Haiciainis Na Téaváine: Canúint na Haiciainise a labhraítear sa Téaváin

Is canúint de chuid na Sínise í, le meascán carachtar Sínise traidisiúnta agus Pe̍h-oē-jī, Min Nan na Téaváine (臺灣閩南語, Tâi-oân Bân-lâm-gú(gí)). Is í an dara teanga is mó sa Téaváin. Is cosúil le Haiciainis i Deisceart Fujian (閩南, Min Nan) í. Is craobh iomlán teangacha í an Haiciainis i gcrann ginealais na dteangacha Sínea-Thibéadacha.

Haiciainis na Téaváine

Cineál	teanga
Úsáid
Aicmiú teangeolaíoch
teanga dhaonna teangacha Sín-Astrainéiseacha teangacha Sín-Tibéadacha An tSínis Min Chinese (en) Coastal Min (en) Southern Min (en) an Haiciainis
Tréithe
Staidéar ag	Taiwan studies (en)
Cóid
ISO 639-6	qtik
Glottolog	taib1242
Linguasphere	79-AAA-jh

Tháinig a córas fuaimnithe ó Haiciainis Quanzhou agus Haiciainis Zhangzhou. Braitheann líon na gconsan agus na ngutaí ar an gcanúint. Taispeánann na hábhair thíos an chanúint i gKaohsiung.

Consain Tosaigh

Gutaí

• Aonfhoghair:
  • neamhshrónaigh: [a], [e], [i], [ɔ], [u], [ə]
  • srónaigh: [ã], [ẽ], [ĩ], [ɔ̃]
• Ilfhoghair:
  • Défhoghair:
    • neamhshrónaigh:[ai], [au], [ia], [io], [iu], [ua], [ue], [ui]
    • srónaigh: [ãĩ] [ĩã] [ĩũ] [ũã]
  • Trífhoghair (atá in ann bheith scrónaithe): [iau], [uai]
• Consain srónaigh siollaigh
  • [m̩], [ŋ̩]

Códaí

Tá 7 gcóda inti: [m], [n], [ŋ], [p̚], [t̚], [k̚], [ʔ̚].

Tuineacha

I gCanúint Kaohsiung, tá 7 mbuntuin, agus an dá cheann eile: an naoú tuin agus tuin neodrach.

 

 

• Carachtair Han
• Rómhánú: Pe̍h-ōe-jī, Tâi-lô (Córas Rómhánú Min Nan na Téaváine), TLPA, srl.
• measadh Carachtair Han agus Romhánú
• Siombaile Fhoghraíocht Téavánach (臺灣方音符號)

Úsáideann na Téavánaigh leagan den Mhandairínis mar theanga chaighdeánach, cosúil le muintir na mórthíre, ach ní bhíonn an Mhandairínis ó dhúchas acu. Is í an tSínis an teanga is mó a labhraítear sa Téaváin inniu, ach ar ndóigh, ní aon teanga amháin í. An chuid is mó acu, labhraíonn siad an teanga ar a dtugtar "Téaváinis" (a dtugtar Haiciainis na Téaváine uirthi chomh maith) go minic. Leagan den chanúint Min Nan atá ann go bunúsach - canúint a labhraítear i ndeisceart Chúige Fujian sa mhórthír freisin.

Is minic a dhearctar ar chainteoirí na canúna seo mar ghrúpa eitneach ar leith, dream ar a dtugtar Hoklo. Thairis sin, tá an chanúint Hakka ag mionlach mór de na Téavánaigh, canúint a bhíonn á labhairt i bpobail bheaga scartha ar fud dheisceart na Síne.

Labhartar teangacha Síneacha sa Téaváin, chomh maith le teangacha na mbundúchasach. Ar an drochuair, tá teangacha na mbundúchasach i dtrioblóid (agus tá an teanga Shíneach Hakka á himeallú le blianta fada anuas chomh maith).

Is trí mheán na Mandairínise a fheidhmíonn córas oideachais na Téaváine, go príomha. Ní bhíonn ach cúpla uair an chloig de ranganna sna máthairtheangacha (Hakka nó Téaváinis) acu .

Tá Mandairínis na Téaváine an teanga is mó sa Téaváin agus an teanga oifigiúil sa Téaváin ó 1949. Chuir an deachtóir Chiang Kai-shek cosc iomlán ar mháthairtheangacha. Ach cuireadh deireadh leis an gcosc seo sa bhliain 1987.

Bunaíodh Cainéal Téaváinise den Seirbhís Teilifíse Phoiblí (公視台語台, Kong-sī Tâi-gí-tâi) in Iúil, 2019.