พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป (27 สิงหาคม พ.ศ.
2404 – 28 มกราคม พ.ศ. 2479) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง เป็นต้นราชสกุลชยางกูร ทรงเคยดำรงตำแหน่งองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นอธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์พระองค์แรก
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป | |
---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
อธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์ | |
ดำรงตำแหน่ง | 5 เมษายน พ.ศ. 2430 |
ประสูติ | 27 สิงหาคม พ.ศ. 2404 |
สิ้นพระชนม์ | 28 มกราคม พ.ศ. 2479 (74 ปี) |
พระราชทานเพลิง | 27 มกราคม พ.ศ. 2480 พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส |
หม่อม | 7 คน |
พระบุตร | 23 องค์ |
ราชสกุล | ชยางกูร |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
พระมารดา | เจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ 4 |
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 55 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง พระสนมเอก (ธิดาพระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ)) เมื่อวันอังคาร เดือน 9 แรม 6 ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. 1223 ตรงกับวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2404 มีพระโสทรภราดาและพระโสทรภคินีได้แก่
พระองค์มีศักดิ์เป็นพระญาติของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี (พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และเจ้าจอมมารดาทองสุก ในรัชกาลที่ 1) พระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย โดยพระองค์สืบเชื้อสายมาจากนายจำปา ณ เวียงจันทน์ ซึ่งเป็นพระญาติของเจ้าจอมมารดาทองสุก ที่เป็นพระราชธิดาของพระเจ้าอินทวงศ์แห่งเวียงจันทน์
ปี พ.ศ. 2417 ขณะมีพระชันษาได้ 13 ปี ทรงผนวชเป็นสามเณรที่วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร โดยมีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์ ต่อมา ปี พ.ศ. 2424 ทรงผนวชเป็นพระภิกษุ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต ทรงดำรงตำแหน่งผู้ว่าการมิวเซียมหลวง ต่อมาทรงดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์พระองค์แรก เมื่อ พ.ศ. 2430 ภายหลังจากที่ยกฐานะเป็นกรม หนึ่งในกระทรวงธรรมการ ทรงรับราชการกรมชลประทาน ทรงอำนวยการขุดคลองตั้งแต่คลองสิบสี่ถึงคลองยี่สิบเอ็ดในจังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นนายด่าน ควบคุมการซ่อมแปลงพระที่นั่ง ทรงทำฉัตรทองนาคเงิน 9 ชั้นในการพระเมรุกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ และทรงปฏิสังขรณ์พระอารามต่าง ๆ เช่น วัดพระศรีรัตนศาสดาราม นอกจากนี้ยังทรงดำรงตำแหน่งองคมนตรี (เดิมคือ ปรีวีเคาน์ซิล) เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2430 ในปี พ.ศ. 2445 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นมรรคนายกวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร อีกทั้งยังทรงเป็นกรรมสัมปาทิกหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร โดยทรงดำรงตำแหน่งเป็นสภานายก เลขาธิการ สารานิยกร ผู้ช่วยเหรัญญิก และปฏิคม นอกจากนี้ พระองค์ยังเป็นพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์หนึ่งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เสด็จไปทรงเปลื้องเครื่องพระศรีรัตนศาสดาราม
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มุสิกนาม ทรงศักดินา 15000 เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2441 พร้อมทั้งพระราชทานเครื่องยศอันประกอบด้วย พระมาลาเส้าสะเทิน, ประคำทอง, ฉลองพระองค์เข้มขาบจีบเอว, เจียรบาด, พระแสงดาบญี่ปุ่นฝักถม, กากระบอกถาดรองทองคำ, และหีบหมากเสวยทองคำลงยาตรามงกุฏ
ต่อมาวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงเปลี่ยนคำนำพระนามเป็นพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป สิ้นพระชนม์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร เมื่อวันอังคาร ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 3 ปีกุน สัปตศก จ.ศ. 1297 ตรงกับวันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2478 (หรือ พ.ศ. 2479 ตามปฏิทินใหม่) สิริพระชันษา 74 ปี พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 27 มกราคม พ.ศ. 2479 (หรือ พ.ศ. 2480 ตามปฏิทินใหม่)
สาเหตุการสิ้นพระชนม์นั้น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงระบุไว้ใน สาส์นสมเด็จ ว่า "เกล้ากระหม่อมได้ไปเยี่ยมประชวรเมื่อวันที่ 27 ได้ความว่า ทรงรื่นเริงตรุษจีน มีการเลี้ยง เสวยหมูหันแล้วเที่ยวทรงรถกลางคืนตากอากาศหนาว ทำให้ประชวรพระอุทรเสียและพระปัปผาสะอักเสบ"
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มีหม่อม 7 คน ได้แก่
มีพระโอรส 15 องค์ และมีพระธิดา 8 องค์ รวม 23 องค์ ได้แก่
ลำดับ | พระรูปและพระนาม | เพศ | พระมารดา | ประสูติ | สิ้นชีพิตักษัย | เสกสมรส/คู่สมรส |
---|---|---|---|---|---|---|
1 | หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร ป.ช. ป.ม. ท.จ.ว. (องคมนตรี) | ช. | หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา | 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2424 | 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2498 | หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร หม่อมเนื่อง หม่อมเชื้อ |
2 | หม่อมเจ้าวิเศษศักดิ์ ชยางกูร | ช. | หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา | 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2430 | 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2512 | หม่อมเจ้าเฉลียววรรณมาลา หม่อมศิลา |
3 | หม่อมเจ้าพักตร์พิสุทธิ์ ชยางกูร | ญ. | หม่อมบัว ชยางกูร ณ อยุธยา | 26 มกราคม พ.ศ. 2435 | 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2508 | |
4 | หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร | ญ. | หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา | 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436 | พ.ศ. 2508 | หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร |
5 | หม่อมเจ้าฉันทวิเชียร ชยางกูร | ญ. | หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา | พ.ศ. 2437 | พ.ศ. 2464 | |
6 | หม่อมเจ้าลักษณ์เลิศ ชยางกูร | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 6 ธันวาคม พ.ศ. 2439 | 1 เมษายน พ.ศ. 2518 | หม่อมน้อมสิริ |
7 | พิศเพี้ยนแขไข หรือพิศเพียงแขไข วณิกสัมบัน | ญ. | หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา | 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2440 | พ.ศ. 2523 | เพิ่ม วณิกสัมบัน |
8 | หม่อมเจ้าประเสริฐศรี ชยางกูร ม.ว.ม., ป.ช., ท.จ.ว. | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2443 | 21 ตุลาคม พ.ศ. 2534 | หม่อมเจริญศรี |
9 | หม่อมเจ้าทวีผล ชยางกูร | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 10 ธันวาคม พ.ศ. 2444 | 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2493 | หม่อมฉอ้อน |
10 | หม่อมเจ้า | ช. | ไม่มีข้อมูล | ไม่มีข้อมูล | 11 มิถุนายน พ.ศ. 2446 | |
11 | หม่อมเจ้ามงคลอุดม ชยางกูร | ช. | หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา | 4 ตุลาคม พ.ศ. 2446 | 2 กันยายน พ.ศ. 2518 | หม่อมเจ้าอุบลเกษร หม่อมลมูล |
12 | ประไพพงศ์ ศิริเวทิน | ญ. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2450 | 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 | ขุนสมบูรณ์ยุทธศิลป์ (สมบูรณ์ ศิริเวทิน) |
13 | หม่อมเจ้าวงษ์มหิป ชยางกูร | ช. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 19 เมษายน พ.ศ. 2452 | 19 สิงหาคม พ.ศ. 2530 | หม่อมแมรี หม่อมละไม |
14 | หม่อมเจ้าทิพย์ลักษณ์สุดา ชยางกูร | ญ. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 10 เมษายน พ.ศ. 2454 | 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2532 | ขุนประทนคดี |
15 | หม่อมเจ้าโสภาเพียงจันทร์ จันทรทัต | ญ. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 21 สิงหาคม พ.ศ. 2455 | 20 กันยายน พ.ศ. 2524 | หม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต |
16 | หม่อมเจ้าสรรพไชยา ชยางกูร | ช. | หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา | 20 มีนาคม พ.ศ. 2458 | 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2469 | |
17 | หม่อมเจ้าจุฬาชัย ชยางกูร | ช. | หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา | 27 มกราคม พ.ศ. 2463 | 5 ธันวาคม พ.ศ. 2534 | หม่อมเสงี่ยม หม่อมปลิว |
18 | หม่อมเจ้าฤทัยเที่ยง ชยางกูร | ช. | หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา | 22 มกราคม พ.ศ. 2465 | 1 ตุลาคม พ.ศ. 2508 | หม่อมรจิต |
19 | หม่อมเจ้าเวียงวัฒนา ชยางกูร | ช. | หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา | 30 เมษายน พ.ศ. 2467 | 30 มิถุนายน พ.ศ. 2564 | หม่อมชมชื่น |
20 | หม่อมเจ้าวราชัย ชยางกูร | ช. | หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา | 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2471 | เมษายน พ.ศ. 2558 | หม่อมชูศรี |
21 | หม่อมเจ้าอุทัยเที่ยง ชยางกูร | ญ. | หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา | 1 มิถุนายน พ.ศ. 2473 | ยังมีชนม์ชีพ | |
22 | หม่อมเจ้าจรูญฤทธิเดช ชยางกูร | ช. | หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา | 10 มกราคม พ.ศ. 2476 | ยังมีชนม์ชีพ | หม่อมจรุงใจ |
23 | หม่อมเจ้า | ช. | ไม่มีข้อมูล | ไม่มีข้อมูล | ไม่มีข้อมูล |
ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป | |
---|---|
ธงประจำพระอิสริยยศ | |
การทูล | ใต้ฝ่าพระบาท |
การแทนตน | ข้าพระพุทธเจ้า |
การขานรับ | พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ |
พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
ก่อนหน้า | พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวาณีรัตนกัญญา | กุลเชษฐ์ในราชวงศ์จักรี (24 – 28 มกราคม พ.ศ. 2479) | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ |
This article uses material from the Wikipedia ไทย article พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). เนื้อหาอนุญาตให้เผยแพร่ภายใต้ CC BY-SA 4.0 เว้นแต่ระบุไว้เป็นอื่น Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ไทย (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.