Абу Нувас

ортозы) — араб ӱлгерчи Харун ар-Рашид ӧйиниҥ аль-Амина.

Абу Нувас
араб أبو نواس
Чыккан ӧйи	киреде 756 или 762
Чыккан јери	Ахваз[d], Иран[d]
Божогон ӧйи	814, 813, киреде 810 или 815
Божогон јери	Багдад[d]
Ороон	Аббасидский халифат[d]
Иш-тоштыҥ бӱдӱми	ӱлгерчи, бичиичи
Медиафайлдар Викискладта
Викитекадагы бичимелдер

Бала тужы ла јайаандык ижиниҥ башталганы

Абу Нувас јокту биленеҥ чыккан вольноотпущенник (мавл), эмезе арабтар кул эткен кижи, исламга кирген, кийнинде калганчы омейяд халиф — Марванныҥ II черӱзинде јалданган черӱчил болгон. Абу Нувастыҥ энези персиянаҥ болгон, тӱк јунуп иштенген. Абу Нувас Ахваз јуртта Хузестан областьта чыккан. Чыккан јылы чике айдылбаган кезикте 747 јылда, кезикте 762 јылда деп бичилген. Јаш тужы Детские Басрада ӧткӧн, јараш јытту ӧлӧҥдӧр садар лакпада иштеп, ээзине ӧлӧҥдӧр јууйтан.

Абу Нувас качан да адазын билбейтен болгон, Хани Марван II черӱзинде солдат болгон. Абу Нувас Багдад јаар кӧчкӧн, Ӱлекер:Iw кожо, удабай ол курч тилиле, кокырлу ӱлгерлериле јарлалган, как чӧлдӧ јӱрӱм керегинде эмес, калада аракы-чегендӱ јӱрӱм, балыр кокырла толгон. Онойдо ок ол аҥдаш, ӱй улус ла ла уулчактарга тартылганын, болушкандарга мак кожоҥдор бичиген. Кокыр сатиразы эр ле ӱй улустыҥ балыр јӱрӱми керегинде болгон. Ӱлгерчи улусты чочыдып, исламда јарабас немелер керегинде ачыгынча бичиген.

Исмаил ибн Наубахт Абу Нувас керегинде айткан:

«Я никогда не видел человека образованней, чем Абу Нувас, никого, кто имел бы столько книжных шкафов и так много книг».

VIII—IX чактарда Басра араб филологияныҥ тӧс јери болгон, Абу Нувас мында билимчи-филологторло таныжып, ӱлгерлер бичип, ӱренип, ӱлгерлик маргаандарда турушкан. Придворный панегирист болуп Абу Нувас башкаруда турган бай династиялар ла империяныҥ јамылулары керегинде мак сӧстӱ ӱлгерлер бичиген.

Абу Нувас улай каткыда јӱрбеген, оныҥ ӱлгерлеринде орчылаҥда кунукчыл, улустыҥ кыйынду јӱрӱми, улус ортодо теҥ эмези, башкаланганы керегинде болгон.

Абу-Нувастыҥ кудай јанынаҥ јайым шӱӱлтелери, ислам догматтарына удура, скептицизм, кезикте цинизмге једетен, эпикурей сӱӱнчилер ле јӱрӱмниҥ кунукчылду айалгаларын, ӧлӱм алдында кӧкип алары. Ӱлгерчи бир ле уунда башка-башка жанрда бичиир болгон, элегиялар, коронду сатира ла сӱӱш керегинде ӱлгерлер, аракы-чегенди мактаганы.

Жанрлар башказы: хамрийят, тардийят,. хиджа ла сӱӱш лирика, васфи, мадхья, риса, зухдийят, Абу Нувастаа улам ла туштайт.

Абу Нувас алгас анаар-мынаар јӱрӱми учун, јаман кылынганы учун кӧп катап тӱрмеге отурган, болужып турган улустары бар да болзо. Абу Нувас тегин улусты сӱӱген, тили јаркынду, чечен ле јараш болгон.

Абу Нувас калганчы јылдарын Багдадта халиф аль-Аминаныҥ придворный ӱлгерчизи болгон. Современники поэта, постоянно порицавшие его за Ол ӧйдӧги улус Абу Нувасты балыр јӱрӱми учун јамандайтан, је бу ла ӧйдӧ ол сӱрекей санаалу кижи, , медицинада, астрономия ла ӧскӧ дӧ билимдерде билгири кӧп деп темдектейтен.

Сÿрдÿргени, катуныҥ jери

Абу Нувас бир канча öйгö Египет jаар кöчкöргö келишкен, бай персид Бармакидтердиҥ билезине элегический мактуул ÿлгерлер бичигениниҥ кийнинеҥ. Багдад jаар ол jÿк ле 809 jылда Харун ар-Рашид божогон кийнинде келген. Ӱлгерчиниҥ эҥ ле jарлу панегирическйй элегиеязы аль-Аминге учурлалган болгон. Абу Хатим аль Мекки Абу Нувастыҥ бу бичимелинде тереҥ учур бар деп айдатан.

Jе, Абу Нувасты тÿрмеге суккандар, аль-Аминге ÿлгерчиниҥ эзирик jÿзÿн-jÿÿрленижи jарабай, тыҥ ачынган. Аль-Мамунныҥ болушчызы Зонбор эзирик Абу Нувасты тöгÿниле кöкÿдипимам Али керегинде шоодылганду сатира бичиткен. Зонбор оноҥ бу ÿлгерди улус алдына кычырган, Абу Нувасты тÿрменеҥ чыгарбазын деп. Абу Нувас эмезе тÿрмеде öлгöн, эмезе оны Исмаил ибн Абу Сахлем корондогон, башка jерлерде башка айдылат.

Кийнинде ол öйдиҥ улузы Абу Нувас бурузын, jаманын алынып кудайга бÿдер кижи боло берген дежетен. Кезик улус оны тÿрменеҥ ле чыгарга болуп, халифке бурузын салзын деп ÿлгер бичиген дежетен.

Поэтический энчизи Абу Нувастыҥ сÿреен jаан. Ол бастыра jаҥжыккан жанрла иштеп, аҥчылар керегинде жанр — тардийят тапкан. Аракы керегинде хамрийят ÿлгерлер ого мак экелген.

Сÿÿш лирикада Абу Нувас кöп детальдарлу, башка-башка метафораларлу, риторический сурактар ла поэтизмдер тузаланган.

Абу Нуваска jаҥжыккан персид культура jуук болгон. Оныҥ ÿлгерлерин шиҥдезе, ол Шуубии деп культурно-политикалык кыймыгу jанында болгон. Бу кыймыгу персид калыктарды араб Халифаттаҥ jайымдаары аайынча болгон.