Галлий

Кашф ва номгузорӣ

Галлийро соли 1875 кимиёдони фаронсавӣ Л. Де Буабодран кашф намудааст. Ба шарафи номи лотинии Фаронса — Galliа Галлий ном мондаанд.

Физикӣ

Филиззи зудгудози сафеди нуқрагун; ҳарорати гудозишаш 29,8°С, ҳарорати ҷӯшишаш 2403°С, зичиаш 5,1 г/см³. Галлий ягона филиззест, ки дар фосилаи ҳарорати 29,8-2400°С моеъ мебошад.

Химиявӣ

Хосияти кимиёии Галлий ба алюминий мушобеҳ аст. Дараҷаи оксидшавии пайвастҳои Галлий +3 мебошад; пайвастҳои дараҷаи оксидшавиашон +1 Ga₂O ва +2 GaCl₂ низ маълуманд. Дар ҳаво бо пардаи оксидӣ пӯшида мешавад. Дар шароити муқаррарӣ бо хлору бром, ҳангоми гарм кардан бо йод, оксиген ва сулфур вокуниш мекунад. Дар кислотаҳои сероб бо ихроҷи ҳидроген ҳал мегардад. Бо оксиди Ga₂O₃ ва ҳидроксиди Ga(OH)₃ хосияти амфотерӣ зоҳир менамояд, бо кислотаву ишқорҳо ба реаксия дохил шуда, намак ҳосил мекунад. Галлийи холисро аз электролизи маҳлули Ga(OH)₃ ба даст меоранд. Пайвастҳои Галлий дар ҳарорати паст гудохта ва бухор мешаванд. Галлий бо филиззот хӯлаҳои зудгудоз ҳосил менамояд, масалан, хӯлаи он — индий дар ҳарорати 16°С гудохта мешавад. Пайвастҳои Галлий бо сурма Sb ва арсен As хосияти нимноқилӣ доранд. Аз сабаби он ки Галлий филиззи зудгудоз ва безаҳр аст, онро метавон ба ивази симоб дар дандонсозӣ истифода намуд. Галлийи моеъ бо аксари филиззот хӯла ва пайвастҳои хосияти механикиашон заиф ҳосил менамояд. Бинобар ин, мавҷудияти Галлий дар таркиби филиззот боиси суст шудани устувории онҳо мегардад.

Изотопҳо

Галлий дар табиат дар шакли ду изотоп — ⁶⁹Ga (60,5 %) ва ⁷¹Ga (39,5 %) вуҷуд дорад. Изотопҳои радиоактиви он низ маълуманд. Галлит CuGaS₂ аз ҷумлаи минералҳои Галлий аст. Галлий дар таркиби руҳ, оҳан ва алюминий дучор меояд.

Мавҷудият дар табиат

Мавҷудияти Галлийро Д. И. Менделеев чор сол қабл аз Л. Де Буабодран пешгӯӣ карда, онро экаалюминий номида буд. Галлий 1,5∙10⁻³% -и массаи қишри заминро ташкил медиҳад. Мансуби унсурҳои пароканда аст.