Teyåte Antigone

Come li teyåte d' adon, c' est ene tradjideye.

Li spoûle a stî rprinjhe pa Jean Anouilh e francès, ki s' pîce fourit creyeye li 4 di fevrî 1944.

C' est l' modêye da Anouilh k' a stî redjårbêye sacwants côps e walon, metans pa Jenny d' Inverno et pa Jacques Barry.

Mwaisses persounaedjes

Antigone, c' est l' pitite maigurlote k' est ashîte drola, ki rwaite tot droet dvant leye et ki n' dit rén; ... ele sondje… Ele sondje ki ttaleure, ele va esse Antigone ; k' ele va sôrti d' on côp wôr d' ene pitite morete djonne feye maigurlote eyet ombradjeuse ki persone ni purdeut å serieus dins l' famile eyet s' astamper, mierseule, padvant l' tere etire, mierseule padvant Creyon, ès mononke, li rwè. Ele sondje k' ele va mori, k' elle est djonne, eyet ki leye eto, ça lyi åreut bén plai di viker, mins i gn a rén a fé Ele si lome Antigone, eyet i lyi va faleur djouwer s' role disk' åd dibout. Dispu k' les troes côps ont stî dnés, ele sint k' ele s' è va co pus rade k' el vint d' bijhe erî di s' sour Isminne, ki tchafeye eyet reye avou on djonne ome, ki nozôtes tertos ki sont la bén påjhûles a les waitî ki nozôtes, ki nos n' avans nén a mori ådjourdu å niût…

El djonne ome k' est drola dilé Isminne ki påle avou lu, c' est Aimon, el gårçon da Creyon, l' ome-a-divni d' Antigone. Aimon, tot l' ratiréve eviè Isminne. Il inme bén les liårds, el djeu, el bouneur, el danse eyet... les plaijhis d' l' amour, eto. I fåt bén vs dire k' Isminne est bén pus djoleye k' Antigone. Portant, on djoû al vesprêye, après awè yeu dansé tote el swerêye å bal rén k' avou Isminne, - k' esteut co pus asblawixhante ki dabitude dins s' nouve cote - il a stî trover Antigone ki revéve dins on cwén, - avou ses bresses alintoû di ses djnos eyet i lyi a dmandé di esse ès feme. Persone n' a djamåy comprins pocwè. Antigone, sins esse esbarêye el moens do monde, a rlevé dissur lu ses grands parfonds iys et lyi a dit "oyi" avou on ptit sorire disbåtchî. L' orkesse atakéve ene danse. Isminne riyeut a piede alinne on côp e mitan des ôtes gårçons eyet lu, asteure, il aléve esse l' ome da Antigone. I n' saveut nén k' i n' diveut djamåy pont awè d' ome da Antigone dissu tere eyet ki ç' bea tite la lyi dinéve seulmint l' droet di mori.

 

L' ome, drola, avou ses blancs tchveas, ki tuze bén lon dilé el pitit sierviteur, ki l' shût pîtetalon, c' est Creyon, li rwè. Ès vizaedje est plin d' plis; il est scran; i djowe å djeu si målåjhey di moenner les omes. Divant, do tins d' Udipe, cwand i n' esteut ki l' prumî persounaedje del coû, il inméve bén l' muzike, les beas lives, les longuès vizites dilé les ptits martchands d' antikités di Tebe. Mins Udipe eyet ses gårçons sont moirts. Il a leyî la ses lives et l' muzike, eyet il a prins leu plaece. Des côps k' i gn a, al swerêye, il est scran eyet i s' dimande si ça ndè våt bén les poennes di moenner les omes. si ça n' est nén ene basse bezogne k' i våreut mî leyî a des ôtes. Adon, å matén, il arive des arokes k' i lzî fåt trover des solucions. Eyet i s' erleve påjhire, come èn ovrî, presse a ataker s' bezogne.

Persounaedjes diléreces

• El viye feme k' est drola ki tricote, dilé l' nourice k' a elvé les deus ptites, c' est Uridice, el feme da Creyon. Ele tricotrè insi sins låtchî; tot l' long do drame, disk' å moumint ki s' toû vénrè di si rlever, eyet d' mori. Uridice est boune, doûce, amitieuse, mins ele ni såreut bouter on côp di spale a Creyon. Il est tot seu, tot seu avou s' pitit sierviteur ki lu est trop djonne, eyet n' såreut rén fé por lu.
• Les deus omes e cinte ki djouwnut ås cwåtes el tchapea dins l' hanete, c' est les gåres. C' est nén des novices. Il ont des femes, des efants, et des ptitès mizeres come tolmonde, mins ttaleure, i vos apiçront les condånés sins crankyî. I sintnut les as eyet l' cur eyet l' foûsnint, et i n' riwaitnut nén pus lon k' el dibout d' leu nez. C' est les tapeus d' mårtea del djustice. Todi contins d' yeusses. Pol moumint, disk' adon k' on novea tchîf lezî ordene di s' arester a s' toû, c' est les tapeus d' mårtea del djustice da Creyon. Asteure ki vos lzès conoxhoz tertos, i vont poleur vos djouwer leu-n istwere.

 

L' istwere comince å moumint ki les deus gårçons d' Udipe, Eteyok eyet Polinice, ki divént moenner l' atelêye a Tebe èn an, tchaeke a toû. i s' ont batou et touwé n' onk l' ôte a l' intrêye del veye paski Eteyok, el pus vî, a rfuzé åd dibout d' l' anêye di leyî s' plaece a s' fré.

Creyon a disfindou k' on etere Polinice mins Antigone s' a rlevé del nute, et l' aler rascovri d' tere shuvant les dujhances di Tebe.

Si sour Isminne lyi rprotchant di fé ene biestreye, et ki leu mononke Creyon les va touwer, ele lyi respond : «a tchaeke ès role : lu, i fåt k' i nos fwaiye mori eyet nozôtes, i nos fåt daler eterer no fré.»

On pô après, li mwaisse gåre vént dire a Creyon k' ene sakî a stî rascovri l' curêye da Polinice. Il dclåre ki l' tere a stî dispårdowe åtoû do cadåve shuvant l' costume. Adon, c' est ene sakî ki saveut bén çk' ele fijheut. I n' ont trové k' on pas, pus ledjir ki l' ci d' on moxhon. E cachant pus lon, il ont rtrové ene palete, ene pitite palete d' efant, tote viye et tote eruneye. Mins ça n' pleut nén esse èn efant k' aveut fwait l' côp.

Va-t on discovri ki c' est Antigone ?

Li ratournaedje da Jenny d'Inverno a stî creyî a Lidje, e l' såle di l' Emulåcion, li 22 d' djanvî 1957, so èn essinnaedje da Camille Caganus.

Li ratournaedje da Jacques Barry a stî djouwé pal dramatike l' Avni di Gochliye les 27 eyet 28 di djanvî 2007, et wangnî li cope do Rwè.