Бээриниң падежи.
Бээриниң падежинде турар чүве ады -га леп кожумактыг. Ооң янзыларының немежир чуруму мындыг:
Дөстүң сөөлгү үнү | Кожумактың янзылары | Чижектер |
---|---|---|
дүлей болза | -ка -ке | хатка эътке |
ажык болгаш аяар болза | -га -ге | тараага кежигге |
Айтырыглары | Чижээ |
---|---|
кымга? кымнарга? чүге? чүлерге? каяа? | малчынга, малчыннарга хемге, хемнерге хемге |
Бээриниң падежинде сөстерниң утказы:
1. Кылдыныгның кымче азы чүүже угланганын көргүзер: өөреникчиге бээр, авазынга чагыыр, багга улаар. Бо таварылгада чүве аттары домакка доора немелде бооп кирер-дир.
Чижектер.
Чалбыышталган чүрек боду
Маны дашка херелденген.
(С. Данилов. Маны. Очул. Ю. Күнзегештии.)
2. Кылдыныгның чүүже угланганын, чүү кылдыр, чүү болурун көргүзер: белекке бээр, чарышка кыйгырар, өртекке бээр. Ындыг чүве аттары домакка доора немелде бооп кирер.
Чижектер.
3. Кылдыныгның болур азы болган черин көргүзер: ховуга ажылдаар, школага өөренир, тайгага дыштаныр. Ындыг чүве аттары домакка туруш байдалы бооп кирер.
Чижектер.
4. Үе көргүзер эртен, кежээ, шак, ай, чыл, хүн, дъүш деп сөстер бээриниң падежинге тургаш чет- деп кылыг сөзү-биле каттышкаш үени көргүзер. Бо таварылгада ол сөстер сан ады-биле кады чоруур: беш хонукка (шакка, айга, хүнге) чедер. Олар домакка үе байдалын көргүзүп турар.
Чижектер.
5. Удур, чедир, дээр деп эдеринчилер-биле база ужураштыр, уткуштур, чоокшуладыр деп наречие сөстер-биле кады бээриниң падежинде чүве аттары кылдыныгның байдалын, туружун илередип турар: хатка удур, хемге чедир, хүнге уткуштур, херекке чоокшуладыр. Мынчан олар домакка байдалдар болур.
Чижектер.
6. Бээриниң падежинде чүве ады болдуруушкун залогунда кылыг сөзүнге хамаарышпаан домакка доора немелде бооп чорза-даа, кылдыныгның алыс күүседкичизин (логиктиг субъектизин) илередир: аътка тептирер, соокка алзыр, авазынга даарадыр.
Чижектер.
Бээриниң падежинде чүве аттары-биле кылыг сөзүнден укталган чүве аттары база кады каттыжыпкан чоруп болур: амыдыралга ынакшыл, херекке бердиниишкин, номга хандыкшыл.
Ш. Ч. Сат, Е. Б. Салзыңмаа. Амгы тыва литературлуг дыл. (Лексика болгаш семасиология, фразеология, фонетика, морфология). Тываның ном үндүрер чери. Кызыл — 1980.
This article uses material from the Wikipedia Тыва article Бээриниң падежи, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент CC BY-SA 4.0 лицензия аайы-биле (өскези айыттынмаан болза) ажык. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тыва (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.