สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค

สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค/ สาธารณรัฐอาร์ทซัค Արցախի Հանրապետություն (อาร์มีเนีย) Нагорно-Карабахская Республика (รัสเซีย)
พ.ศ. 2534–2566
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
เพลงชาติ: อาซัตอูอันกัคอาร์ทซัค (อาร์ทซัคเสรีและมีเอกราช)
ดินแดนที่ควบคุมโดยอาร์ทซัคจนถึงวันที่ 19 กันยายน 2566 แสดงเป็นสีเขียวเข้ม ดินแดนที่อ้างสิทธิ์แต่ไม่ได้ถูกควบคุม แสดงเป็นสีเขียวอ่อน ฉนวนลาชึนแสดงเป็นสีขาว
สถานะ	รัฐที่ไม่ได้รับการรับรอง ยอมรับโดยรัฐที่ไม่ใช่สมาชิกของสหประชาชาติ 3 ประเทศ
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด	สเตพานาแกร์ต 39°52′N 46°43′E / 39.867°N 46.717°E / 39.867; 46.717
ภาษาราชการ	อาร์มีเนียa รัสเซียb
การปกครอง	รัฐเดี่ยว สาธารณรัฐระบบประธานาธิบดีc
ประธานาธิบดี
• 2537–2540 (คนแรก)	Robert Kocharyan
• 2566 (คนสุดท้าย)	Samvel Shahramanyan
ประธานสภาผู้แทนราษฎร
• 2560–2561 (คนแรก)	Arayik Harutyunyan
• 2566 (คนสุดท้าย)	Artur Harutyunyan
สภานิติบัญญัติ	รัฐสภา
เอกราช จากสหภาพโซเวียต
• สงครามนากอร์โน-คาราบัคครั้งที่หนึ่ง	20 กุมภาพันธ์ 2531 – 12 พฤษภาคม 2537
• สถานะปกครองตนเอง	2 กันยายน 2534
• ประกาศ	10 ธันวาคม 2534
• สงครามนากอร์โน-คาราบัคครั้งที่สอง	27 กันยายน – 10 พฤศจิกายน 2563
• อาเซอร์ไบจานปิดกั้น	12 ธันวาคม 2565
• การรุกของอาเซอร์ไบจาน	19–20 กันยายน 2566
• ประกาศยุบเลิกสาธารณรัฐ	28 กันยายน 2566
• ยุบเลิกอย่างเป็นทางการ	1 มกราคม 2567
พื้นที่
• รวม	3,170 ตารางกิโลเมตร (1,220 ตารางไมล์)
ประชากร
• มีนาคม 2564 ประมาณ	120,000
• สำมะโนประชากร 2558	150,932 (อันดับที่ 191)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	2562 (ประมาณ)
• รวม	713 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ไม่มีข้อมูล)
• ต่อหัว	4,803 ดอลลาร์สหรัฐ (ไม่มีข้อมูล)
สกุลเงิน	ดรัมนากอร์โน-คาราบัค ดรัมอาร์มีเนีย (AMD)
เขตเวลา	UTC+4 (เวลาอาร์มีเนีย)
ขับรถด้าน	ขวามือ
รหัสโทรศัพท์	+374 47d
รหัส ISO 3166	AM
โดเมนบนสุด	.am, .հայ
ก่อนหน้า ถัดไป แคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัค อาเซอร์ไบจาน
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	อาเซอร์ไบจาน
รัฐธรรมนูญยืนยัน "การใช้ภาษาอื่นในกลุ่มประชากรอย่างเสรี" ตั้งแต่ พ.ศ. 2564 ประมุขแห่งรัฐและหัวหน้ารัฐบาล ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีถูกยุบหลังประชามติรัฐธรรมนูญ +374 97 สำหรับโทรศัพท์มือถือ

เป็นเวลาหลายศตวรรษแล้วที่ประชากรมุสลิมอาเซอร์ไบจานและคริสเตียนอาร์มีเนีย ซึ่งทั้งสองเรียกภูมิภาคนี้ว่าเป็นบ้านของนากอร์โน-คาราบัค ได้ปะทะกันเพื่อแย่งชิงอำนาจ ความขัดแย้งเกิดขึ้นตั้งแต่ปลายจักรวรรดิรัสเซีย และถูกควบคุมไว้อย่างสัมพัทธ์ระหว่างการปกครองของสหภาพโซเวียต จนกระทั่งทวีความรุนแรงขึ้นเมื่อสหภาพโซเวียตใกส้ล่มสลาย สงครามเต็มรูปแบบปะทุขึ้นใน พ.ศ. 2535 หลังจากการประกาศเอกราชของอาเซอร์ไบจานและอาร์มีเนีย และอดีตแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมของสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอาเซอร์ไบจานมาเกือบตลอดสมัยโซเวียต ก็ประกาศตัวเองเป็นสาธารณรัฐอิสระเช่นกัน กองทัพอาร์มีเนียเข้าควบคุมนากอร์โน-คาราบัคและขยายการยึดครองไปยังดินแดนอาเซอร์ไบจานที่สำคัญนอกเหนือจากภูมิภาคที่เป็นข้อพิพาท โดยครอบครองพื้นที่ร้อยละ 20 ของพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ของอาเซอร์ไบจาน และสร้างเขตกันชนรอบลาชึนที่เชื่อมนากอร์โน-คาราบัคกับอาร์มีเนีย

แม้ว่าข้อตกลงหยุดยิงชั่วคราวที่ลงนามใน พ.ศ. 2537 ซึ่งยอมรับนากอร์โน-คาราบัคเป็นส่วนหนึ่งของอาเซอร์ไบจาน เนื่องจากทั้งสองฝ่ายล้มเหลวในการตกลงกันเกี่ยวกับสนธิสัญญาสันติภาพ สถานการณ์เยือกแข็งทำให้ดินแดนที่มีประชากรส่วนใหญ่ที่มีประชากรอาร์มีเนียเป็นเอกราชโดยพฤตินัย โดยมีรัฐบาลที่ประกาศตัวเองในกรุงสเตพานาแกร์ต แต่ยังคงพึ่งพาและบูรณาการอย่างใกล้ชิดกับอาร์มีเนีย ในหลาย ๆ ด้านซึ่งทำหน้าที่เป็นส่วนหนึ่งของอาร์มีเนียโดยพฤตินัย แม้ว่าอาร์มีเนียจะไม่เคยยอมรับความเป็นอิสระของภูมิภาคอย่างเป็นทางการ แต่เยเรวานก็กลายเป็นผู้สนับสนุนทางการเงินและการทหารหลักในดินแดนแบ่งแยกดินแดนแห่งนี้ มีการลงประชามติใน พ.ศ. 2560 ซึ่งได้อนุมัติรัฐธรรมนูญใหม่ที่เปลี่ยนระบบการปกครองจากระบบกึ่งประธานาธิบดีไปเป็นประชาธิปไตยระบบประธานาธิบดีโดยมีสภานิติบัญญัติซึ่งใช้ระบบสภาเดียว และเปลี่ยนชื่อของรัฐที่แยกตัวจากสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นสาธารณรัฐอาร์ทซัค แม้ว่าชื่อทั้งสองจะยังคงเป็นชื่อทางการก็ตาม

ตั้งแต่ พ.ศ. 2537 ถึง 2563 กองทัพอาร์มีเนียและอาเซอร์ไบจานยังคงแยกจากกันโดยแนวติดต่อ ที่ขัดแย้งกับเหตุการณ์ร้ายแรงที่เกิดขึ้นประปราย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเสี่ยงที่ปัจจุบันอาจเกิดการปะทุของสงคราม ใน พ.ศ. 2563 สงครามครั้งใหม่ได้ปะทุขึ้นในภูมิภาค และในครั้งนี้ อาเซอร์ไบจานได้รับชัยชนะอย่างง่ายดาย โดยยึดคืนพื้นที่ส่วนใหญ่ที่สูญเสียไปเมื่อหลายสิบปีก่อนกลับคืนมา ภายใต้การหยุดยิงที่ยุติความขัดแย้ง อาร์มีเนียตกลงที่จะถอนทหารออกจากดินแดนทั้งหมดที่ตนยึดครองอยู่นอกแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคในอดีตยุคโซเวียต สามปีต่อมา อาเซอร์ไบจานเปิดฉากการรุกทางทหารครั้งสุดท้ายและเข้าควบคุมดินแดนสุดท้ายที่เหลืออยู่ภายใต้การบริหารของอาร์ทซัคอย่างถาวร หลังจากการรุกครั้งสุดท้ายของอาเซอร์ไบจาน รัฐบาลสาธารณรัฐอาร์ทซัคตกลงที่จะปลดอาวุธและเข้าสู่การเจรจากับอาเซอร์ไบจาน ส่งผลให้กลุ่มชาติพันธุ์อาร์มีเนียอพยพออกจากพื้นที่ ต่อมาประธานาธิบดีอาร์ทซัคได้ลงนามในกฤษฎีกาให้ยุบสถาบันทั้งหมดของสาธารณรัฐ ทำให้การดำรงอยู่ของสาธารณรัฐสิ้นสุดลงวนในวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2567

สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยโดยมีประธานาธิบดีเป็นประมุข ประธานาธิบดีมีอำนาจในการแต่งตั้งและถอดถอนนายกรัฐมนตรี มีสภาเดียวคือสภาผู้แทนราษฎร ประกอบด้วยสมาชิก 33 คน โดย 22 คนมาจากการเลือกตั้งและมีวาระครั้งละ 5 ปี ส่วนอีก 11 คนมาจากการเลือกตั้งระบบสัดส่วน

พรรคการเมือง

ระบบพรรคการเมืองของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นระบบหลายพรรค ในปี พ.ศ. 2552 สมาคมฟรีดอมเฮาส์ (องค์การนอกภาครัฐจากสหรัฐอเมริกา) ได้จัดอันดับให้สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นประเทศที่ให้สิทธิทางการเมืองแก่พลเมืองของตนสูงกว่าอาร์มีเนียและอาเซอร์ไบจาน ระบบการลงคะแนนเลือกตั้งของประเทศนี้ทำให้รัฐสภาประกอบด้วยสมาชิกจากหลากหลายพรรคการเมืองอยู่เสมอ พรรคการเมืองที่สำคัญของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคได้แก่ พรรคประชาธิปไตยอาร์ทซัค, มาตุภูมิเสรี, สหพันธ์ปฏิวัติอาร์มีเนีย (สาขาอาร์ทซัค), ขบวนการ 88 และพรรคคอมมิวนิสต์อาร์ทซัค และยังมีผู้ลงสมัครรับเลือกตั้งที่ไม่ได้สังกัดพรรคการเมืองใด ๆ ได้รับเลือกอีกด้วย ในปี พ.ศ. 2548 สมาชิก 8 คนในรัฐสภา (จากทั้งหมด 33 คน) ไม่ได้สังกัดพรรคการเมืองใดอย่างเป็นทางการ

 

สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 เขต และ 1 เมืองหลวง ได้แก่

• เขตชาฮูเมียน
• เขตมาร์ตาแกร์ต
• เขตอัสเกรัน
• เขตมาร์ตูนี
• เขตฮัดรุท
• เขตชูชี
• เขตคาชาทัค
• สเตพานาแกร์ต