သျႃးတေႃး၊ ၸႄႈဝဵင်း

ၼႃႈလိၼ်သျႃးတေႃးၼႆႉ လၢတ်ႈဝႃႈ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် သၢႆတၢင်း ဢလွင်းမိၼ်းတယႃး ပၢၼ်ၵုင်းပွင်ႇ ၽွင်းၶိုၼ်ႈၼႃႈသိုၵ်းၸူး ဢယုတ်ႉထယ သေ ပဵၼ်တီႈလိုဝ်ႈသဝ်းၼိုင်ႈၵႅပ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ပီ 1980 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမီးယူႇမွၵ်ႈ သွင်ႁဵင်ၼႆႉသေ ပဵၼ်တီႈဢၼ် ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ ႁိူဝ်ႈႁိူင်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ဝဵင်းမႃး မိူဝ်ႈပီ 1972 လိူၼ်ၵျူႇလၢႆႇ 22 ဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ပီ 2010 လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ 7 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢဝ် ပွၵ်ႉ ႔ ပွၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႇ ႔ ဢိူင်ႇ ဝၢၼ်ႈ ႒႐ ဝၢၼ်ႈသေၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸႄႈဝဵင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်

ၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉ မီးဝႆႉပွတ်းဢွၵ်ႇ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်သေ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လတ်ႉတီႇတုတ်ႉႁွင်ႇ ႑႙ တီႇၵရီႇ ႑႐ မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ ႑႙ တီႇၵရီႇ ႒႗ မိတ်ႉၼိတ်ႉသေ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၵႄႈ လွင်ႇၵျီႇတုတ်ႉဢွၵ်ႇ ႙႗ တီႇၵရီႇ ႒႗ မိတ်ႉၼိတ်ႉ လႄႈ ႙႗ တီႇၵရီႇ ႕႑ မိတ်ႉၼိတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်တႄႉ 834.19 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း (2,160.5 ပၼ်ႇမူၼ်း ၶီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ယဝ်ႉ။ ၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇတေႃႇ တၢင်းတူၵ်း ယၢဝ်း ႓႕ လၵ်းသေ ၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းတေႃႇ တၢင်းႁွင်ႇ ယၢဝ်း ႕႐ လၵ်းယဝ်ႉ။

ၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ်

ၽၢႆႇႁွင်ႇၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉ မီး ၸႄႈဝဵင်းမွၵ်ႇမႆႇ (ၸႄႈမိူင်းတႆး)၊ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇမီး မိူင်းထႆး၊ ၽၢႆႇၸၢၼ်းမီး ၸႄႈဝဵင်းမႄႈၸႄႉ၊ ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်း မီး ၸႄႈဝဵင်းဝေႃးလၶႄႉ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ၽၢင်ႁၢင်ႈၼႃႈလိၼ်

ၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉ ပဵၼ်ၼင်ႇမေႃႈၶၢင် ဢၼ်လွႆလွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉသေ မီးဝႆႉတီႈၼႃႈလိၼ်တႅမ်ယဝ်ႉ။ သၼ်လွႆၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၼ်ၼိူင်ႈလႄႈဢၼ်ၼိူင်ႈ ၵၢႆႇတၢမ်းၵၼ်ဝႆႉသေ တၢင်းသုင်မီႈဝႆႉၽၢႆႇၼိူဝ် ၼႃႈပၢင်ႇလၢႆႇ ႙႘႕ ထတ်းယဝ်ႉ။ ပွတ်းဢွၵ်ႇၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၶူင်း လႆႈလူင်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ဝဵင်း ႁႃႈပုၼ်ႈသၢမ်ပုၼ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉပွတ်းဢွၵ်ၶူင်းသေ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်မီး မႄႈၼမ်ႉ ႁွင်ႈၼမ်ႉၼမ်လိူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွႆဢၼ်သုင်သုတ်း ဢၼ်ပဵၼ် လွႆလၢၼ်း ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉၽၢႆႇၼိူဝ်ၼႃႈပၢင်ႇလၢႆႇ ႗႒႑႒ ထတ်းယဝ်ႉ။

သၢႆၵေးၼမ်ႉ

တီႈၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁွင်ႈၼမ်ႉ ႁွင်ႈၽႄးပုလႃလႄး လႄႈ ႁွင်ႈၼမ်ႉမႃ ဢၼ်လုၵ်းတၢင်းတူၵ်းလႆးၸူးတၢင်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်လႆႈဢဝ်ၸႂ်ႉၼမ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈၽုၵ်ႇသွမ်ႈ၊ တွၼ်ႈတႃႇ ၸႂ်ႉတိုဝ်းသေ တီႈၼႂ်းၼမ်ႉၶူင်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈယႃႇသီႇၾိင်ႈၾႃႉသေ ၸၢင်ႈဢဝ်ႁိူဝ်းၸၢၵ်ႈၵႂႃႇမႃးလႆႈယူႇယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈၾႃႉ

ၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉ မီးၾိင်ႈၾႃႉ မႆႈလိူတ်ႇႁႅင်ႈႁႂ်ႇသေ တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်သုင်သုတ်းၼႆႉ မီး ႓႘ တီႇၵရီႇ သႅၼ်ႇတီႇၵရဵတ်ႉသေ တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်တႅမ်ႇသုတ်းၼႆႉ မီး ႗ တီႇၵရီႇသႅၼ်ႇတီႇၵရဵတ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်ႉၼမ်ႉၽူၼ် ၽတ်ႉၽဵင်ႇၼႆႉ မီႈ ႓႒.႗႙ ၼိဝ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃး တေႃႇထိုင် ပီ 2017 လိူၼ်သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇသဵင်ႈၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးဝႆႉ ႗,႐႗႖ ၵေႃႉသေ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းယၢင်းလႅင် ယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ၵိူဝ်းယမ် ပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ လႄႈ ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇယဝ်ႉ။

ၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉၵေႃႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈထိူင်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ပိူင်လူင်တႄႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈသေ ၶူဝ်းၵုၼ်ႇဢၼ်ဢွၵ်ႇပိူင်လူင်တႄႉ ပဵၼ် ငႃးယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉ ဢမ်ႇမီးႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်ပႆႇၺႃႇၸၼ်ႉသုင်။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းပိုၼ်ႉထၢၼ်တႄႉ ၸၼ်ႉသုင်မီႈ ႑ ဢၼ်၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၽႄၸၼ်ႉသုင်မီး ႑ ဢၼ်၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၽႄ ၸၼ်ႉၵၢင် ႑ ဢၼ်၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ ႑႔ ဢၼ်၊ ႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ႈၼႃႈၸၼ်ႉငဝ်ႈ ႓ ဢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

တီႈၸႄႈဝဵင်းသျႃးတေႃးၼႆႉ မီးႁူင်းယႃၸႄႈဝဵင်း ႑ ဢၼ်၊ ႁူင်းယႃဢိူင်ႇတႅၵ်ႇၼႄႇ ႑ ဢၼ်၊ ႁွင်ႈယႃပၢႆးယူႇလီဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ႔ ဢၼ်၊ ႁွင်ႈယႃၽႄပၢႆးယူႇလီဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ႔ ဢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။