Celownik (łac. dativus) – jeden z przypadków deklinacji, forma używana jako dopełnienie dalsze (Kasia dała Ali prezent) oraz do oznaczania celu pożytku lub szkody (np.
dzieci zepsuły mu telewizor – mu nie dotyczy tu bezpośrednio akcji, a jedynie jej skutków). Opisuje głównie dawanie, bądź (w języku polskim) zbliżanie się.
W języku polskim końcówkami celownika są: w rodzaju męskim -owi : królowi, Andrzejowi i współfunkcyjna końcówka -u: bratu, radiu, w rodzaju żeńskim przeważają -i, np. nadziei i -e, np. zmianie.
Końcówkę -emu do wyrazu w liczbie pojedynczej dodajemy do przymiotników i rzeczowników oraz liczebników o odmianie przymiotnikowej i zaimków przymiotnych w rodzaju męskim, np. wesoł-emu, sędzi-emu, drugi-emu, któr-emu.
Główną funkcją celownika jest oznaczenie dopełnienia dalszego. W zdaniu „daję książkę Ali” wyraz książka jest dopełnieniem bliższym, zaś forma Ali, odpowiadająca na pytanie komu? czemu? jest dopełnieniem dalszym.
Niektóre czasowniki łączące się z celownikiem (forma w celowniku wskazana jest pogrubieniem):
Przykłady przyimków, z którymi występuje celownik (forma w celowniku wskazana jest pogrubieniem):
W językach niemieckim i greckim spełnia także rolę narzędnika (instrumentalis) na zasadzie tzw. synkretyzmu przypadków.
W języku angielskim celownik zlał się z biernikiem, tworząc przypadek zależny (oblique case lub objective case) i różni się od mianownika tylko w odmianie zaimków. Na przykład, zaimek her (oraz analogicznie him i them) stosuje się zarówno w wyrażeniu „daj (komu? czemu?) jej piłkę” – give her a ball, jak i „widzę (kogo? co?) ją” – I see her.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Celownik (przypadek), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.