ตำแหน่งเกิดเสียง (อังกฤษ: place of articulation, point of articulation) ในทางสัทศาสตร์ เป็นตำแหน่งกำเนิดเสียงพยัญชนะ คือตำแหน่งในช่องเสียง (vocal tract) ที่เกิดการกีดขวาง จากการเคลื่อนตำแหน่งของกรณ์ (โดยปกติคือ บางส่วนของลิ้น) และฐาน (ปกติคือ บางส่วนของเพดานปาก) โดยเมื่อรวมกับลักษณะการออกเสียง (manner of articulation) และการเปล่งเสียงพูด (phonation) ทำให้เกิดเสียงพยัญชนะที่แตกต่างกัน
บทความนี้ไม่มีการอ้างอิงจากแหล่งที่มาใด |
ฐานกรณ์ (articulator) นั้นแยกออกเป็นการออกเสียงแบบ ฐาน (passive articulator) และ กรณ์ (active articulator) ตัวอย่างเช่น
การสัมผัสเพดานแข็งด้วยส่วนหน้าและส่วนหลังของลิ้น
เสียงแบบกรณ์ มีทั้งหมด 5 เสียง คือ
การออกเสียงเหล่านี้สามารถเปล่งแยกจากกัน หรือ สามารถออกเป็นเสียงผสม เรียก การออกเสียงผสม (coarticulation)
การออกเสียงแบบฐานเป็นการออกเสียงที่ไม่มีการแบ่งแยกชัดเจน โดยตำแหน่งการออกเสียง เสียงจากลิ้น-ริมฝีปากบน (linguolabial) และเสียงลิ้นระหว่างฟัน (interdental), เสียงจากลิ้นระหว่างฟันและเสียงจากฟัน/ทันตชะ (dental), เสียงจากฟันและเสียงจากปุ่มเหงือก (alveolar), เสียงจากปุ่มเหงือกและเสียงจากเพดานแข็ง/ตาลุชะ (palatal), เสียงจากเพดานแข็งและเสียงจากเพดานอ่อน (velar), เสียงจากเพดานอ่อนและเสียงจากลิ้นไก่ (uvular) อาจเชื่อมโยงเหลื่อมกัน และการออกเสียงพยัญชนะอาจมีการออกเสียงในตำแหน่งก้ำกึ่ง
นอกจากนั้นแล้ว ในการใช้ลิ้นออกเสียง ส่วนที่ใช้สัมผัสอาจเป็นส่วน ผิวบนของลิ้น (blade) ที่ใช้ในการสัมผัส (เสียงพยัญชนะใช้ปลายลิ้น - en:laminal consonant), ส่วนยอดของปลายลิ้น (เสียงพยัญชนะใช้ปลายสุดลิ้น - apical consonant), หรือผิวใต้ลิ้น (เสียงพยัญชนะใช้ใต้ปลายสุดลิ้น - sub-apical consonant) ซึ่งเสียงเหล่านี้ก็อาจผสมผสานก้ำกึ่งไม่ได้แบ่งแยกชัดเจน
เสียงพยัญชนะที่มีตำแหน่งออกเสียงเหมือนกัน เรียกว่ามีฐานกรณ์ร่วม เช่น เสียงจากปุ่มเหงือกในภาษาอังกฤษ [n, t, d, s, z, l]
ลักษณะการออกเสียง | ฐานกรณ์ | |
---|---|---|
โอษฐชะ/เสียงจากริมฝีปาก (Labial) | เสียงจากริมฝีปากคู่ (Bilabial) | |
เสียงจากริมฝีปากล่าง-ฟันบน (Labiodental) | ||
ส่วนโพรงช่องปาก (Coronal) | เสียงใช้ปลายลิ้น (Laminal) | เสียงจากลิ้น-ริมฝีปากบน (Linguolabial) |
เสียงลิ้นระหว่างฟัน (Interdental) | ||
เสียงใช้ปลายลิ้น-ฟัน (Laminal en:dentaldental) | ||
เสียงใช้ปลายลิ้น-ฟัน-ปุ่มเหงือก (Laminal denti-alveolar) | ||
เสียงใช้ปลายลิ้น-ปุ่มเหงือก (Laminal alveolar) | ||
เสียงใช้ปลายลิ้น-หลังปุ่มเหงือก (Laminal postalveolar) ("เสียงปลายลิ้นม้วน" - retroflex #1) | ||
เสียงโก่งลิ้น (Domed) (โก่งกลางลิ้นโค้งขึ้นเป็นทรงกลม สัมผัสเพดานแข็งบางส่วน) | เสียงโก่งลิ้น-หลังปุ่มเหงือก (Domed postalveolar) ("เสียงจากลิ้น-หลังปุ่มเหงือก" - palato-alveolar) | |
เสียงใช้เพดานแข็ง (Palatalized) | เสียงจากเพดานแข็ง-หลังปุ่มเหงือก (Palatalized postalveolar) ("เสียงจากปุ่มเหงือก-เพดานแข็ง" - alveolo-palatal) | |
เสียงใช้ปลายสุดลิ้น (Apical) | เสียงจากปลายสุดลิ้น-ฟัน (Apical dental) | |
เสียงจากปลายสุดลิ้น-ปุ่มเหงือก (Apical alveolar) | ||
เสียงจากปลายสุดลิ้น-หลังปุ่มเหงือก (Apical postalveolar) ("เสียงปลายลิ้นม้วน" #2) | ||
เสียงใช้ใต้ปลายสุดลิ้น (Sub-apical) | เสียงจากใต้ปลายสุดลิ้น-(หน้า)เพดานแข็ง (Sub-apical (pre)palatal) ("เสียงปลายลิ้นม้วน" #3) | |
หลังลิ้น (Dorsal) | หน้าเพดานแข็ง (Prepalatal) | |
เสียงจากเพดานแข็ง/ตาลุชะ (Palatal) | ||
เสียงจากหน้าเพดานอ่อน (Prevelar or medio-palatal) | ||
เสียงจากเพดานอ่อน (Velar) | ||
เสียงจากหลังเพดานอ่อน (Postvelar) | ||
เสียงจากลิ้นไก่ (Uvular) | ||
โคนลิ้นในช่องคอ (Radical) | เสียงจากช่องคอส่วนบน (Upper pharyngeal) | |
เสียงจากช่องคอส่วนล่าง (Lower pharyngeal) | ||
เสียงพยัญชนะจากลิ้นปิดกล่องเสียง-ช่องคอ (Epiglotto-pharyngeal) | ||
เสียงพยัญชนะจากลิ้นปิดกล่องเสียง ((Ary-)epiglottal) | ||
กล่องเสียง (Laryngeal) | เสียงจากเส้นเสียง (Glottal) |
This article uses material from the Wikipedia ไทย article ตำแหน่งเกิดเสียง, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). เนื้อหาอนุญาตให้เผยแพร่ภายใต้ CC BY-SA 4.0 เว้นแต่ระบุไว้เป็นอื่น Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ไทย (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.