Malësia E Gjakovës

Në jug shtrihet deri në Liqenin e Fierzës. Brenda Malësisë së Gjakovës shtrihen bajraqet historike të Krasniqes, Gashit dhe Bytyqit. Edhe sot e kësaj dite, banorët e Rrethit të Tropojës e thërrasin veten si banorë të Malësisë së Gjakovës. Emri Tropojë iu vu pas viteve '45 nga pushteti komunist.

Me vendimet e Konferencës së Ambasadorëve në Londër me 1913 u caktua kufiri i Shqipërisë, pjesa më e madhe e Malësisë së Gjakovës mbeti brenda kufijve të Shqipërisë së pavarur, por kufiri krijoi vështirësi në jetën e përditshme, malësorët në vend se të bënin tregti në Gjakovë ku në këmbë shkonin për disa orë, duhej që të përdornin si alternativë tregun e Shkodrës që ishte një udhëtim 3-4 ditor.

Malësia e Gjakovës shquhet nga lumenjtë e saj, më i rëndësishmi është lumi i Valbonës. Është e pasur me shkembinjë magmatik, me të cilët lidhen mineralet e kromit; nga gërqeroret dhe terigjenet. Në veriperëndim të saj mbizotëron relievi kryesisht kodrinor, relievi malor, gropat e fundosura, nga të cilat më e madhja është ajo e Tropojës.

Vendbanimi më i madh i sotëm është qyteti i Gjakovës.

• Bajram Curr
• Tropojë
• Valbonë
• Dragobi
• Bujan
• Dushaj
• Shoshan
• Koshare
• Nivokaz
• Batushë
• Paci
• Zogaj

Ponari ose Ponari Lekës shtrihet në mes të Tplanit ,Dushajve dhe Majës së Prujës, mendohet se është vendbanimi me i vjeter i Malësisë së Gjakovës. Në Ponar ka disa rrënoja kishash dhe mendohet se nga ky vend ka dale edhe Pjetërspani, njëri nga prijësit që morri pjesë në Kuvendin e Lezhës në kohën e Skenderbeut. Breg laci , breg doci ,dhe nxani janë toponime dhe emra të vjetër që në Ilirinë e lashtë. Mendohet që gështenja e parë e Malësise së Gjakovës është në Ponar dhe që aty është shpërndarë në të gjithë Malësinë e Gjakovës. Sot ekzistojnë dy liqene në vende të ndryshme të Malësise së Gjakovës që njihen me emrin Liqeni i Ponarit ,në vijë ndodhur mbi qytetin e Bajram Currit dhe liqeni tjeter i Ponarve që ndodhet në Bjeshkët e Ponareve mbi fshatin Qerec Mulaj