Ila waṭlas amẓyan yat tmlilt isugrn s usrag n wansa nns astratiji lli ɣ illa g ṭuẓumt n tmazirt n Lmɣrib, gn idrarn nns ula nttni yan ɣ iqburn lli llanin ɣ isggʷasn zrinin lliɣ ta ur illi ufgan ɣ tudrt ad, ittawssan waṭlaṣ amẓyan s ubuɣlu n isugam nns igamann, aylli ittajjan aṭlaṣ amẓyan ad yili f isugar ikmamn d flnt tgrawin tinfganin isyafun g igran nns, ig wasif n drɛa d wasif n sus yan ɣ isaffn ɣzifnin ɣ udɣar ad gn ma yusin tudrt n imzdaɣn isgadda asn taɣarast n tirmt nnsn d usrtu n tudrt lli ɣ ad ilin, ilint gis tugt n trgiwin llanin ɣ iggi n isaffn lli isutln i waṭlaṣ ad amẓyan ar d gis ttamẓn aman n tissi d waman n tfllaḥt, gn isaffn ad d wiyyaḍ yat ɣ tmntal lli yujjan afgan ad yut s iẓuṛan nns isti ad iskkus ɣ udrar ad issnti gis tudrt nns d iklu gis taɣrma nns d tmyurin nns.
G umzwaru n usugar ad ikmamn ar nttafa ansiwn n tẓuṛi f uẓṛu s wanawn nns ɣ waṭlaṣ amẓyan s isntal d imamkn gis illan, ismmẓlin idrarn n udɣar ad f wansiwn yaḍnin n tẓuri g tmazirt nnɣ, yili g waṭlaṣ amẓyan tugt n wayda lli d flnt tugt n tɣrmiwin lli zrinin g umzruy n udɣar ad lli ɣ d flnt tugt n tmyurin d tusna ɣ tugt n igran, d aylli d ifl wamun n ufgan n isnfluln d twssniwin d tinnawin d waḍadn d tmyar d iskkirn d wanawn n tudrt d imassn n unyilkm, s wanli d wul nns d win igrawn nns x ddawa n udriz n umras lli g illa ufgan ad.
Tga Ayt Baha udrar yat tɣrmt lli illan ɣ waṭlaṣ amẓyan ɣ tsga taẓlmaḍt nns, lliɣ ittawssan s idrarn lli yusin tugt n tmyurin d taysi tamaziɣt isggʷasn f wiyyaḍ zun d timlsa lli sis iẓlin d ujmak d tmdyazin d tullisin lli ttalsn imqrann i yimẓyann ɣ kraygat iḍ, Ayt Baha n udrar ttawssan s imdyazn nns d urarn lli ittmunan d twuri nnsn ɣ tyrza nɣ iɣ ar mmgrn …, urarn is akkʷ gisn ingḍ ufgan ɣ tasga ad acku ɣinn aɣ ar issa iman nns yall gis tudrt nns, ig urar yat ɣ tmyurin lli d ifl afgan aqbur i tarwa nns.
Tamdyazt dar imaziɣn zikk tga yan uskkin awassan da imunn d twuriwin, timyurin, imnɣan… tg yat tmdyazt yusin tifras n isntal n wamun amaziɣ azayku. G Ayt Baha udrar, tawtmt ad iṭṭafn, tmmnɣ f waray n tdlsa d tmdyazt tamiwant s umata uggar n urgaz. G tugtt nns, tamdyazt tamiwant tga tunzilt, tg talli d ikkan ul. Mac, walli ur issinn tamdyazt tamaziɣt rad iɣal is tt iffɣ.
Urar g Ayt Baha udrar urarn gant tn tiwan s ar ttirirnt tmɣarin g uḥwayc s wanawn nns. g tugtt nnsn ar ttggan snat n tiwan, ku adras n uḥwayc ar ittini yat tiwnt, inna d udras ann yaḍn yat. aẓaṛ n tguri “urar” izdi d umyag “rar”, yat sg tfras s tettwassn tdyazt tamaziɣt d amsawal d umrara gr tmaririn d imarirn. mk lli iml taguri ad, ad d tkk amyag “irir”, “ar ttirir”, ayad iska f mnnaw wanẓatn, yan sigsn asḍun n tmdyazt tamaziḍt d yirir. aflla n wawal taguri n “urar” tsmun akkʷ iẓuṛan ad nbdr. llant kra n tfras ismmẓlayn anaw n wurarn f wanawn yaḍnin n tmdyazt (arzzu n umasṭr f usnṭl, tanggift n ibudrarn tamyadast tamatayt n tlḍiwin d trira, mass Ṭayib Lfaqqir).
Ajmak iga yan wanaw n urarn lli skarn irgazn ɣ imusutn n tumrt zun d tamɣra nɣ kran tfugla yaḍn, ɣinn aɣ ar ttmunan gn yan n tiwan kra gisn ar ittasi tallunt kra gisn uhu izḍaṛ ad ikkat rcc , yilli yan ar asn immal urar lli rad tinin d tɣarast n unuccg lli rad skrn ar as tinin s wassaɣ aslway n ujmak, llan tugt n urarn lli sar tjmakn ɣ ugwns n umnzu ad zun d:
Amṣawaḍ ad n ujmak illa gr sin; walli izwarn iga s yism Ḥmad Ḥntaja d wiss sin iga Ḥmad Aɣidda lli f ar sawln f uggrn.
ḥntjja :
aɣidda :
ḥntjja :
aḍidda :
Ɣid yan wanaw yaḍn n umṣawaḍ n urar gr sin imḍarn mqurnin ɣ Ayt Baha n udrar n ujmak, mass ḥmad aɣida d mass ḥmad ric, sawln ɣid f tnzruft :
aḍidda :
rriḥ :
aḍidda :
rriḥ :
Tanggift tga yat twila tadlsant ilan timẓlay nns tt ismmẓlin f wanawn yaḍnin n twilawin tidlsanin, anaw ad wayna t f wanawn yaḍnin n tlɣiwin, acku nzmr ad nenna tanggift tga sg tlɣiwin tifuẓaṛin izdin d yat tmackut n tdmmawt tt nn ikkan ḍr imaziḍn sg zik, maca suln igulaz nns ar assa , anaw ad n urar igan amnsay kigan izdin d tlɣa ar ittawi gas f tnaɣa d ugṛḍ ur ar ittmun d imassn n uẓawan d uṛkaḍ ig awzḍi ad dids imun.
yiwi d udlis n “timstiyin n tmdyazt tamaziɣt” (azduud, 2011 : 217) yan usnml is tga tsuɣant :
«iwaliwn n umarg lli ttinint tmḍarin ḍ tmḍra zḍ ufran ar tanggift, tga iwaliwn iqburn ur iṭṭafn bab nnsn. ar tn tettamẓ tasut f tayyaḍ, tlla gisnt tulɣa n tslit d usli d ma ad asn ran ayt darsn, illa tt iɣ tga anɛibaṛ ɣ gr ayt dars n usli d win tslit iɣ tlla tnggift ar ittmaɣ kraygat yan ad iml ma ad ifulkin ɣ dar usli d tslit. ar tettyawnna tsuɣant s llɣa d laryaḥ smurgnin ssndamnin, tili f isaffn srs iẓlin, ilint gis twlafin fulkinin f tudrt n ayt tmazirt d tmyurin nnsn ula tiwuriwin lli skarn. iwaliwn n tsuɣant d laryaḥ nns naḥyatn tamazirt s tayyaḍ…». "
asnml ad isml d tanggift is tga iwaliwn n umarg, uyad isskmr fllaɣ ad nbdd f wawal ad, nssumn d is ur igi amddad. acku, g umzwaru, iqqan d ad nssn is d tibudrarin ur ar ttinint i tnggift amarg, aylli ur illin d aylli ur ttinint akk°.
Ar d tinin ayt uslli:
Ar d tinin tt istsliyt
Ar d tinin ayt uslli:
Ar d tinin tt ist tsliyt:
Ar d tinin ayt uslli:
Ar tinint is tt tsliyt:
Itawsan ufgan ɣ umaḍal akkʷ is iga yan ɣ willi iswwurin bahra ɣ tugt n igran, gn imaziɣn yan ɣ ɣwilli istinin tawwuri ɣ wakal afad ad ddrn, ɣin aɣ isti ad ikrz imgr akal nns, iẓu urtin nns issu ayda nns s tugt n tayri d urarn, afgan ɣ aytbaha udrar itawsan s wassaɣ n ubudrar acku sutln as idurar ɣ ku tasga, afad ad bahra ifk ɣ igr n wakal issti urarn afad ad izri tizi gr as dids.
Idrnan gan yat ɣ tmyurin lli iẓlin s tsga n sus, ar sis sfuglan ku assgʷas ɣ wayyur n tuga d ufulki, ɣin aɣ ar ttmunnt tqqbilin d twjiwin ɣ ku tasga, ar skarn yan wanaw n uɣrum lli mu gan s yism idrnan, aɣrum ad ar t skarn ɣ ugwrn d imik n tisnt d waman, ar t ssnwan ilmma, tmun fllas twja s uḥwac n tmɣarin.
ar akkʷ itmun ufgan ɣ aytbaha udrar irgazn ula timɣarin afad ad sfuglan s kran tɣawsa ikcmn ɣ usgdan nɣ kra iga afuẓaṛ ɣ darsn, ɣayn a far tmunan ar qqrsn i kra n tfaska mun f ugwal d urarn n usgdan d tiɣri n lquran.
Blɣnja tga yat tlɣa lli skarn imaziḍn ḍ lmɣrib afad ad yilli unẓaṛ, ar tḥyaln i yan ukuray lssn as ihdumn n twtmt , cukuntn tmḍarin d imẓyan ɣ tgira asin aman ar t n tfin f ingratsn, ar turarn ilma ar kiḍ lkmn tama n wasif mḍlntin ɣ kra n tasga gis
ṭga yat ɣ tmyurin lli skarn t tmɣarin ɣ ssus akkʷ, tizi lli taln t agṛḍ nsn t s talalayt afad ad ibuɣlu ussgʷas tɣlid tuga itin ibxuyn zun d "tawka d akuz iɣrdayn.." ɣwid lli cctan tumẓin d taqayin, ar tmunan tt tùɣarin d imẓyan ɣwin aɣaras s kran tqqbilt ar turarn tt ar kiɣn flln t uccn ilma azlnd afad ad tnt ur yani yan.
Arzzu ad, iwiɣ t id f urarn lli tiwnan ɣ ayt baha udrar , s yat tmyadast igan tamatayt da ismunn ingr tlḍiwin d trira, f sawlḍ g ifrdisn nns akkʷ, iwatsn ad tettyakz tumant ad g wudmawn nns s uynna s llan. s uyad, tamyadast tamatayt n tlḍiwin d urarn g urzzu ad lli ɣ sawlɣ f imik n wanawn acku tasga ad n aytbaha udrar ingḍ bahra ḍ tmyurin d tussna ḍayn af stiḍ ad sawlḍ f imik ḍ urarn ad, d ayt baha udrar ar ɣil ad mick n urarn ad yafuḍn awintn imzwura s ddu wakal.
This article uses material from the Wikipedia Taclḥit article Urarn n Ayt Baha n udrar, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Mayad illa ddu CC BY-SA 4.0 abla iɣ ittuybdar mas ur t-igi. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Taclḥit (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.