ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ

ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਪੰਜਾਬੀ: ﮨﯿﺮ ﺭﺍﻧﺠﮭﺎ) ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰੀਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾ, ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੁੰ ਅਤੇ ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ ਬਾਕੀ...

ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ 1932 ਦੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਸ਼ੇਸ ਫਿਲਮ ਹੈ, ਜੋ ਏ.ਆਰ. ਕਾਰਦਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਨਵਰੀ ਬੇਗਮ ਅਤੇ ਰਫੀਕ ਗਜ਼ਨਵੀ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ...

ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਨਾਮਕ ਕਿੱਸੇ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਹੀਰ ਦੀ ਚਿਰਾਂ ਦੀ ਚਲੀ ਆ ਰਹੀ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵਾਰਿਸ ਦੀ ਹੀਰ ਬਣਾ ਕੇ ਅਮਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।...

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੋਕ ਗਾਥਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਮੋਦਰ ਨੇ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਰੂਪ ਕਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਦਾ ਨਾਮ ਹੀਰ ਦਮੋਦਰ। Encyclopaedic Dictionary...

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੋਕ ਗਾਥਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਰੂਪ ਕਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਦਾ ਨਾਮ 'ਹੀਰ ਦਮੋਦਰ'। ਦਮੋਦਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ...

ਕਿੱਸੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਛੰਦ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਦਮੋਦਰਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਲਿਖਿਆ। ਉਸਨੇ ਇਹ ਕਿੱਸਾ 'ਦਵਈਆ ਛੰਦ' ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ। ਪੀਲੂ ਨੇ ਕਿੱਸਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾਂ...

ਵਧੇਰੇ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਘੱਟ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ।” ਕਿੱਸਾ ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ(ਸੰਪਾ: ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ) ਮੁਕਬਲ-ਕਿੱਸਾ ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ(ਦਿਲਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ (ਡਾ.)) ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ...

ਦੀ ਹਾਏ ਨੀ ਮੁੰਡਾ ਗੰਢਾਸੀ ਖੜਕੇ ਤੇਰਾ ਨੱਚਣਾ ਲੁੱਕ ਲੁੱਕ ਰੋਵੇਂਗੀ ਨਾ ਲੇਓ ਨਾ ਲੇਓ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਤੋਤਾ ਕੀ ਮੰਗਦਾ ਦਿਲ ਮਰਦਾ ਤੇਰੇ ਨਿਭਾਈਆਂ ਕਿਵੇਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕੁਵਾਰੀਆਂ ਬੋਹੜ...

ਗਿਆ' ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਵਲੋ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਟਕ 'ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ' ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਲੋ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। 'ਅਣਭਿਜ'...

ਫ਼ਜ਼ਲ ਸ਼ਾਹ (1827–1890) ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਲੈਲਾ ਮਜਨੂੰ, ਅਤੇ ਸੋਹਣੀ ਮਾਹੀਵਾਲ ਵਰਗੇ ਕਈ ਕਿੱਸੇ ਲਿਖੇ ਹਨ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਸੋਹਣੀ ਮਾਹੀਵਾਲ, ਵਧੇਰੇ ਮਕਬੂਲ ਹੋਇਆ...

ਨੇ ਹੀਰ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਬੜੀ ਸੰਖੇਪਤਾ ਤੇ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਲਿਖ ਕੇ ਕਿੱਸਾਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ। ਇਸ ਇਹ ਕਿੱਸਾ 1692ਈ: ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਤਾ। ਅਹਿਮਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿੱਸੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਵਿੱਚ...

ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਸੱਸੀ ਪੁਨੂੰ ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾ ਕਾਕਾ ਪਰਤਾਪੀ ਸੋਹਣਾ ਜੈਨੀ ਇੰਦਰ ਬੇਗੋ ਰੋਡਾ ਜਲਾਲੀ ਅੰਤਿਕਾ ਲੋਕ ਗੀਤ ਸੂਚੀ ਕਿਸਾਕਰ ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ ਦੀ ਲਿਖੀ...

ਚਰਾਗ ਅਵਾਣ ਇੱਕ ਮੱਧਕਾਲੀ ਕਿੱਸਾਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ ਦਾ ਕਿੱਸਾ ਰਚਿਆ। ਚਰਾਗ ਅਵਾਣ ਪਿੰਡ ਖੇੜਾ ਗਾਜ਼ੀ ਖਾਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਚਰਾਗ ਅਵਾਣ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਸਿਧੀ-ਸਾਦੀ ਹੈ...

ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਉਰਦੂ ਗਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਇੱਕਤਰ ਕੀਤਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿੱਸਾ ‘ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ` ਤੇ ‘ਮਿਰਜਾ ਸਾਹਿਬਾ` ਲਿਖ ਕੇ ਵੀ ਇਸ਼ਕ ਮਜ਼ਾਜੀ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਸੰਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ...

ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਣ-ਕਣ ਵਿੱਚ ਰਮੀਆਂ ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੂਹਾਂ ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂ, ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾ ਅਤੇ ਕੀਮਾ ਮਲਕੀ ਆਦਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀਆਂ ਪ੍ਰੀਤ...

ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕਿੱਸਾ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਸੱਸੀ ਪੁਨੂੰ, ਸੋਹਣੀ-ਮਹਿਵਾਲ, ਮਿਰਜ਼ਾਂ ਸਾਹਿਬਾ ਆਦਿ ਕਿੱਸੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਅੱਜ...

ਫਿਰਦੌਸ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ ਜੋ 1970 ਦੀ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਹ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਫਿਲਮਾਂ...

'ਕੋਇਲ ਕੂ' ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀਵਾਨਾ ਮੋਲਾ ਬਖਸ਼ ਕੁਸਤਾ ਦੀਵਾਨ-ਕੁਸ਼ਤਾ (1903),ਕਿੱਸਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ (1913),ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੀਰੇ (1932),ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦਾ ਤਜ਼ਕਰਾ (ਮਰਨ-ਉੱਪਰੰਤ 1960...

ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਵੀ ਬੰਸਰੀ ਬਜਾਈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗਾਥਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਵਿੱਚ ਰਾਂਝੇ ਨੇ ਵੀ ਵੰਝਲੀ ਬਜਾਈ ਸੀ। ਰੋਮ ਜੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨੀਰੁ ਬੰਸਰੀ ਬਜਾ ਰਿਹਾ...

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਦੋ ਕਿੱਸੇ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਸ ਉੱਪਰ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। ਕਿੱਸਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਮਸਨਵੀ ਕਾਵਿ ਰੂਪ 'ਚ ਕਿੱਸਾ ਸੱਸੀ ਪੁੰਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨਵੀਨ ਇਤਿਹਾਸ(ਆਦਿ ਤੋਂ...