Barsillär

İbn Rüstä häm Ğärdizi buyınça barsillär İdel buyı Bolğarı däwläteneñ öç töp qäbiläneñ berse bulğan.

Ärmän yazuçıları buyınça II-IV ğasırlarda barsillär Qawqaz Albaniäsenä höcüm itkän, läkin bu waqiğa şik astına quyılğan.

Hunnar höcümennän soñ barsillär Qawqazda bilgele bulğan, VI ğasırda borınğı awarlarğa buysınğan.

VII ğasırda barsillär İdel yılğası tübän ağımında küçenep yörgännär, xäzärlär alarnı "Qara utraw"dan qısrıqlağan. Xäzär qahanı ölkän xatını ul waqıtta barsil näselennän bulğan.

Xäzärlär basımı säbäple barsillär Urta İdel buyına küçengännär häm bolğar qäbiläse bergä İdel buyı Bolğarı däwlätendä torğan.

Urta ğasırlar çığanaqları Barsiliä, äl-Barşaliä däwläte xaqında belderä. Mixail Süriäle (XII ğ) buyınça Barsiliä Därbänt şähäre töbägendä bulğan.

Feofan buyınça Bersiliä - Berençe Sarmatiä yıraq ölkäse bulğan. Törle çığanaqlarğa qarağanda barsillär tönyaq Dağstannan İdel buyına qädär torğannar.

Barsillär tele turında ike qaraş bar:

• İran telle xalıq (A.Novoseltsev, A.Gadlo, Mixail Süri)
• Törki telle xalıq (M.Artamonov, S.Kläştornıy), xäzärlär belän yaqınlığı säbäple.

Tesin häm Terxin stellarında (Mongoliä, VIII ğasır) barsillär oğuz-törki qäbilä bularaq häm anıñ xakime Bedi Bersil (Törki qahan Bumın çorında VI ğasırda yäşägän) telgä alına. Bu tabıldıq törki qaraşnı yaqlıy.

• Артамонов М. И. История хазар. — М.: Лань, 2001. — С.184.
• Новосельцев А. П. Хазарское государство и его роль в истории Восточной Европы и Кавказа. — М.: Наука, 1990
• Новосельцев А. П. Хазарское государство и его роль в истории Восточной Европы и Кавказа. — М.: Наука, 1990
• Бубенок О. Б. Страна Берсилия: миф или реальность? //Восточная Европа в древности и средневековье. Мнимые реальности в античной и средневковой историографии : Тез. докл. / XIV Чтения памяти В. Т. Пашуто, Москва, 17-19 апр. 2002 г.; Новосельцев А. П. Хазарское государство и его роль в истории Восточной Европы и Кавказа. — М.: Наука, 1990.