พื้นที่คุ้มครอง

พื้นที่คุ้มครองมีเป็นจำนวนมากและระดับของการพิทักษ์หรืออนุรักษ์ก็ต่างกันออกไปตามแต่กฎหมายของแต่ละประเทศ หรือตามกฎขององค์การระหว่างประเทศ ในปัจจุบันพื้นที่คุ้มครองทั่วโลกมีจำนวนด้วยกันทั้งหมดราว 108,000 แห่ง และมีเนื้อที่รวมกันทั้งสิ้นประมาณ 30,430,000 ตารางกิโลเมตร หรือกว่า 12% ของเนื้อที่ที่เป็นพื้นดินทั้งหมดทั่วโลก หรือกว้างใหญ่กว่าทวีปแอฟริกาทั้งทวีป ตรงกันข้ามกับพื้นที่คุ้มครองทางทะเลที่เมื่อวันที่ 2 กุมภาพันธ์ 2009 มีจำนวน 5,000 แห่ง และมีเนื้อที่เพียง 0.8 ของหนึ่งเปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ที่เป็นมหาสมุทร

คำนิยามของพื้นที่คุ้มครองโดยสหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติและทรัพยากรธรรมชาติ The International Union for Conservation of Nature หรือ (IUCN) คือ:

"ภูมิภาคทางภูมิศาสตร์ที่ชัดแจ้ง, เป็นที่รู้จัก ที่อุทิศ และ บริหารภายใต้กฎหมายหรือวิธีการอันมีประสิทธิภาพ เพื่อให้มีผลต่อการอนุรักษ์ธรรมชาติระยะยาว โดยมีคุณค่าต่อสิ่งแวดล้อมและวัฒนธรรม"

คณะกรรมการอุทยานแห่งชาติและพื้นที่คุ้มครอง (World Commission on Protected Areas)หรือ WCPA แบ่งประเภทของพื้นที่คุ้มครองออกเป็น 6 ประเภท (IUCN Protected Area categories):

• ประเภท I. พื้นที่สงวนธรรมชาติเข้มงวด 1เอ,พื้นที่สงวนธรรมชาติเข้มงวด 1บี (Ia: Strict Nature Reserve|Ib: Wilderness Area): หมายถึงพื้นที่ที่ได้รับการพิทักษ์และคุ้มครองโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการศึกษาทางวิทยาศาตร์และสิ่งแวดล้อม
• ประเภท II. อุทยานแห่งชาติ(National Park): หมายถึงพื้นที่ที่ได้รับการพิทักษ์ที่มีจุดประสงค์หลักในการปกป้องระบบสิ่งแวดล้อม และในการสันทนาการ
• ประเภท III. อนุสาวรีย์ธรรมชาติ (Natural Monument): หมายถึงพื้นที่พิทักษ์ที่มีจุดประสงค์หลักในการพิทักษ์เพราะความมีคุณค่าที่น่าสนใจหรือเป็นเอกลักษณ์เฉพาะทางทางธรรมชาติ
• ประเภท IV. พื้นที่จัดการถิ่นที่อาศัยหรือชนิดพันธุ์หรือเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า (Habitat/Species Management Area): หมายถึงพื้นที่ที่ได้รับการพิทักษ์ที่มีจุดประสงค์หลักในการปกป้องโดยระบบการบริหารแทรกแซง (management intervention)
• ประเภท V. พื้นที่คุ้มครองภูมิทัศน์ทางบก/ภูมิทัศน์ทางทะเล(Protected Landscape/ Seascape): หมายถึงพื้นที่ที่ได้รับการพิทักษ์ที่มีจุดประสงค์หลักในการปกป้องและการรักษาภูมิทัศน์ทางบก/ภูมิทัศน์ทางทะเลสำหรับการสันทนาการ
• ประเภท VI. พื้นที่คุ้มครองแบบมีการจัดการทรัพยากร (Managed Resource Protected Area): หมายถึงพื้นที่ที่ได้รับการพิทักษ์ที่มีจุดประสงค์หลักในการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน (sustainable)

ความพยายามของนานาชาติในความพยายามที่จะก่อตั้งเครือข่ายการพิทักษ์สิ่งแวดล้อมมีมาตั้งแต่ ค.ศ. 1972 เมื่อมีการออก “ปฏิญญาแห่งสต็อกโฮล์ม” (Stockholm Declaration) โดยการประชุมสหประชาชาติว่าด้วยสิ่งแวดล้อมของมนุษย์ (United Nations Conference on the Human Environment) ที่สนับสนุนการพิทักษ์ภูมิภาคตัวอย่างของพื้นที่คุ้มครองของแต่ละประเภทของสิ่งแวดล้อม เพื่อใช้ในการเป็นพื้นฐานของความต้องการในโครงการอนุรักษ์ระดับชาติ ตั้งแต่นั้นมาการพิทักษ์ภูมิภาคตัวอย่างก็กลายมาเป็นพื้นฐานหลักของการอนุรักษ์ทางชีววิทยาที่สนับสนุนโดยอนุสัญญาหรือข้อตกลงสำคัญๆ ของสหประชาชาติ ที่รวมทั้งกฎบัตรแห่งโลก เพื่อธรรมชาติ (World Charter for Nature) ในปี ค.ศ. 1982, the Rio Declaration at the การประชุมสุดยอดด้านสิ่งแวดล้อม (ค.ศ. 1992) (Earth Summit) และ ปฏิญญาแห่งโจฮันเนสเบิร์ก (Johannesburg Declaration) ในปี ค.ศ. 2002