “Pyer və Jan” romanı üzrə, 1951), D. Defo (“Robinzon Kruzo”, 1952), E. Bronte (“Ehtiras uçurumları”; “Tufanlı aşırım” romanı üzrə, 1953), B. Peres Qaldos (“Tristana”, 1970) və b.-nın əsərlərini ekranlaşdırmışdır. “Unudulmuşlar” (1950, Kann Beynəlxalq kinofestivalının mükafatı) və “Nazarin” (1958, Kann Beynəlxalq kinofestivalının mükafatı) filmləri onu dünya kinematoqrafiya xadimlərinin ön sıralarına çıxarmışdır.

Bunyuel 1961-ci ildə (18 illik fasilədən sonra) öz vətənində “Viridiana” filmini çəkmişdir (ekranlara 1976-cı ildə çıxmışdır, Kann Beynəlxalq kinofestivalının baş mükafatı). “Qırıcı mələk” (1962, Kann Beynəl xalq kinofestivalının mükafatı), “Tərki-dünya Simeon” (1965, Venesiya Beynəlxalq kinofestivalının mükafatı), “Tristana” (1970) filmləri M. de Servantes, F. Qoyya və F. Surbaranın əsərlərindən gələn məzmun və obrazlar üzərində qurulmuşdur. Bunyuel 1963–77-ci illərdə, əsasən, Fransada işləmişdir; bu dövrdə J.K. Karryerın ssenariləri üzrə “Qulluqçunun gündəliyi” (1964), “Gündüz gözəli” (1966, Venesiya Beynəlxalq kinofestivalının baş mükafatı), “Burjuaziyanın təvazökar cazibəsi” (1972, “Oskar” mükafatı), “Azadlıq kabusu” (1974), “İstəyin dumanlı hədəfi” (1977) filmlərini çəkmişdir. Bir çox filmləri öz ssenariləri əsasında çəkmiş, aktyor və prodüser kimi də çıxış etmişdir. Venesiya Beynəlxalq kinofestivalında (1969) Bunyuelə “Kino ustası” adı verilmişdir. Ümumən yaradıcılığına görə həmçinin San-Sebastyanda (1977) və Moskvada (1979) Beynəlxalq kinofestivalların mükafatına layiq görülmüş, Venesiya (1982) Beynəlxalq kinofes tivalının yubiley mükafatını almışdır.  

1. Əndəlüs köpəyi (film, 1929) / Un chien Andalou

• Sürrealizm