Tchå Amerikin

I gn a deus tchås k' on-z endè pout fé avou : el vatche (li pus sovint) ubén li tchivå (pus rålmint).

Cisse pådje ci n' est co k' on djermon, dj' ô bén k' el pådje est djusse sibåtcheye, eyet co trop tene ; et s' divreut ele ecråxhî ene miete. Si vos avoz des cnoxhances so ç' sudjet ci, vos nos ploz aidî, clitchîz sol loyén « candjî l' pådje » po radjouter des informåcions.

L' amerikin a stî edvinté på tchef brusselwès, Joseph Niels, e 1924. Mins nerén, les prumîs a-z awè fé del tchå ki rshonnéve a di l' amerikin, c' esteut les tatårs. Aprume les peuplåcions di tchiminåds ki vikît e-n Azeye mîtrinne.

L' amerikin est foirt alouwé e Beldjike, mins il est bråmint moens alouwé e France. Li pus sovint, i s' mindje avou ene tåte ubén ene ôte sôre di pwin, mins on-z el pout mindjî come on soper ewalmint. Èç hatcheye tchå la, ele si mindje todi froed. Come scrî padzeu, il egzistêye sacwants nos diferins po l' amerikin eyet i nd a totplin des varyistés totavå sol Daegne.

L' amerikin eyet les ôtes amagnîs del minme sôre ont divnou peuprece dispu les anêyes 1970.

 

Amerikin bedje

• Amerikin nateure (foncé rodje ; wapisse, a rassåjhner)
• Amerikin apresté (orandje ; nén-pica)
• Amerikin martino (orandje ; pica)

Amerikin francès

L' amerikin francès ([FR] steak tartare), ci n' est nén l' minme sacwè ki l' amerikin bedje. Li prumî est pus vî k' el deujhinme, veyanmint k' elle egzistêye dvant 1924.

El diferince inte l' amerikin francès eyet l' amerikin bedje, c' est k' dins l' dierin i gn a del mayo ddins. Li francès a divnou peuprece tins del guere franci-prusyinne di 1870, wice ki les sôdårds si siervît del tchå des tchvås come amagnî. Mins nerén, Joseph Favre, on tchefcok swissi-francès a ramonté, tins d' ses ricweraedjes, l' amerikin francès disk' e Pologne.

Normåldimint, on n' pout nén må avou tos les controles, mins i pout awè on vier solitaire tot mindjant di l' amerikin. C' est todi mî d' e mindjî dins les 24 eures après l' awè acaté. Houte di çoula, c' est çki mwints botchîs conseynut.

Li Cinte di l' amagnî neyerlandès ([NL] Voedingscentrum Nederland) dmande voltî åzès sakîs k' ont ene fwebe santé, ås femes k' ont l' balon ey ås djonnes efants d' ahouwer d' mindjî di l' amerikin. Avou ça k' ci Cinte la dmande voltî ås mindjeus d' el mindjî el djoû ewou çk' is l' ont acaté. Sapinse a l' Institut Nåcionå del Santé Publike eyet di l' Evironmint neyerlandès ([NL] Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), on pout må, après deus djoûs, d' atraper ene tocsoplasmôse.

El fôrmule k' est metowe so l' waibe ki rind bon dvwer a Joseph Niels.