A Guerra d'as Trenta Anyadas estió una guerra civil d'Alemanya que se convertió en un conflicto armau entre diferents potencias europeas entre 1618 y 1648.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Guerra d'as Trenta Anyadas | |
---|---|
Información cheneral | |
Calendata: 1618 - 1648 | |
Puesto: Europa (principalment en l'actual Alemanya) | |
Resultau: Paz de Westfalia | |
En conflicto | |
Suecia Bohemia Reino de Dinamarca y Noruega Provincias Unidas Francia Escocia Anglaterra Saxonia Palatinato Transilvania | Sacro Imperio Romano Chermanico Liga Catolica Alemana Austria Bavera Imperio Espanyol |
Baixas | |
alto u baixo 495.000 | alto u baixo 450.000 |
Guerra d'as Trenta Anyadas | |
Pilsen • Lomnice • Sablat • Wisternitz • Humenné • Montanya Blanca • Neu Titschein • Mingolsheim • Wimpfen • Höchst • Fleurus • Heidelberg • Mannheim • Frankenthal • Stadtlohn • Breda • Cádiz • Puent de Dessau • Lutter • Stralsund • Wolgast • Tractau de Stettin • Frankfurt de l'Oder • Magdeburg • Werben • Primera batalla de Breitenfeld • Rain • Alte Veste • Lützen • Saint Martin • Oldendorf • Primera batalla de Nördlingen • Les Avins • Leuven • Wittstock • Rheinfelden • Kallo • Fontarribia • Breisach • Chemnitz • Thionville • Salses • Dunas • Aire-sur-la-Lys • Providencia • La Marfée • Honnecourt • Segunda batalla de Breitenfeld • Rocroi • Tuttlingen • Freiburg • Jüterbog • Jankau • Hulst • Herbsthausen • Segunda batalla de Nördlingen • Zusmarshausen • Lens • Praga |
En 1555 s'establió o principio cuius regio, eius religio, que obliga a los alemans a prener a relichión d'os principes. Esto suposa que o luteranismo no exista que en Estaus con un principe luterano y en os atros que abance a Contrarreforma. Este sistema presenta dos errors:
A fins d'o sieglo XVI a mayoría d'as tierras eclesiasticas d'o norte d'Alemanya se seculariza de facto creyando un contencioso con as autoridaz imperials.
Os nobles no catolicos de Bohemia yeran hostils a l'autoritarismo d'os Habsburgo y inoportunan a los delegaus reyals en a defenestración de Praga de 1618. Proclaman en 1619 o destronamiento de Ferrando de Habsburgo, que dimpués se convertió en l'emperador Ferrando II d'o Sacro Imperio Romano Chermanico, y nombran rei de Bohemia a l'elector palatín Frederico V d'o Palatinato, que yera calvinista.
En 1620 Ferrando esclafa a los insurchents con aduya espanyola en o Mont Blanco, a man de Praga y Frederico fuye. Li confiscan os biens y la dignidat electoral se trasfiere a lo duque de Bavera.
As tropas imperials encorren a los partidarios de Frederico dica o norte d'Alemanya, on derrotan a lo rei de Dinamarca, que yera luterano. En 1629 Ferrando II promulga l'edicto de restitución anulando as secularizacions realizadas de facto dende 1555.
Manimenos os exitos de l'Imperio alarman a lo Gustavo Adolfo, rei de Suecia tamién luterano y intervién en Alemanya. Aliau de Brandemburgo y Saxonia, y con subsidios franceses refusa a las tropas imperials y muere en combate en 1632. Dimpués d'a derrota sueca l'emperador y Saxonia firman en 1635 a Paz de Praga.
Cuan en Alemanya iba a encomenzar una reconciliación nacional. Richelieu decide empentar que a guerra contine en Alemanya pa aturar a los Habsburgo. As tropas francesas ocupan Alsacia y los suecos tornan a intervenir. L'emperador Ferrando III se niega a acceptar de negociar con os invasors.
Os tractaus de Westfalia rematan en Münster y Osnabrück y confirman as situacions de feito:
O calvinismo se convertirá en a tercera confesión legal de l'Imperio. A situación confesional d'a población se considera ya de pa cutio, y 1624 se prene como anyo de referencia de traza que un sobirán puet cambear de relichión personal pero sin cambear a relichión oficial de cada Estau. Por eixemplo a fins d'o sieglo XVII os electors de Saxonia se farán catolicos cuan habioron d'estar reis de Polonia tamién y la población de Saxonia continó estando luterana.
Os Estaus Alemans prenen de iure o dreito de guerra y d'aliganza con estaus foranos si no fan guerra contra l'Imperio.
O Imperio sigue existindo como marco nacional de referencia pa los alemans pero sin papel politico.
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Guerra d'as Trenta Anyadas, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.