Экинур

Экинур орустап большое, широкое озеро.

Географиязы

Јурт Туулу Алтайдыҥ кӱнбадыш келтейинде, тӱндӱк јанында Тӱӱкейдиҥ, Эзимниҥ, Наралканыҥ сын тайгалары, Эмегенниҥ, Быргастыныҥ, Ӧбӧгӧнниҥ суулары Канныҥ суузына киргенинде турат. Тӱштӱк јанында Канныҥ сазы кӧлдиҥ јаныла, Кан-Оозы јуртка јетире чӧйилет. Кӱнчыгыш келтейинде байлу кыр Алтын-Туу Јабаган јаар турат. Тӱндӱктей эки боочы бирӱзи Келейдиҥ, бу јолло Солонешный аймакка једер арга бар, экинчи боочы Јалаҥый-Бажыныҥ, оноҥ ары Јалаҥыйга, Чаргы-Оозына, Моты-Оозына, Келейге айланып келер арга бар. Ӱч ӧзӧк Быргасты, Эмеген ле Ӧбӧгӧн чӧйилип, бир јерге баштары биригет. Ачык, чӧл-јалаҥ јер, элбек кыраларлу, одор-јалаҥдарлу, јаан састу. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1082 метрге бийик. Экинур јурттыҥ рельефы чӧл јерге тӱҥей.

Климады

Климады орто-континентал. Кӱскиде ле кышкыда тыҥ салкындар тӱштӱк јанынаҥ согот. Узун кыш, кышкыда тыҥ салкындар болуп, јааган карды ӱзе учура берет. Ортоайлык соок −20..21 °С, чаган айда тыҥ сооктор −35..40 °С једе берет. Јай кыска, ортоайлык температура +15° С, јаан изӱ айда тыҥ ла изӱ кӱндерде +25..+30 °С болуп јат. Кейдиҥ чыгы ла јуттыҥ ортојылдык кеми 452—500 мм кире бар. Салкынныҥ ортојылдык тӱргени 4,3 м/с.

Аҥ-кужы

Тайгаларында јӱзӱн-јӱӱр аҥдар јӱрет: айу, бӧрӱ,тӱлкӱ, койон, јеекен, агас, албаа, јоонмойын, кӧрӱк, јараа, марал, аҥ, элик, булан. Куштардаҥ кедери тарал, карган, ӱкӱ, кӱӱк, тейлеген, талеҥко, мӱркӱт, карчага, јелечи, мечиртке, чай, торлоо, бӧднӧ, кӱртӱк. Сууда балык кезем астаган да болзо, чараган ла база кезик бӱдӱм балык бар.

Ӧзӱмдери

Чӧл-јалаҥдарлу, агаш-тажы ыраак јер. Кӧп сабада тыт, мӧш, чиби, кайыҥ ӧзӧр јер. Јаан јакшы одорлордо јӱзӱн-јӱӱр ӧлӧҥ лӧ јердиҥ јиилеги. Арал-јыдуларда тийиҥкат, бороҥот, кызылгат ӧзӧт. Меестерде маҥыр, јонјолой, сӧҥӱскен, кӧрмӧсјиилек, тайа. Саста кӧгӧзин, кыйгак ӧлӧҥ лӧ о.ӧ. Јакшы јылда аштыҥ тӱжӱми бийик болот, маала-ажы да јакшы бӱдер, је кӱйгекте эмезе јут јылда тӱжӱм јок.

Јери ле јолдоры

Јурттыҥ текши јери 211,6 га Ол тоодо: улус јадар јерлердиҥ кеми 128,51 га , јуртээлемде тузаланар јердиҥ кеми 28,83 га, јонго керектӱ тудумдар 9,15 га, производстволык јерлер 10,29 га, инженер ле транспорттыҥ инфраструктуразы 33,85 га, окылу учурлу 0,97 га, аҥылу јерлер 0,1 га. Экинур јурттыҥ сыны тӱндӱктеҥ тӱштӱк јаар 1 км 542 м, кӱнчыгыштаҥ кӱнбадыш јаар 2 км 326 м.

Јуртта 10 ором: Јаҥы,Н. У. Улагашевтиҥ, К. К. Тысовтыҥ, С. Туткушевтиҥ, В. М. Туймечековтыҥ, Амыр-энчӱниҥ, П. Е. Кудачинниҥ, Колхозтыҥ, Ю. А. Гагаринниҥ, Ч. К. Агинниҥ. Јурттыҥ оромдорыныҥ текши узуны ла ээлемдерге јетире јолдордыҥ узуныла кожо 16,22 км.

Јуртта туралар бир кат агаш, јелӱ, оныҥ кеми 2000 м². Јурттыҥ кӱнчыгыш јанында, Улагашевтиҥ оромында агаш бир кат экиквартирный туралар бар. Улус јадар фонд фонд 23,5 тыс. м², јадар јерле улустыҥ јеткилделгени ортолой бир кижиге 13,7 м².

Экинурга једетен ӱч јол бар. Улалу — Чаргы (Чуйдыҥ трагынаҥ оҥ јанына эбирер) — Кӧкӧйӧниҥ боочызы, Чакырдыҥ боочызы — Экинур; Улалу — Себиниҥ боочызы, Туйактуга јетпей јӱрӱп, Чуйдыҥ трагынаҥ оҥ јаны јаар эбирер — Кеҥи — Јабаган — Экинур; Алтай Крайдаҥ келзе, Јаш-Тура — Солонешный — Чаргы-Оозы — Экинур.

Улалу — Кан-Оозы деп јолдыҥ айрылчык јолы Јабаганды ӧдӧлӧ, оҥ јаныла барат 16 км. Аймактыҥ тӧс јерине јетире 18 км. Улалуга јетире эки јолло једерге јараар, бирӱзи Чакырдыҥ боочызы ажыра Беш-Ӧзӧк, Кӧкӧйӧниҥ боочызы, Чаргы, Улалу. Экинчизи узада јол — Јабаганныҥ боочызы, Туйактунаҥ ары Чуйдыҥ трагына чыгала, Себиниҥ боочызы, Шабалин, Улалу.

«Чаргы-Оозы — Јалаҥый-Бажы — Экинур» деп регионал учурлу кӧӧлик јолдыҥ учы (идентификационный темдеги 84К-123, узуны 47,46 км, ӱсти сай-кумак).

Јурт 1756 јылда тӧзӧлгӧн.

Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжыла 1634 кижиниҥ 98 % алтайлар болгон.

Кӧп саба билелер таҥынаҥ ээлемдӱ. Јаан производстволык ээлемдер јок. Јылкы мал, соок тумчукту, оок мал азыраары. Туризм.

Тӱӱкилик

• Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда турушкандарга кереес (1968 ј., П. Е. Кудачинниҥ оромы, 12Б);

Археологиялык

• Эмеген ӧзӧктӧ ташта јурамалдар. Јурттаҥ 4 км ыраакта(1358);
• Мӧҥкӱсалгыш (1446), Сары-Кобы (1489,1342).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

Ар-бӱткендик

• Байлу кыр Алтын-Туу (1352);
• Аржан суу, Байанјӱрек ӧзӧктиҥ эдегинде;
• Куйлу (пещера) (1391), Экинурдыҥ тӱштӱк јанында.

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

• Каинчин Ј. Б. (1938—2012) — бичиичи;
• Бельчекова Н. Б. (1953) — прозаик, журналист-очеркист, публицист;
• Яймин Айдыш (1955—2000) — ӱлгерчи;
• Туйменов, Шалба — ӱлгерчи;
• Чекуракова, Любовь — журналист, ӱлгерчи.