Jersey, Avrupa kıtasının batısında, Büyük Britanya'nın güneyinde yer alan ve Manş Denizi'nde bulunan Manş Adaları'ndan biridir.
Adanın başkenti Saint Helier'dir. Jersey diğer Manş Denizi adaları gibi ne Birleşik Krallık'ın bir parçasıdır ne de bir taç kolonisidir. Jersey, doğrudan Britanya tacına bağlı bir taç toprağıdır. Kendi malî, hukukî ve yargı sistemlerine ve kendi kaderini tayin etme gücüne sahip, anayasal bir monarşi altında özerk bir parlamenter demokrasidir. Adadaki vali, Kral'ın kişisel temsilcisidir. Jersey, Birleşik Krallık'ın bir parçası değildir ve Birleşik Krallık'tan ayrı bir uluslararası kimliği vardır, ancak Jersey'in savunmasından anayasal olarak Birleşik Krallık sorumludur. Birleşik Krallık'tan farklı olarak Jersey hiçbir zaman Avrupa Birliği'nin bir parçası olmamıştır.
Jersey Bailiwick of Jersey Bailliage de Jersey | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Saint Helier | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce, Fransızca | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Jèrriais | ||||||||
| Etnik gruplar (2011) | %46,4 Jersey %32,7 İngiliz, %8,2 Portekizli, %3,3 Polonyalı %2,4 İrlandalı %0,9 Fransız %3,8 Diğer Avrupalılar %2,4 Diğer | ||||||||
| Hükûmet | Parlamenter demokrasi, Anayasal Monarşi | ||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2019 tahminî | 107.800 | ||||||||
• Yoğunluk | 912/km2 (196.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2015 tahminî | ||||||||
• Toplam | 6,0 milyar $ | ||||||||
• Kişi başına | 60,000$ (2015 tahmini) | ||||||||
| İGE (2008) |  0.985çok yüksek | ||||||||
| Para birimi | İngiliz sterlini (GBP) | ||||||||
| Zaman dilimi | GMT4 | ||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+1 | ||||||||
| Trafik akışı | sol | ||||||||
| Telefon kodu | +44 spec. 44-1534 (landline) +44-7797 (Jersey Telecom mobile) +44-7700 (Sure mobile) +44-7829 (Airtel-Vodafone mobile) | ||||||||
| İnternet alan adı | .je | ||||||||
Britanya kültürü, Jersey'i önemli biçimde etkilemiştir. Günümüzde ülkenin yerel dili olan Jèrriais dili hâlâ konuşulsa da, ana dil olarak İngilizce, para birimi olarak İngiliz sterlini kullanılmaktadır. Bunlara ek olarak, trafik soldan akmaktadır ve İngiliz okul müfredatı bu ülkede de geçerlidir.
Jersey, ıslah edilmiş arazi ve gelgit bölgesi dâhil 118,2 kilometre kare büyüklüğünde bir adadır. Manş Denizi'nde, Fransa, Normandiya'daki Cotentin Yarımadası'ndan yaklaşık 12 deniz mili ve Büyük Britanya'nın yaklaşık 87 deniz mili güneyinde yer alır. Manş Adaları'nın en büyüğü ve en güneydeki ada olarak Britanya Adaları'nın bir parçasıdır.
Ada, en büyüğü St. Ouen ve en küçüğü St. Clement olan on iki parishe bölünmüştür. Ada, Waterworks Vadisi, Grands Vaux, Mont les Vaux gibi genellikle kuzeyden güneye uzanan bir dizi vadi ile karakterizedir, ancak birkaçı Le Mourier Vadisi gibi başka yönlerde ilerler. Adanın en yüksek noktası 136m yüksekliğindeki Les Platons'tur.
Jersey Bailiwick'in parçası olan Les Minquiers ve Les Écrehous gibi birkaç küçük ada grubu vardır ancak Guernsey Bailiwick'in daha küçük adalarından farklı olarak, bunların hiçbirinde kalıcı olarak yerleşim yoktur.
Atlantik Okyanusu, Jersey'deki sıcaklık üzerinde ılımlı bir etkiye sahiptir, çünkü su havadan çok daha büyük bir özgül ısı kapasitesine sahiptir ve yıl boyunca yavaş yavaş ısınma ve soğuma eğilimindedir. Bunun kıyı kesimlerinde kışın ısınma etkisi ve yazın serinletici etkisi vardır. Kaydedilen en yüksek sıcaklık 9 Ağustos 2003 ve 23 Temmuz 2019'da 36.0°C ve kaydedilen en düşük sıcaklık 5 Ocak 1894'te -10.3°C olarak ölçülmüştür. Jersey'de nadiren kar yağar; bazı yıllar hiç kar yağmadan geçmektedir.
Jersey ekonomisi, 2019'da kişi başına 45,320£ GSYİH ile oldukça gelişmiş ve dinamiktir. Serbest piyasa ilkeleri ve gelişmiş bir sosyal güvenlik altyapısı ile bir karma piyasa ekonomisidir. Jersey'deki resmî para birimi sterlin olsa da Jersey poundu olarak bilinen kendi banknotları ve madenî paraları vardır. Jersey'nin para politikası İngiltere Bankası'na bağlıdır.
Jersey, en büyük denizaşırı finans merkezlerinden biridir. Bu durum sayesinde Birleşik Krallık ve Avrupa ülkeleri arasında finansal hizmetler için bir kanal görevi görmektedir.
Jersey ekonomisi finansal hizmetler, turizm ve otelcilik, perakende ve toptan inşaat ve tarıma dayanmaktadır.
Jersey hukuku, özellikle Norman teamül hukuku, İngiliz ortak hukuku ve modern Fransız medeni hukuku olmak üzere birkaç farklı hukuk geleneğinden etkilenmiştir. Jersey hukuk sistemi bu nedenle 'karma' veya 'çoğulcu' olarak tanımlanır ve ülkenin hukukunun kaynakları Fransızca ve İngilizcedir, ancak 1950'lerden beri hukuk sisteminin ana çalışma dili İngilizcedir.
Asıl mahkeme Kraliyet Mahkemesi'dir. İcra memuru, yargının başıdır; İcra memuru ve icra memuru vekili, Kraliyet tarafından atanır. Adanın yargı organının diğer üyeleri İcra Dairesi tarafından atanır.
Jersey'in tek kamaralı yasama organı Eyaletler Meclisi'dir. 49 seçilmiş üye içerir: 8 senatör (ada çapında seçilir), 12 Connétables (genellikle 'emniyet mensubu' olarak adlandırılır) ve 29 milletvekili (seçim bölgelerini temsil eder), hepsi dört yıllık dönemler için seçilirler.
Jersey'in 2005 yılındaki seçimlerinde katılım oranı %33'te kalmıştır. Bu rakam uluslararası alanda en düşük seçmen katılım oranlarından biridir ve bu rakam onu 2005'teki %77'lik Avrupa ortalamasının oldukça altında bırakmaktadır.
Jersey'nin dış ilişkileri Jersey Hükûmeti Dış İlişkiler Bakanı tarafından denetlenmektedir. 2007'de, Başbakan ve Birleşik Krallık Lord Şansölyesi, Jersey'nin uluslararası kimliğinin geliştirilmesi için bir çerçeve oluşturan bir anlaşma imzaladılar.
Jersey, Avrupa Birliği için üçüncü taraf bir Avrupa ülkesidir. AB ile ilişkileri, Birleşik Krallık tarafından müzakere edilen serbest ticaret anlaşması kapsamında işlemektedir. 1 Ocak 2021'den bu yana Jersey, mallar ve balıkçılık amacıyla İngiltere-AB Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması'nın bir parçası olmuştur. Adadan Avrupa'ya ihraç edilen mallar gümrük vergisine tabî değildir ve Jersey karasularının yönetiminden tek başına sorumludur.
Jersey'de 1821'den beri nüfus sayımları yapılmaktadır. 2011 nüfus sayımında, toplam nüfusun 97.857 olduğu tahmin edilmektedir ve bunların %34'ü adanın tek kenti olan Saint Helier'de yaşamaktadır. Jersey halkına genellikle Adalılar veya kişisel terimlerle "Jerseyman" veya "Jerseywoman" denir. Jersey doğumlu bazı insanlar kendilerini İngiliz olarak tanımlıyor.
Nüfusun etnik dağılımı: İngiliz ve Norman-Fransız kökenliler. Adadaki dinler Anglikan, Roma Katolikleri, Baptist, Methodist, Prespiteryen'lerdir.
Kullanılan telefon hatları: 65.500 (1997)
Radyo yayın istasyonları: AM NA, FM 1, kısa dalga 0 (1998)
Televizyon yayını yapan istasyonlar: 1 (1997)
577 km karayoluna sahiptir.
Gorey, Saint Aubin, Saint Helier adlı 3 limana sahiptir.
Jersey'in ineği ve ineğinin sarımsı sütü ünlüdür.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Jersey, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
