Lingaedje Amazir
Loukîz a : «tifinar»
Li berbere u lingaedje amazir (ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ, tamazight, e-n amazir), c' est ene famile di lingaedjes djåzés dispu foirt lontins e l' Afrike bijhrece (Marok, Aldjereye, ene miete e Tunizeye, et å Sara Coûtchantrece), el Bijhe do Sara (Nidjer), ey ene miete ezès Iyes Canareyes.
L' amazir n' est on lingaedje oficir dins nouk di ces payis la.
Sicrijhaedje
L' amazir pout esse sicrît e l' alfabet latén, e l' alfabet arabe udonbén e tifinar.
egzimpe di tecse
- en amazir (e scrijhaedje tifinar): ⵉⵎⴷⴰⵏⴻⵏ, ⴰⴽⴽⴻⵏ ⵎⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⵜⵜⵍⴰⵍⴻⵏ ⴷ ⵉⵍⴻⵍⵍⵉⵢⴻⵏ ⵎⵙⴰⵡⴰⵏ ⴷⵉ ⵍⵃⵡⴻⵔⵕⵎⴰ ⴷ ⵢⵉⵣⴻⵔⴼⴰⵏ ⵖⵓⵔ ⵙⴻⵏ ⵜⴰⵎⵙⴰⴽⵯⵉⵜ ⴷ ⵍⵄⵇⵓⴻⵍ ⵓ ⵢⴻⵙⵙⴻⴼⴽ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⴻⴳⵎⴰⵜⵜ ⴳⴰⵔ ⴰⵙⴻⵏ ⵉⵎⴷⴰⵏⴻⵏ, ⴰⴽⴽⴻⵏ ⵎⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⵜⵜⵍⴰⵍⴻⵏ ⴷ ⵉⵍⴻⵍⵍⵉⵢⴻⵏ ⵎⵙⴰⵡⴰⵏ ⴷⵉ ⵍⵃⵡⴻⵔⵕⵎⴰ ⴷ ⵢⵉⵣⴻⵔⴼⴰⵏ ⵖⵓⵔ ⵙⴻⵏ ⵜⴰⵎⵙⴰⴽⵯⵉⵜ ⴷ ⵍⵄⵇⵓⴻⵍ ⵓ ⵢⴻⵙⵙⴻⴼⴽ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⴻⴳⵎⴰⵜⵜ ⴳⴰⵔ ⴰⵙⴻⵏ. ⵎⴷⴰⵏⴻⵏ, ⴰⴽⴽⴻⵏ ⵎⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⵜⵜⵍⴰⵍⴻⵏ ⴷ ⵉⵍⴻⵍⵍⵉⵢⴻⵏ ⵎⵙⴰⵡⴰⵏ ⴷⵉ ⵍⵃⵡⴻⵔⵕⵎⴰ ⴷ ⵢⵉⵣⴻⵔⴼⴰⵏ ⵖⵓⵔ ⵙⴻⵏ ⵜⴰⵎⵙⴰⴽⵯⵉⵜ ⴷ ⵍⵄⵇⵓⴻⵍ ⵓ ⵢⴻⵙⵙⴻⴼⴽ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⴻⴳⵎⴰⵜⵜ ⴳⴰⵔ ⴰⵙⴻⵏ.
- e scrijhaedje latén: Imdanen, akken ma llan ttlalen d ilelliyen msawan di lḥweṛma d yizerfan- ghur sen tamsakwit d lâquel u yessefk ad-tili tegmatt gar asen.
- ratournaedje walon: Tos les omes vinèt å monde libes et ewals po çou k' est d' leu dignité et d' leus droets. Leu råjhon et leu consyince elzî fwait on dvwer di s' kidure inte di zels come des frés.
(prumî årtike del Declaråcion univiersele des droets del djin)
ôtes egzimpes do minme tecse: ⵎⴷⴰⵏⴻⵏ, ⴰⴽⴽⴻⵏ ⵎⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⵜⵜⵍⴰⵍⴻⵏ ⴷ ⵉⵍⴻⵍⵍⵉⵢⴻⵏ ⵎⵙⴰⵡⴰⵏ ⴷⵉ ⵍⵃⵡⴻⵔⵕⵎⴰ ⴷ ⵢⵉⵣⴻⵔⴼⴰⵏ ⵖⵓⵔ ⵙⴻⵏ ⵜⴰⵎⵙⴰⴽⵯⵉⵜ ⴷ ⵍⵄⵇⵓⴻⵍ ⵓ ⵢⴻⵙⵙⴻⴼⴽ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⴻⴳⵎⴰⵜⵜ ⴳⴰⵔ ⴰⵙⴻⵏ. ⵍⵍⵉⵢ ⵎⴷⴰⵏⴻⵏ, ⴰⴽⴽⴻⵏ ⵎⴰ ⵍⵍⴰⵏ ⵜⵜⵍⴰⵍⴻⵏ ⴷ ⵉⵍⴻⵍⵍⵉⵢⴻⵏ ⵎⵙⴰⵡⴰⵏ ⴷⵉ ⵍⵃⵡⴻⵔⵕⵎⴰ ⴷ ⵢⵉⵣⴻⵔⴼⴰⵏ ⵖⵓⵔ ⵙⴻⵏ ⵜⴰⵎⵙⴰⴽⵯⵉⵜ ⴷ ⵍⵄⵇⵓⴻⵍ ⵓ ⵢⴻⵙⵙⴻⴼⴽ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⴻⴳⵎⴰⵜⵜ ⴳⴰⵔ ⴰⵙⴻⵏ..
Ehåyaedje do statut
L' Aldjereye eyet l' Marok ont askepyî des institucions po disfinde li lingaedje amazir:
- li Hôte Commission po l' Amazirté (HCA) e l' Aldjereye.
- l' Institut Rweyå pol l' Culteure AMazire (IRCAM) a Marok.
L' IRCAM a rdiswalpé l' alfabet tifinar, po-z aveur moens di rujhes po noter les diferins accints u lingaedjes coinreces. Ci pordjet la est diswalpé cial divins l' årtike «Kimon amazir marokin»
Li lingaedje a candjî di statut (meyeuse ricnoxhance) e l' Aldjereye ey e Marok dins les anêyes 2000. I fourit ricnoxhou come lingaedje nåcionå dins l' novele mwaisse lwè do Marok e 2011.
Come lingaedje administratif, on cmince al vey dins les nos des ministeres, des scoles, so les plakes d' otostråde dispu les anêyes 2010.
-
Scrijhaedje oficire a l' intrêye d' ene comene -
Sicrijhaedje oficire a l' intrêye d' ene province -
Sicrijhaedje oficire po ene sicole -
Plake d' otovoye
Trokes d' amazirs coinreces
- li chleu u techelheyt u lingaedje echleu (Grand Atlasse et plinne do Sousse, Marok)
- amazir marokin nonne-levantrece (inte li techelheyt et l' tamazir do Mîtrin Atlasse)
- li tamazir do Mîtrin Atlasse u lingaedje amazir do Moyinatlasse (Marok)
- li rifin u tarifîte (Montinnes do Rif, Marok.
- lingaedje des Bni Snassen, inte li rifin eyet l' cabile.
- li cabile, Cabileye, Aldjereye
- l' amazir des Canareyes (cåzu moirt)
- l' amazir del Nonne di l' Aldjereye (mozabite)
- l' amazir di Libeye
- l' amazir di l' owazisse d' Edjipe
- l' amazir di l' Azawade (des Touwareks do Mali)
Eredjistrumints
Gn a yeu sacwants eredjistrumints del fåve do vî vî tins «Li bijhe et l' solea». Vo ndè la onk eplaidî so les Cmons d' Wiki Walon.
Des ôtes sont schoûtåves sol Djåzant atlasse éndjolike des lingaedjes di France et d' avår la:
- Techelheyt
- Amazir marokin nonne-levantrece (etur li chleu et l' tamazir)
- Accint d' après Tadirhousse (Tadirhoussea)
- Accint des Ayites Bougmesse (Ayites Bougmesse)
- Accint des Ayites Bou Oulli (Ayites Bou Woulli)
- Tamazir do Mîtrin Atlasse
- Accint d' Imilchil (Imilchil)
- Accint d' après Moulay Bouazza (Moulay Bouazza)
- Rifin
- Accint d' après Al Hoceyma (Al Hoceyma)
- Cabile
- Mozabite
Croejhete di l' amazir
- Loukîz a : «Croejhete di l' amazir»
- Loukîz a : «Pluriyal e l' amazir»
Hårdêye divintrinne
Hårdêyes difoûtrinnes
(sol Wiccionaire)
This article uses material from the Wikipedia Walon article Amazir (lingaedje), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Li contnou est dzo l' licince CC BY-SA 4.0 a moens k' ça soeye dit ôtrumint. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Walon (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.