Cop27

Custu artìculu est iscritu in sa grafia campidanesa. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

Sa Cunferèntzia asuba de su càmbiu climàticu de su 2022, connota fintzas comente COP27 est stètia sa de 27 cunferèntzias asuba de su clima de s'ONU.

Sa cunferèntzia, chi s'est svilupada me is diis 6-20 donniasantu 2022 in Sharm el-Sheikh, Egitu, fiat in orìgini pranificada po su 2021 ma est stètia cambiada po nexi de sa pandemia de COVID-19. Su presidenti fiat Samih Schukri nominau in su gennaxu 2022.

In manera ofitziali, sa cunferèntzia no dd'at ospitada s'Egitu sceti, ma totu is stadus africanus. Sa precunferèntzia PRECOP27 s'est svilupada de su 3 a su 5 de su mesi de ladàmini in Kinshasa, capitali de sa Repùblica democràtica de su Congo.

In su de 30 anniversàrius de sa Cunventzioni de is Natzionis Unidas asuba de su càmbiu climàticu adotada in ocasioni de sa Cunferèntzia de is Natzionis Unidas asuba de s'ambienti e su svilupu, sa segretària se sa Cunventzioni Patricia Espinosa Cantellano at espressau, intra su restu, chi "totu is polìticus, totu is setoris e totu is personas funt pighendi decisionis difìcilis", ca su traballu po lompi a s'obietivu de 1,5 gradus bolint prus de dopiaus.

Ant pigau parti prus de 20.000 personas, benendi de prus de 190 stadus de totu su mundu.

Su motu de sa COP 27 fiat Together for just, ambitious implementation NOW („Impari po ponni in òpera in manera ambissiosa IMOI“). Su tema primàriu fiat s'amelloramentu de is obietivus climàticus mundialis: in sa COP 26 de Glasgow unus cantu paisus ant annuntziau punnas prus artas ma sa realidadi est ancora a tesu meda.

Is punnas funt stètias specificadas in cincu temas:

1. Apàsigu: smenguadura de s'emissioni de gas a efetu serra po pro evitare unu calentamentu globali asuba de 1,5°C;
2. Adatamentu: càmbius po acarai is efetus de su calentamentu globali;
3. Finàntzia: finantziamentu de sa protetzioni de su clima e de su cumpensu po is dannus a su clima me is paisus in bia de svilupu;
4. Collaboratzioni: traballu impari de guvernus, ONG, sotziedadi tzivili e setori privau.

Sa dii de s'abertura, sa plenària de sa cunferèntzia at detzìdiu de includi comenti a unu puntu separau in s'agenda de is negotziaus s'agiudu finantziàriu a is paisus prus pòberus po circai arremèdiu a su disacatu causau de su clima. Me is annus passaus, is paisus industrializaus iant esclùdiu custu argumentu de s'agenda.

In prus, sa primu dii de sa COP 27 s'organizatzioni mundiali de sa metereologia at publicau una botza de su rendicontu suu annuali apitzus de su stadu de su clima (WMO Provisional State of the Global Climate 2022), chi narat chi is 8 annus finas a cussu momentu iant a podi essi is prus calentis in totu su mundu de candu est incumentzada s'arregistratzioni; in prus s'aumentu de su livellu de su mari iat a essi su dòpiu de s'incomentzu de is annus 90.

António Guterres, Segretàriu generali de is Natzionis Aunidas, at avisau in s'arraxonu suu is cabus de stadu riunius, chi s'umanidadi ponit in giogu sa subrabivèntzia sua si no incurat sa seguresa climàtica. At nau fintzas chi s'umanidadi s'agatat "in s'autobia po s'inferru climàticu" ma chi sighit a tenni "su pei in su pedali de su gas" e chi su sceberu est cooperai o morri. Crisis medas, chi s'umanidadi bivit, funt ligadas a su "caos climàticu chi est amànniendi-sì". S'Invasioni russa de su 2022 at postu in evidèntzia is arriscus mannus de sa dipendèntzia nosta de is fontis de energia fòssilis e, che dònnia àtera crisi, no iat a depi essi una scusa po abarrai agou in sa seguresa climàtica. Po cumbati s'arriscu climàticu, Guterres pedit un'acòrdiu globali intra paisus industralisaus e paisus pòberus po limitai is emissionis de gas a efetu serra, a manera de lompi a s'obietivu de is 1,5 gradus. Po custu dònnia stadu iat a depi tenni atzessu baratu a energias renoaditzas. Unu rolu mannu in custu ddu tenit sa Cina, ca est su stadu cun s'emissioni prus manna de gas serra, ma segundu sa terminologia de is Natzionis Aunidas est ancora in su grupu de is paisus in bia de svilupu. Est custu status chi ddi permitit de no si pigai sa responsabilidadi de is dannus de su càmbiu climàticu. A su pròpiu tempus s'arrannèscia de sa gherra contras a unu càmbiu climàticu sèmpiri prus lestu est possìbili sceti assegurendi una redutzioni manna e immediada de s'emissioni de gas serra.

Su 20 de donniasantu 2022 sa cunferèntzia at aprovau unu pranu de atuatzioni de 9 pàginas.

In su pranu ddoi cumparint, intra s'àteru, is puntus chi sighint:

Sièntzia e emergèntzia

Sa Cunferèntzia «torrat a nai chi s'impatu de su càmbiu climàticu at a essi prus piticu meda cun sa crèscida de sa temperadura de 1,5°C, invecis de 2°C e si proponit de sighi su traballu po limitai sa crèscida de sa temperadura a 1,5°C» e «reconnoscit s'impatu de su càmbiu climàticu asuba de sa criosfera e sa netzessidadi de una cumprensioni prus manna de custu impatu, cumprèndiu su puntu de no torrada»

Apàsigu

Sa Cunferèntzia «connoscit chi limitai su calentamentu globali a 1,5°C bolit tempus lestus, fundudus e reduidas mannas de is emissionis globalis de gas serra de su 43% aìnturu de su 2030, cumparau cun su livellu de su 2019» e «invitat is partis a acelerai su svilupu, sa distributzioni e sa spainadura de sa tecnologia e s'adotzioni de polìticas po su coladòrgiu a sistemas energèticus a emissionis bàscias, fintzas amanniendi a sa lesta s'adotzioni de medidas de ingendradura de energia lìmpia e de atòliu energèticu, comenti s'atzelerada de su traballu po sa smenguadura graduali chena si firmai de s'energia a carboni e s'eliminatzioni graduali de s'agiudu econòmicu vanu a is combustìbilis fòssilis, frunendi a su matessi tempus un'amparu mirau a is prus pòberus e a is prus vulneràbilis in lìnia cun is cunditzionis natzionalis e connoscendi sa netzessidadi de amparu concas a una transitzioni giusta»

Adatamentu

Sa Cunferèntzia «sutalìniat su ruolu de su Fundu po is paisus prus pagu svilupaus e de su Fundu spetziali asuba de su càmbiu climàticu in su sustentai is atzionis de is paisus in bia de svilupu po acarai su càmbiu climàticu [...] e invitat is paisus svilupaus a sighi cun su cuntributu a is duus fundus»

Pèrdidas e dannus

Sa Cunferèntzia istituit, po sa primu borta, su Fundu pèrdidas e disacatus «po agiudai is paisus in bia de svilupu chi funt vulneràbilis prus de is àterus a is efetus negativus de su càmbiu climàticu», e fintzas unu comitau tènnicu po elaborai is arrègulas po realizai su fundu. Su comitau at a arrelatai in sa COP imbienienti de su 2023.

Allarmi lestu e osservatzioni sistemàtica

Sa Cunferèntzia sutalìniat «sa netzessidadi de preni is fartas chi esistint in su sistema globali de osservatzioni de su clima, pruschetotu me is paisus in bia de svilupu, [...] una de tres partis de su mundu, cumprèndiu su sessanta po centu de s'Àfrica, no tenit atzessu a s'allarmi lestu e a is informatzionis asuba de su clima»

Finàntzia

«Po podi arribai a is emissionis zeru aìnturu de su 2050, unus 4000 milliardus de dòllarus a s'annu depint essi impreaus po is energias rennoaditzas finas a su 2030, e in prus si previdit chi sa furriadura a un'economia a emissionis bàscias de carbòniu at a bolli un'impreu de assumancu 4000-6000 milliardus de dòllarus a s'annu».

Sa Cunferèntzia «cunsiderat cun pensamentu su divàriu intra is bisòngius sèmpiri prus mannus de is paisus in bia de svilupu, pruschetotu is chi si depint a s'impatu sèmpiri prus mannu de su càmbiu climàticu e a s'indepidamentu insoru chi s'amànniat», e sa spesa po is atzionis contras a su càmbiu climàticu, chi po is paisus in bia de svilupu est assumancu de 5800 milliardus de dòllarus a s'annu; «invitat is atzionistas de is bancas multilaterales de isvilupu (MDB) e de is istitutzionis internatzionalis finantziàrias (IFI) a riformare is pràticas e is prioridadis, alliniai e amanniai is finantziamentus, assegurai atzessu simplificau e mobilitai finantziamentus po su clima», coment prevìdiu in s'Agenda de Bridgetown.

Padentis

Sa cunferèntzia at arregordau chi is paisus iant a depi collaborai po smenguai e furriai s'efetu de su deforestamentu.

 

Giai innantis de sa cunferèntzia, s'ativista e autora Naomi Klein at espressau crìticas a su svilupu de sa cunferèntzia in unu stadu de politzia innui 1000 manifestadoris funt stètius bocius, àteras personas funt stètias torturadas e ddoi at 60000 prisoneris polìticus.

In prus, pagu innantis de s'incomentzu ddoi funt stètias crìticas a su prètziu artu de is acasàgius in zona. Po nexi de sa positzioni isulada de Sharm el-Sheikh est stètiu difìcili a s'acasagiai a foras de sa tzitadi. Is prètzius fiant artus fintzas poita ca su ministèriu de su turismu at postu unu prètziu mìnimu chi is albergus de sa tzitadi depiant aplicai. Segundu is crìticus, is arrapresentantis de is stadus prus pòberus e de is ONG prus piticas no iant a podi pigai parti a s'atòbiu.

Ddoi funt stètias crìticas fintzas po su fatu chi sa multinatzionali stadunidensa Coca-Cola fiat su sponsor principali ca, sendi unu de is produtoris prus mannus de plàstica in su mundu, iat a essi su "prus incuinadori mannu de su mundu".

Organizatzionis po s'amparu de s'ambienti ant criticau chi a sa cunferèntzia ant pigau parti medas lobby de s'energia fòssili. In totali funt acreditaus prus de 630 lobbistas po su carboni, petròliu e gas, chi bolit nai chi ddoi funt prus lobbistas de is energias fòssilis chi no rapresentantis de is dexi paisus prus corpius de su càmbiu climàticu impari. Ativistas africanus medas in sa vigìlia de s'eventu ant sinnalau problemas cun s'acrèditu. Po unus cantu paisus africanus no ddoi fiant ativistas amìtius, faendi benni sa duda chi a sa COP27 no ddi dexat su tìtulu de "COP africana".

Fintzas s'ativista svedesa po su clima e fundadora de is Cenàbaras po su Benidori Greta Thunberg at fatu sciri chi no iat a ai pigau parti sa sa COP27. Una de is arraxonis de custu arrefudu est s'arrestu de unus cantu ativistas in Egitu. In prus, crìticat Thunberg, custas cunferèntzias funt sceti un'oportunidadi po is dirigentis de atirai s'atentzioni cun sa sciacuadura birdi. Fintzas sa sientziada po su clima Sonia Seneviratne, chi at pigau parti a grupus medas de inergovernativus apitzus de su càmbiu climàticu, no at pigau parti a sa cunferèntzia.