Tâi-uân-ūe (臺灣話), mā hō-tsò Tâi-gí/Tâi-gú, Tâi-oân Bân-lâm-gí(gú) (Tiong-hôa Bîn-kok Kàu-io̍k-pō͘ chheng-ho͘), sī tsú-iàu tī Tâi-uân liûthong ê tsi̍t khuán giân-gí, sī Tâi-uân 60% jîn-kháu thuân-thóng-siōng ê bó-gí.
I sǹg sī khuah-khǹg ìsù ê Hô-ló-ōe tang-tiong tsi̍t khuán.
Tâi-uân-ūe | |
---|---|
Tâi-gí/Tâi-gú/臺語/臺灣話 | |
Goân-chū kok-ka | Tâi-oân |
bú-gí sú-iōng-chiá | 13.5 pah-bān (2017) |
Gí-hē | Hàn-chōng gí-hē
|
Bûn-jī hē-thóng | Pe̍h-ōe-jī/Tâi-lô Hàn-jī |
Koaⁿ-hong tē-ūi | |
Koaⁿ-hong gí-giân | Tâi-oân |
Koán-lí ki-kò͘ | Tiong-hôa Bîn-kok Kàu-io̍k-pō͘ |
Gí-giân tāi-bé | |
ISO 639-3 | – |
Glottolog | taib1242 Taibei Hokkien |
Linguasphere | 79-AAA-jh |
2010 nî Tâi-phêⁿ Kim-má tsiàu hîng-tsìng-khu tsò kài-sùaⁿ kì-lio̍k, tī tshù-lāi kóng ê ūe ū pau-kuat Ho̍h-ló-uē--ê jîn-kháu pí-lē (hâm kóng tsē tsióng ūe--ê, pí-lūn Ho̍h-ló-ūe kiam Hûa-gí). | |
Ùi Tâi-oân-ōe pún-sin ê iōng-gí, tùi pún giân-gí ê hō-miâ kî-tiong chi̍t khoán sī Ho̍h-ló-ōe; “Ho̍h-ló” chit-ê khài-liām khó-lêng ê gí-goân sī Kńg-tang-hē ê Kheh-lâng ia̍h Kńg-hú-lâng tùi Tiô-chiu téng tha-cho̍k ê chheng-ho͘, ùi Hok-kiàn khah hán lâng chai.
Tī ha̍k-su̍t-kài it-poaⁿ ê jīn-sek lāi-bīn, Tâi-oân-ōe sǹg Bân-lâm-gí chi̍t chióng, nā chiàu hit khoán lí-lō͘, mā thang ēng Tâi-oân Bân-lâm-gí lâi chí-miâ Tâi-oân-ōe. Chóng-sī Tâi-oân-ōe ēng-chiá pún-sin tī kháu-gí siōng khah hán teh ēng “Bân-lâm-gí” chheng-ho͘ ka-tī teh kóng ê ōe. Lēng-gōa tī chi̍t-kóa tiûⁿ-ha̍p, "Tâi-oân-gí", "Tâi-gí" téng iōng-gí, hō͘-lâng ēng-lâi chí kok-khoán Tâi-oân ê giân-gí chéng-thé.
Tâi-gí ia̍h Bân-lâm-gí tī éng-pái tiāⁿ hông kóng sī Tiong-kok-ōe ê chi̍t khoán hong-giân. M̄-koh nā khó-lū tio̍h hō͘-siong hui-lí-kái-sèng (mutual unintelligibility), Bân-lâm-gí sī sǹg Hàn gí-cho̍k (Sinitic family; sio̍k Hàn-Chōng gí-hē chi̍t hūn) ē-té ê chi̍t khoán giân-gí. Nā Bân-lâm-gí kap Tâi-gí ê koan-hē, mā ū ha̍k-chiá chú-tiuⁿ ài khó-lū in-ê chèng-tī pian-kài, kā khòaⁿ chò ná Tek-gí kap Hô-lân-gí ê koan-hē.
Kin-kì gián-kiù, tōa-pō͘-hūn Tâi-oân Kheh-lâng lia̍h "Tâi-gí" chí "tī Tâi-oân--ê Ho̍h-ló-ōe", chò pà-tō kap bô kong-pêⁿ--ê, tì-kàu siū tio̍h cheng-gī.
Kīn-taⁿ Tâi-oân-ōe ê chú-liû khiuⁿ-kháu, chú-iàu sī chi̍t khoán Chiang-choân-lām, ia̍h chiū sī goân-lâi tī Tâi-oân hun-pia̍t liû-thong tī pō͘-hūn tē-hng ê Chiang-chiu-ōe kap Choân-chiu-ōe nn̄g khoán ōe saⁿ-lām liáu-āu sán-seng--ê. Tû-liáu Chiang-Choân ê lâi-goân, Tiô-chiu-ōe mā chiàm liáu chin chió-hūn ê éng-hióng, Tiô-chiu-hē ê jîn-kûn tī Tâi-oân ē-tàng kóng í-keng pun-sòaⁿ tī chāi-tē Ho̍h-ló-lâng lāi-bīn.
Kap Hok-kiàn he̍k-chiá sī Lâm-iûⁿ téng kî-tha Bân-lâm-hē giân-gí khah bô kâng ê pō͘-hūn chi it, sī Tâi-oân-ōe khah chē tùi Ji̍t-pún-ōe he̍k-chiá sī keng-kòe Ji̍t-pún-ōe thoân ji̍p ê gōa-lâi-gí, lēng-gōa ia̍h ū chi̍t kóa chāi-tē Lâm-tó giân-gí ê sêng-hun, kap pō͘-hūn in-ūi Hô-lân kap Tēⁿ--sī kiam Chheng-kok thóng-tī téng te̍k-sû le̍k-sú pōe-kéng éng-hióng sán-seng ê sû-lūi kap ho͘-im. Chiàn-āu, Tâi-gí tī gí-im kap Hàn-jī ho͘-im bûn-pe̍h soán-te̍k ê piàn-hòa téng hong-bīn mā siū Hôa-gí éng-hióng.
Siang-tûn-im | Khí-gûn-im | Khí-gûn chhùi-kòa-im | Nńg-chhùi-kòa-im | Siaⁿ-mn̂g-im | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Iú-seng | Bû-seng | Iú-seng | Bû-seng | Iú-seng | Bû-seng | Iú-seng | Bû-seng | ||||
Phīⁿ-im | [m] m | [n] n | [ŋ] ng | ||||||||
That-im | bû-khì | [p] p | [b] b | [t] t | [k] k | [g] g | |||||
iú-khì | [pʰ] ph | [tʰ] th | [kʰ] kh | ||||||||
Sat-chhat-im | bû-khì | [ts] ch,ts | [dz] j | [tɕ] ch(i),ts(i) | [dʑ] j(i) | ||||||
iú-khì | [tsʰ] chh,tsh | [tɕʰ] chh(i),tsh(i) | |||||||||
Bôa-chhat-im | [s] s | [ɕ] si | [h] h | ||||||||
Piⁿ-im | [l] l |
Siang-tûn-im | Khí-gûn-im | Velar | Glottal | |
---|---|---|---|---|
Phīⁿ-im | [m] -m | [n] -n | [ŋ] -ng | [◌̃] -ⁿ,-N |
Phòa-im | [p̚] -p | [t̚] -t | [k̚] -k | [ʔ] -h |
Chiân | Tiong-im | Āu-im | Im-chat chú-im | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Oral | Phīⁿ-im | Kháu | Kháu | Phīⁿ | ||||
Ha̍p-im | [i] i | [ĩ] iⁿ | [u] u | [ũ] uⁿ | [m̩] m | [ŋ̍] ng | ||
Pòaⁿ-khui-im | [e] e | [ẽ] eⁿ | [ə], [o] o | [ɔ] o͘ | [ɔ̃] oⁿ | |||
Khui-im | [a] a | [ã] aⁿ |
Bó-im ⟨o⟩ ū nn̄g khoán ho͘-im. Lâm-pō͘, chhiūⁿ Ko-hiông, Tâi-lâm téng só͘-chāi, chú-iàu ho͘ [ə] im; tī Tâi-pak chú-iàu ho͘ [o].
This article uses material from the Wikipedia Bân-lâm-gú article Tâi-oân-ōe, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nā bô lēng-gōa kóng, chiàu CC BY-SA 4.0 thang īng. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Bân-lâm-gú (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.