ოშკი: ქორთული საოხიდე ცენტრი

ოთხ დიდ კათედრალიშე სვეტიცხოველი, ბაგრატიშ ოხვამე, ალავერდი) პირველი ოხვამე იართამებაფუაფჷ ომონასტერე კომპლექსის; გინოსქილადირი რე სემინარია-ოტრაპეზეთ დო ჭიჭე ოხვამეეფით.

კომპლექსიშ მაკიდალეფი რდეს ტაოშ ბაგრატიონეფი, ადარნასე III კურაპალატიშ სკუალეფი — ბაგრატ ერისთავთერისთავი და დავით მაგისტროსი (კინე დავით III დიდი კურაპალატი). ოხვამეშ არქიტექტურა იმაჟირენს თიში წუმოხონ ოხვამეეფიშ მახასიათაფალი მოტივეფს დო უმოს გაარხამებული დო გართულებულ ვარიანტის მარზიენა. ოშკიშ ოხვამე გეკიდილი რე სპეციალურო ეშაჸონაფილი სუბსტრაქციაშა, სოდგა ონთხორალეფი რე მონწყილი.

ოხვამე წჷმარინუანს ტეტრაკონქის, დუდიშული გუმბათით. ოხვამეშ ჯვარიშებური მოღოზილობა მუკოსკილადირი რე გალეშე; მარა აფსიდეფიშ სიკვარკვალიე ვა რჩქჷ გალეშე, თიშენი ნამდა აფსიდეფს გოდგჷ თინკუნთხუამი ხუჯეფი. ოშკის უღუდჷ მიარე რელიეფეფით დო ჩუქურთმეფით. მოხანტილობეფიშე ჭიჭე ნორთი რე გინოსქილადირი.

ოშკიშ დიდი შანულობაშ უმიკუჯინუო, თე ოხვამე უჩინებუ რდჷ თელ გვიან შქა ოშწანურეფიშ საქორთუოს ქიანაშ ობჟათე აკანეფიშ თურქეთიშენ ხვამილაფაშ გეშა. მარკვიებუეფშე ოშკი მაართათ ვენეციარი სომეხიქ დო გურაფილ კოჩიქ ნ. სარგისიანქ მიძირუ 1843-1853 წწ. გიშართილო რე გაშინალი ექვთიმე თაყაიშვილიშ სუმი უშანულამაში ექსპედიცია ტაო-კლარჯეთიშა, ნამუშ მალობას თელო იჸუ ეჭარილქ დო ეზიმილქ ოშკიშ ოხვამექ.

ართ-ართი ვერსიათ, ზიტყვა ოშკი რე უჯვეშაში ზანურ-ჭანური ტოპონიმი, ნამუთ მარგალურო შქას, შქა აბანს არსხუ. მარა ათე თეორიას ბრელი მენცარი ხუჯის ვა უკინანსჷ.

ოხვამეშ ობჟათე კიდალაშ მიკოჭარუაშე იძირე, ნამდა თეშ მაკიდალეფი ჸოფენა ტაოშ ბაგრატიონეფი, ადარნასე III კურაპალატიშ სქუალეფი — ბაგრატ ერისთავთერისთავი დო დავით მაგისტროსი (კინთიშე დავით III დიდი კურაპალატი). მიკოჭარუაშ ნორთი, სოდგა თარიღი ოკო რდჷკო ოეგებიეთჷნ, მოლასირი რე. მიკოჭარუაშ მეჯინათ (ქოძირით ოხვამეშ მიკოჭარილეფი) ოხვამე ადარნასეს მუშ რინას აფუ ნათებუ. თე ვარაუდი გერცხილი რე თი ფაქტის, ნამდა ადარნასეს კურაპალატობა მეღებული აფუ 958 წანას (ღურუ 961 წანას) დო ოხვამეშ მიკნაჭარას ადარნასე ზუსტას თე ტიტულით იშინუაფუ. თაშინ, მენცარეფი აკოკიდალუაშ წანათ ზუსტას 958-961 წწ. ვარაუდენა. აკოკიდალუას ხემანჯღვერენდჷ გრიგოლ ოშკელი, დო ხუროშმანჯღვერი — უჩინებუ ერიშკოჩი, ნამდგაქ მუშ ბარელიეფური გიშახანტულობა ბჟაეიოლ ფასადის მანწყუ. რელიეფიშ ქუა დაზიანებული რე. მუკოსკილადირი რე თუდონი ნორთი — ბირგულეფიშ ჟი. ბარელიეფს გიშახანტილ კოჩის ქორთული, გირძე-ოხელუანი ჩოხა მუკაქუნსუ. ბარელიეფიშ ჟირხოლო ჸურეს ჭიჭეთ დაზიანებული მიკნაჭარა მოჩინებაფუანა ათეს:

ათსა წელსა აშენებდა

ოხვამექ მოხანტილქ იჸუ 1036 წანას ჯოჯიკ პატრიკიოზიშ ხარჯით, მარა ფრესკეფიშ ძალამ ჭიჭე ნორთი რე გინოსქილადირი დო თინა ხოლო დაზიანებული რე.

ოშკი რდჷ ჯვეში ქორთული კულტურაშ-საგანმანათლებლო ყებური ტაოს. ჩქინდა მონჭაფილი რე ოშკიშ მონასტერს აკორცხილი ხეჭარუეფი, ნამუთუშენ გჷშაკერძაფილი შანულობა უღჷ ოშკიშ ბიბლიას (978), ნამუთ ასე ათონიშ გვალას რე თხილერი. ოშკის მოღალენდეს ათე წინგობარეფი დო თარპაპეფი: გრიგოლ ოშკელი (X ს.), სტეფანე დეკანოზი (X ს.), იოანე ჩირაი (X ს.), ოშკის ბიბლიაშ გინმაჭარალი — მიქაელ ვარაზვაჩეს სქი, სტეფანე ჭარუ, გიორგი გელასიშ სქი, გაბრიელ ოშკელი (XI ს.) დო შხვა.

ტაო-კლარჯეთიშ კულტურული მონძალაშ დო თიწკჷმა ართო ოშკიშ მენცარული გურაფა იჭყაფუ XIX ოშწანურას. 1843-1853 წანეფს ვენეციარ გურაფილ სომეხიქ ნ. სარგისიანქ იშარჷ ისტორიულ მორჩილ აზიაშა, ჯვეში სომხეთის დო უჩა ზუღაშპიჯეთიშ სომხური ისტორიული მონძალაშ აკაშაყარალო დო სომეხური ეპიგრაფიკულ ძეგლეფწკჷმა ართო გინიღჷ ოშკიშ, იშხანიშ დო შხვა ქორთული ძეგლეფიშ მიკნაჭარუეფიშ მანგეფი . გჷშაკერძაფილო რე ოშინალი ექვთიმე თაყაიშვილიშ სუმი უშანულამაში ექსპედიცია. მასუმა ექსპედიციაშ ბორჯის 1917 წანას თიქ იძირუ დო ეჭარუ: ოშკი, ხახული, იშხანი, ოთხთა, პარხალი.

 

დვალაფა

ოშკის ოხვამე იდვალუაფუ მაღალი გვალაშ ფერდის, წყარმალუ თორთუმის წყალიშ (თურქულო „თორთუმ-ჩაი“) კვარჩხან ძგოპის (წყარმალუშე 5 კმ-იშ დოშორაფას), წყარმალუშ თორთუმიშ ტობაწკჷმა მიშაკათაფუწკჷმა ხოლოს . თელი მონასტერი აკოკიდილი რე სუმკუნთხუამი ფორმაშ გირძე ფერდის, ნამუთ ლეხერეფით რე გოხურგელი.

ოშკიშ ოხვამე გეკიდილი რე სპეციალურო ეშაჸონაფილ სუბსტრუქციაშა, სოდგა ონთხორალეფი რე მონწყილი, საეგებიოთ საერო კათაშო. თინა იგირძარებუ ობჟათე ჸურე, ოხვამეშ გალეშე, ეკლესიაშ ბჟადალ კილეშ გოჸუნაფას დო თაშ ხოლო დიხაშ თუდონ ოძვალეშა. თე ეკონია ოეგებიეთ გიშაკუთვნილი რდჷ საეკლესიო კათაშო. .

გეგმა

ოშკიშ ოხვამეშ გეგმა იმაჟირანს იშხანიშ ოხვამეშ გეგმას, მარა უმოს დიდ მასშტაბეფით რე წჷმორინაფილი დო უმოსო რე გართულებული. თიშ სიგირძა ბჟაეიოლშე ბჟადალშახ რე 38,5 მეტრა (ბჟადალს ეკვდერიშ მორკებულო); სიგანა შქა ნორთის რე 36 მ, დო სიმაღალა 40 მ. ოშკიშ გეგმა, იშხანიშ მეგურაფილო, ჯვარიშ მოღოზილობაშ რე. ნოგაფუ რე ტეტრაკონქი, ე.ი. ჯვარიშ 3 კილე (ბჟაეიოლ, ბჟადალი დო ოორუე) გვერდო კვარკვალია აფსიდეფით ითებუ, მანთხა კილე (ბჟადალიშ) - წჷმოგინძორაფილი რე დო ვა უღუ აფსიდა. მუშ არსით, ოშკიშ ოხვამე რე ცენტრალუგუმბათამი ოხვამე აკორცხილი ართნიშამ ბაზილიკაწკჷმა.

 

იშხანიშ ოხვამეშე გოშხვავაფილო, ოშკი დუდშე რდჷ აკოკიდილი თოლირი ქუათ. , იშხანს ხვალე საკურთხიააშ კონქი ითებუ აფსიდათ, ოშკის თელი თუდონი სართულს 12 აფსიდა რე. თაქ, ოორუე ეკვდერი ჟირ-სართულამი რე, იშხანს ართ სართულამი, თეწკჷმა ართო ოშკის ეკვდერიშ ჟინი სართული პატრონიკეს წჷმარინუანს დო ბჟადალ კილეშ მაღალი ოსინთურეფით ინწყჷმუ, დო ბჟაეიოლს ჟირმანგი ოსინთურით ითებუ, შქას სჷმეტით.

გუმბათი, იშხანიშ მეგურაფილო, თაქ ხოლო გედგჷ ოთხი დუდიშულო გერინელ ჭყანიერ სჷმეტეფს. წოხოლენი სჷმეტეფიშ ოკუჩხეეფი კვარკვალია რე, უკახალენიშ - ბრელკუნთხუმი. თინეფიშ ჟიშე რე რელიეფური კვარცხლბეკეფი, ნამუთ გასქვამებული რე ბინეხიშ ფურცელეფით დო ტიანეფით. ენტაზისეფი გოშხვავაფილი ფორმაშ რე. კაპიტელეფიშ გოხოლუას ლენტეფით დო ქართეფით ითებუ. ბჟადალიშ ბურჯეფიშ ჟინი ნორთეფი პილასტარეფით ითებუ, ნამუთ გითმედირთუ ოხვამეშ ბჟადალიშ კილეშ კამარაშ პილასტრეფიშ დონეს. ბჟადალიშ კვარჩხანი სჷმეტი რე ტომბა მითარინალი. თეშნერი მითარინალი გჷშაკერძაფილი რდჷ მანჯღვერიშ ვარა არქიელიშ დახუნალო. თე სჷმეტიშ კვარცხლბეკი სქვამი, რე არხამათ გასქვამებული. თაში რე წოხოლენი მარძგვანი სჷმეტიშ დო მაართა კვარჩხანი სჷმეტიშ კვარცხლბეკეფი. ობჟათე სჷმეტეფიშე მეჩეთიშ კიდალა იჭყაფუდჷ დო ნორთობურო ფორჷნდჷ თინეფს. ოართეთ, ოშკიშ სჷმეტეფი გუ ტბეთიშ ოხვამეშ სჷმეტეფს, ნამუთ რდჷ აკოკიდილი კლარჯეთის აშოტ კუხიშით (ხ. 918).

 

ოხვამეშ ბჟადალი ჸურეშე ორგალეფი გითმიაპონუ ხუთ კამარას . პილასტარეფს, ნამდგაშა კამარეფი რე გეპონილი რთული სახე უღჷ. თინეფიშ ქვინჯეფი ბრელწვანდამი რე. ბჟადალიშ კილეშ სიგირძაშ კიდალეფი პილასტრეფით გორთილი რე ოთხი დეკორატიული კამარათ. ბჟადალიშ პატრონიკე სუმი გოფაჩილი კმარაშ ჟი რდჷ დოდგჷმილი. თე ბორჯის შინელი პატრონიკე გითორღვაფილი რე. , მარა კამარეფი მუკოსკილადირი რე. პატრონიკეშა ეშაულარი ჩართი გოდგჷმილი რდჷ ოხვამეშ ობჟათე-ბჟადალ კუნთხუს. ოხვამეშ ბჟადალიშ კილე კარით მითმიართაფუ ოორუე ეკვდერიშ თუდონ სართულს, ბჟადალიშ კიდალაწკჷმა. თე კარიშ მეგურაფილი კარი მითმიართაფუდუ ოორუე ეკვდერიშ ჟინი სართულიშ პატრონიკეს ოხვამეშ ბჟადალი, ჟინ სართულიშ პატრონიკეწკჷმა.

ოხვამეს ოთხი კარი უღუდჷ. ართი ბჟადალიშ ჸურე რდჷ, ართი ოორუეშე , დოსკილადირი ჟირი კარი ობჟათე ჸურეშე რე. თენეფშე უთარაში კარი, არხამათ გოსკვამებული, გოდგინელი რე ოხვამეშ ობჟათე კილეს. თე ეკონიას ასკვამენს ამდღარ დღაშა უკილეთ მოსკილადირი პორტიკი. მაჟირა კარი რე ბჟადალიშ კილეშა გოდგინელი, სტოაშე. ოორუე ეკვდერიშ კარი რე თიშ ბჟადალი კიდალას.

 

ოშკი ჯგირო რე გონათაფილი ბრელი ოსინთურით. გუმბათიშ კისერს რე 12 ოსინთური , ოკურთხიას 3, ოკვათურსს დო ოდიაკვანეს კაკალი; კინ თესხი რე თინეფიშ ჟინი სართულეფს. ოსინთურეფიშ მუდანობა ჭიჭე აფსიდეფს, ნამუთ მიკოდგჷმილი რე ოორუე დო ობჟათე კილეეფშა, ართი დო იგივე ვა რე: ოორუე კილეშ თუდონი სართულიშ აფსიდეფს ჟირ-ჟირი რე, ობჟათე კილეში აფსიდეფს კაკალ-კაკალი. თეშ ბაძაძო ე. თაყაიშვილს ათენა მიორჩქჷდჷ: ოორუე კილე ნაბტან ხოლოს რდჷ ლაფაშ გუმნაკვათაშა დო თაჸურეშე ართ ოსინთურს დასაბაღი სინთე ვემიაჩინედჷ ოხვამეშა, თიშენ ნამდა ოსინთური იდვალუაფუდჷ ლაფაშ გიმნაკვათაშ ღოზიშ თუდო. ჟინი სართულეფს თეშნერ აფსიდეფს თითო ოსინთური ოხოლჷ. ოხვამეშ ოორუე დო ობჟათე კილეეფიშ ჟინი სართულეფიშ სუმხოლო ნორთის თაშ ხოლო ართი ოსინთური რე. ბჟადალი კილეს ობჟათე ჸურეშე უღჷ სუმი, დო ბჟადალიშე ართი ჟირმანგი ოსინთური. ოორუე ეკვდერიშ ჟირხოლო სართულს ოთხ-ოთხი ოსინთური რე ოორუეშე. ოსინთურეფს ალებასტარიშ ჩარჩოეფი ნოღვე, მარა ვარე მიკოჩუალირი. ათე ალებასტარიშ ჭიჭე ნორთი მუკორჩქჷ ხვალე გუმბათიშ კისერიშ ართ ოსინთურს.

• ე. თაყაიშვილი - «1917 წლის არქეოლოგიური ექსპედიცია სამხრეთ საქართველოში». ქართი,1960.-გვ.32-58. «ოშკის მონასტერი»;
• ვალერი სილოგავა, «ოშკი X ს. მემორიაური ტაძარი», ქართი 2006, ISBN 99940-890-6-4
• ვახტანგ ჯობაძე, ოშკის ტაძარი : (ორი წერილი ოშკის ტაძარზე) / [რედ.: ნ. ალადაშვილი] ; საქ. მეცნ. აკად. გ. ჩუბინიშვილის სახ. ქართ. ხელოვნ. ისტ. ინ-ტი - თბ. : მეცნიერება, 1991 : მ/ა სტ. - 67გვ. ; 20სმ. - ბიბლიოგრ. ტექსტ. შენიშვნ. - ISBN 5-520-01085-4 : 1მ.30კ., 1500ც.
• შალვა ამირანაშვილი, «ქართული ხელოვნების ისტორია» - ქართი,1971.-ხს.75-76;
• ვახტანგ ბერიძე, «ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება» - ქართი,1974;
• ქსე, ტ. 7 ხს. 620, სტ. ოშკი;
• ირინე გივიაშვილი, «ორი სტელა ოშკიდან», ფიროსმანი. 2007/3. ხს. 39-40.

 

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

ოშკი

• ოშკი - იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია^{[ღურელი რსხილი]} - ფოტოგალერეა;
• www.virtualtao-klarjeti.com Archived 2008-09-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. - ტაო-კლარჯეთიშ ვირტუალური მუზეუმი;
• iverioni^{[ღურელი რსხილი]} ტაო-კლარჯეთი — ქორთული არქიტექტურული მონძეობა თურქეთის;
• Monumental Georgian Sculpture Fifth to Eleventh Century Bas-reliefs Archived 2007-09-28 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. - ნათელა ალადაშვილი; A majestic cathedral in Oshki...
• ფოტო-რეპორტაჟი ტაო-კლარჯეთიშე
• ქორთული ხუროშმანჯღვერუაშ ობიექტეფიშ ერკებული
• ოშკი (თურქეთი) - საქართველოს ისტორიულ ძეგლთა ბიბლიოგრაფიული ლექსიკონი;
• თურქეთში ქართული ტაძრების რესტავრაციის სანაცვლოდ ოთხი მეჩეთის აღდგენას სპეციალისტები აფასებენ
• საპატრიარქოში ოშკისა და ოთხთა ეკლესიის აღდგენის შესახებ შეთანხმებას არ იცნობენ // InterPressNews
• ტაძარი მეჩეთის სანაცვლოდ // InterPressNews
• საქართველოს საპატრიარქოს განცხადება თურქეთში ქართული ტაძრების, ხოლო საქართველოში მეჩეთების რესტავრაციასთან დაკავშირებით // Presage.tv