Ngoa Lý Đóa

Hoàn Nhan Tông Phụ (Tiếng Trung: 完颜宗辅, 1096 – 1135), tên Nữ Chân là Ngoa Lý Đóa, hoàng tử, tướng lĩnh nhà Kim.

Ông là con trai thứ ba của Kim Thái Tổ A Cốt Đả, cha của Kim Thế Tông Hoàn Nhan Ung. Sau khi lên ngôi, Thế Tông đổi húy của cha mình là Tông Nghiêu (Tiếng Trung: 完颜宗尧), miếu hiệu là Duệ Tông.

Ngoa Lý Đóa
Hữu phó nguyên soái
Tả phó nguyên soái
Thông tin chung
Sinh1096
Mất1135 (40 tuổi)
An tángCảnh Lăng.
Tên gọi
Tên húy: Hoàn Nhan Tông Nghiêu (完颜宗尧)
Tên Nữ Chân: Ngoa Lý Đóa (讹里朵)
Tên gốc: Hoàn Nhan Tông Phụ (完颜宗辅)
Thụy hiệu
Lập Đức Hiển Nhân Khải Thánh Nghiễm Vận Văn Vũ Giản Túc Hoàng Đế (立德显仁启圣广运文武简肃皇帝)
Miếu hiệu
Duệ Tông (睿宗)
Triều đạiNhà Kim
Thân phụKim Thái Tổ

Cuộc đời Ngoa Lý Đóa

Tông Phụ mặt mũi khôi ngô, dáng vẻ trang nghiêm; tính rộng rãi, hay giúp dỡ, chuộng thành thật. Kim Thái Tổ chinh phạt 4 phương, các con trai đều tòng quân, ông thường ở bên cạnh tham mưu.

Năm Thiên Phụ thứ 6 (1122), cùng Ô Cổ Nãi đánh dẹp dân mới hàng An Phúc Ca nổi dậy ở Hoàng Long phủ.

Năm Thiên Hội thứ 5 (1127), nhận chức Hữu phó nguyên soái, đóng quân Yên Kinh. Tháng 11, từ Hà Gian đánh 2 châu Truy, Thanh của Tống. Năm sau, phá 20 vạn quân của tướng Tống là Mã Quát ở Nhạc An, sau đó lưu đại quân ở ven Hoàng Hà, đóng đồn làm ruộng rồi về. Khi có chiếu phạt Tống, xuất quân từ Hà Bắc, hàng phục Hoạt Châu, chiếm Khai Đức, Đại Danh, bình xong Hà Bắc.

Năm thứ 8 (1130), đưa quân đến Lạc thủy, phá 6 vạn kỵ, 12 vạn bộ của tướng Tống là Trương TuấnPhú Bình, hàng phục Diệu Châu, Phượng Tường phủ, hạ 2 châu Kính, Vị; đánh bại Kinh lược sứ Lưu Nghê ở Ngõa Đình, hàng phục Nguyên Châu. Tiến binh hàng phục 3 bảo Cam Tuyền, chiếm thành Bảo Xuyên; phá 2 vạn quân của Hi Hà lộ phó tổng quản nhà Tống, bắt được hơn nghìn con ngựa, nhổ 2 trại An Tây, Hi Châu đầu hàng. Chia quân đi chiêu dụ được các châu Củng, Thao, Hà, Nhạc, Tây Ninh, Lan, Khuếch, Tích Thạch; các thành, trại cùng trấn, bảo Định Viễn, Hòa Chánh, Cam Dục, Ninh Thao, An Lũng và hơn 40 doanh, bộ Phiên, Hán. Bình xong 5 lộ Thiểm Tây, phái Tát Li Hát chia 6000 quân trú phòng ở nơi xung yếu.

Cái chết Ngoa Lý Đóa

Sau khi ban sư, cùng Tông Hàn ủng lập Hoàn Nhan Đản làm Am Ban Bột Cực Liệt. Năm thứ 12 (1134), làm Tả phó nguyên soái. Năm thứ 13 (1135), trên đường đến Quy Châu, hoăng, được 40 tuổi. Bồi táng Duệ Lăng, truy phong Lộ vương, thụy là Tương Mục.

Năm Hoàng Thống thứ 6 (1146) đời Kim Hi Tông, tiến Ký quốc vương. Năm Chánh Long thứ 2 (1157) đời Hải Lăng vương, truy tặng Thái sư, Thượng trụ quốc, cải phong Hứa vương. Năm Đại Định đầu tiên (1161), Thế Tông lên ngôi, truy thụy là Lập Đức Hiển Nhân Khải Thánh Quảng Vận Văn Vũ Giản Túc Hoàng Đế, miếu hiệu Duệ Tông. Năm thứ 2 (1162), cải táng ở núi Đại Phòng, hiệu là Cảnh Lăng.

Tham khảo

  • Kim sử -•Thế kỉ bổ
  • Vũ Văn Mậu Chiêu (Nam Tống), Đại Kim quốc chí, quyển 16

Xem thêm

Chú thích

Tags:

Cuộc đời Ngoa Lý ĐóaCái chết Ngoa Lý ĐóaNgoa Lý Đóa10961135Hoàng tửKim Thái TổKim Thế TôngNhà KimNữ Chân

🔥 Trending searches on Wiki Tiếng Việt:

Danh sách tập phim Thám tử lừng danh Conan (2016–nay)Năm CamCuộc đua xe đạp tranh Cúp truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh 2022Thanh gươm diệt quỷDark webDanh sách thành viên của SNH48Minh Thành TổDanh sách tập Keep RunningBình ThuậnKinh Dương vươngNewcastle United F.C.Chiến tranh cục bộ (Chiến tranh Việt Nam)Dương Văn MinhChú đại biBộ bài TâyNhà Tiền LêSóc TrăngNhà HồDanh sách quốc gia theo GDP (danh nghĩa)Đội tuyển bóng đá U-22 quốc gia Việt NamVụ án Lê Văn LuyệnThành TháiNguyễn Hữu ThọNhư Ý truyệnNguyễn Thúc Thùy TiênChâu PhiHồi giáoPhan ThiếtDương Đình NghệDanh sách hoàng đế nhà ThanhKhả NgânPhố cổ Hội AnPiNha TrangBảng xếp hạng bóng đá nam FIFACan thiệp của Mỹ vào Chiến tranh Việt NamPep GuardiolaMoonbinĐỗ Nhật HàChủ nghĩa cộng sảnHùng Vương thứ IThanh ThứcPhong trào Duy TânHàm NghiHình bình hànhChâu ÂuTác động của con người đến môi trườngTỷ tỷ đạp gió rẽ sóngBảng chữ cái tiếng AnhSingaporeCờ tướngBiệt đội cảm tử (phim)Honda KeisukeVương Đình HuệQuang TrungNgười TàyLưu Quang VũQuân đội nhân dân Việt NamLệnh Ý Hoàng quý phiẢ Rập Xê ÚtBà TriệuQuân chủng Phòng không – Không quân, Quân đội nhân dân Việt NamSon Ye-jinDương Công MinhUruguayGấu trúc lớnĐông TimorTiếng AnhThiệu TrịTrái ĐấtVương quốc Liên hiệp Anh và Bắc IrelandIndonesiaManchester City F.C.Đại Việt sử ký toàn thưLiên Xô tan rãVăn hóa NgaDanh sách trại giam ở Việt NamMặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam🡆 More