พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา

 

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือนอ้าย แรม 13 ค่ำ ปีวอก โทศก จ.ศ. 1222 ตรงกับวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2403 เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 51 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาโหมด พระสนมโท มีพระโสทรเชษฐภคินี 1 พระองค์ ได้แก่ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑานพรัตน์

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับราชการในกรมราชเลขานุการ ผู้ช่วยกระทรวงว่าการต่างประเทศ อธิบดีกรมศึกษาธิการ เมื่อ พ.ศ. 2439 ถึงวันที่ 3 มีนาคม ร.ศ. 111 จึงโปรดให้เลื่อนเป็นอธิบดีกรมพยาบาล มีหน้าที่ควบคุมดูแลกิจการศิริราชพยาบาล จัดการศึกษาวิชาแพทย์ ควบคุมโรงพยาบาลอื่น ๆ จนกระทั่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้ยุบกรมพยาบาล และโอนย้ายหน่วยงานต่างๆ ในสังกัด ไปสังกัดกระทรวงธรรมการ กระทรวงนครบาล กระทรวงมหาดไทย และโรงเรียนราชแพทยาลัยต่อมาในวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา คชนาม ทรงศักดินา 15000

ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์ท่านดำรงตำแหน่งผู้พิพากษาในกระทรวงยุติธรรม มีชั้นยศเป็นมหาอำมาตย์ตรี

พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร ทรงสนพระทัยและทรงศึกษาเกี่ยวกับตำนานพระบรมสารีริกธาตุ และพระอรหันตสาวกธาตุ ทรงนิพนธ์หนังสือ "ตำราพระธาตุ" ซึ่งเป็นตำราเก่าแก่โบราณ บันทึกลักษณะสัณฐานและการจำแนกพระธาตุ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา ประชวรพระโรคปัปผาสะ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 7 เมื่อวันจันทร์ เดือน 11 ขึ้น 11 ค่ำ ปีวอก จ.ศ. 1294 ตรงกับวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2475 พระชันษาได้ 71 ปี ได้รับพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร วันที่ 16 มีนาคม พ.ศ. 2476

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา ทรงเป็นต้นราชสกุลจันทรทัต มีหม่อม 2 ท่าน ได้แก่

1. หม่อมราชวงศ์หญิงแข (ราชสกุลเดิม: กุญชร) พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิงหนาทราชดุรงค์ฤทธิ์
2. หม่อมอาบ

โดยมีพระโอรสธิดารวมทั้งหมด 13 พระองค์ เป็นชาย 9 พระองค์ และหญิง 4 พระองค์

พระรูป	พระนาม	หม่อมมารดา	ประสูติ	สิ้นชีพิตักษัย	คู่สมรส
	1. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม)		26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2422	24 มีนาคม พ.ศ. 2433
	2. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม)		21 พฤษภาคม พ.ศ. 2426	ในวันประสูติ
	3. หม่อมเจ้าหญิงทัตจันทร์จำรูญ (ท่านหญิงใหญ่)	ที่ 1 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข	20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2428	พ.ศ. 2485
	4. หม่อมเจ้าหญิงวิบูลย์จันทรา	ที่ 2 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข	9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2429	1 มกราคม พ.ศ. 2473
	5. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม)		พ.ศ. 2432	24 มีนาคม พ.ศ. 2433
	6. หม่อมเจ้าหญิงประภาจันทรี	ที่ 3 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข	พ.ศ. 2436	4 มีนาคม พ.ศ. 2455
	7. หม่อมเจ้าเฉลิมศรีจันทรทัต	ที่ 4 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข	16 กรกฎาคม พ.ศ. 2438	6 สิงหาคม พ.ศ. 2507
	8. หม่อมเจ้าจันทรศิริปริวัตร (ท่านชายอ่าว)	ที่ 1 ในหม่อมอาบ	3 มกราคม พ.ศ. 2445	25 มีนาคม พ.ศ. 2518	หม่อมจรูญ (ณ ถลาง)
	9. หม่อมเจ้าน้อย	ที่ 5 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข	ไม่ทราบปี	12 ธันวาคม พ.ศ. 2452
	10. หม่อมเจ้าอุรคินทร์ (ท่านชายตุ๊)	ที่ 2 ในหม่อมอาบ	22 มีนาคม พ.ศ. 2456	24 มีนาคม พ.ศ. 2511	หม่อมเจ้าหญิงโสภาเพียงจันทร์ (ชยางกูร) หม่อมบัวผัด (ชัยวุฒิ)
	11. หม่อมเจ้าศศวินทุวิศาล (ท่านชายติ๊ก)	ที่ 3 ในหม่อมอาบ	2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2460	2 กันยายน พ.ศ. 2527	หม่อมมัจฉา (ตรีชนะ)
	12. หม่อมเจ้าหญิงโสมกานดา มีพระนามเดิมว่าหม่อมเจ้าหญิงจำรูญจันทราภา (ลาออกจากฐานันดรศักดิ์)	ที่ 4 ในหม่อมอาบ	10 มกราคม พ.ศ. 2461	25 มีนาคม พ.ศ. 2553	พลตำรวจตรี พิบูลย์ ภาษวัธน์
	13. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม)	ที่ 5 ในหม่อมอาบ	กันยายน พ.ศ. 2463	26 ธันวาคม พ.ศ. 2463

หม่อมราชวงศ์หญิงแข กุญชร

• หม่อมเจ้าหญิงทัตจันทร์จำรูญ จันทรทัต (20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2428 - พ.ศ. 2485)
• หม่อมเจ้าหญิงวิบูลย์จันทรา จันทรทัต (9 กุมภาพันธ์ 2429 - 1 มกราคม พ.ศ. 2473)
• หม่อมเจ้าหญิงประภาจันทรี จันทรทัต (พ.ศ. 2436 - 4 มีนาคม พ.ศ. 2455)
• หม่อมเจ้าเฉลิมศรีจันทรทัต จันทรทัต (16 กรกฎาคม พ.ศ. 2438 - 6 สิงหาคม พ.ศ. 2507)

หม่อมอาบ

• หม่อมเจ้าจันทรศิริปริวัตร จันทรทัต (3 มกราคม พ.ศ. 2445 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2518) เษกสมรสกับ หม่อมจรูญ ณ ถลาง มีบุตรธิดา 3 คน
  • หม่อมราชวงศ์หญิงประสมจันทร์จรูญ จันทรทัต สมรสกับ วิลาศ บุนนาค มีบุตร 1 คน
    • ฟิลลิปวีระ บุนนาค สมรสกับ ปริญดา พันธรัตน์ (หย่า) มีบุตร 3 คน ได้แก่ ภากร ภาวี และภานพ บุนนาค
  • หม่อมราชวงศ์หญิงประยูรจันทร์เจริญ จันทรทัต
  • หม่อมราชวงศ์จันทร์แรมศิริโชค จันทรทัต สมรสกับ โอนอ่อน ศิริวรรณ มีบุตร 2 คน
    • หม่อมหลวงจันทรจุฑา จันทรทัต สมรสกับ ศกลวรรณ ค้าเจริญ มีธิดา 1 คน คือ ปิ่นจันทรา จันทรทัต ณ อยุธยา
    • หม่อมหลวงจันทรขจร จันทรทัต
• หม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต (22 มีนาคม พ.ศ. 2456 - 24 มีนาคม พ.ศ. 2511) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงโสภาเพียงจันทร์ ชยางกูร (พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป ประสูติแต่หม่อมถม) มีธิดา 1 คน
  • หม่อมราชวงศ์พงษ์จันทร์ จันทรทัต สมรสกับ พันตำรวจโทโชติศักดิ์ ภาษีผล มีบุตรธิดา 2 คน
    • นายชยะพงษ์ ภาษีผล สมรสกับ นพวรรณ ภาษีผล มีธิดา 2 คน คือ ลภัสรดา ภาษีผล และ ชญภิชา ภาษีผล
    • ผศ.ดร.ทัตดาว ภาษีผล

หม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต มีหม่อมอีก 1 คน คือ หม่อมบัวผัด ชัยวุฒิ มีบุตรธิดา 7 คน

• • หม่อมราชวงศ์จิราพันธุ์ จันทรทัต สมรสกับ สุปราณี ขำศรี มีบุตรธิดา 1 คน
    • หม่อมหลวงหทัยชนก จันทรทัต สมรสกับ ภิยโย วัฒนายากร มีบุตร 1 คน คือ มุนินทร วัฒนายากร
  • หม่อมราชวงศ์หญิงจิราภรณ์ จันทรทัต สมรสกับ นาวาอากาศเอก (พิเศษ) วีระ แป้นสุขเย็น (หย่า)
  • หม่อมราชวงศ์หญิงพิมพ์จันทร์ จันทรทัต (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ เกษมธงไชย ศรีบุญปวน มีบุตร 1 คน
    • จิรายุทธ์ ศรีบุญปวน
  • หม่อมราชวงศ์หญิงพรรณนิภา จันทรทัต (ถึงแก่กรรม)
  • หม่อมราชวงศ์จิรศักดิ์ จันทรทัต สมรสกับ ปิติพร ชินวัตร
  • หม่อมราชวงศ์หญิงอัจฉรา จันทรทัต สมรสกับ นายแพทย์ชาญชัย ขจรวิทยา มีบุตรธิดา 3 คน
• หม่อมเจ้าศศวินทุวิศาล จันทรทัต (พ.ศ. 2460-2527) เษกสมรสกับ หม่อม 1 คน ชื่อ หม่อมมัจฉา จันทรทัต ณ อยุธยา (นามสกุลเดิม : ตรีชนะ) มีบุตร ด้วยกัน 4 คน
  • หม่อมราชวงศ์ศศิพล จันทรทัต (เสียชีวิตแล้ว) สมรสกับ วิริยา กัลยาณมิตร มีบุตร 2 คน
    • หม่อมหลวงสุชัพพล จันทรทัต
    • หม่อมหลวงพลาดิศัย จันทรทัต
  • หม่อมราชวงศ์ศศิพันธุ์ จันทรทัต สมรสกับ นันทิยา จันทรทัต ณ อยุธยา
  • หม่อมราชวงศ์ศศิพฤนท์ จันทรทัต สมรสกับ สุภาวดี จันทรทัต ณ อยุธยา มีบุตรี 2 คน
    • หม่อมหลวงศศิภา จันทรทัต
    • หม่อมหลวงศศินัดดา จันทรทัต
  • หม่อมราชวงศ์ศศินันท์ จันทรทัต สมรสกับ จิราพร จันทรทัต
• หม่อมเจ้าหญิงโสมกานดา จันทรทัต (พ.ศ. 2461-2553) เษกสมรสกับ พลตำรวจตรีพิบูลย์ ภาษวัธน์ มีบุตรธิดา 6 คน
  • อภิพร ภาษวัธน์ สมรสกับ พจมาน สุทัศน์ ณ อยุธยา มีธิดา 2 คน
  • พรรณโสม ภาษวัธน์ สมรสกับ เกียรติศักดิ์ โพธยานนท์ (หย่า) มีบุตร 1 คน
  • อนุพช ภาษวัธน์ สมรสกับ ลัดดาวัลย์ ภาษวัธน์ มีธิดา 1 คน
  • โสมภาณี ภาษวัธน์ สมรสกับ ศรีวิชัย ศรีสุวรรณ มีบุตรธิดา 3 คน
  • เพ็ญโสม ภาษวัธน์
  • พิมพ์โสม ภาษวัธน์
• หม่อมเจ้าชายสิ้นชีพิตักษัยในวัยเยาว์

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร (11 ธันวาคม พ.ศ. 2403 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
• พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439)
• พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - ปัจจุบัน)

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2439 –   เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2470 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2458 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2430 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2440 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
• พ.ศ. 2447 –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)
• พ.ศ. 2469 –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 2 (ป.ป.ร.2)
• พ.ศ. 2441 –   เหรียญราชินี (ส.ผ.)
• พ.ศ. ๒๔๕๘ –   เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2469 –   เหรียญศารทูลมาลา (ร.ศ.ท.)
• พ.ศ. 2469 - เสมาบรมราชาภิเษกทอง รัชกาลที่ 7

พระยศ

พระยศพลเรือน

• มหาอำมาตย์โท
• มหาอำมาตย์ตรี

พระยศเสือป่า

• 1 กันยายน พ.ศ. 2454 - นายหมู่ตรี
• 20 กรกฎาคม 2455 – นายหมู่โท
• นายกองตรี

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม