Муус Устар 26: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 249 күн баар.

• ХНТ  ХНТ (МДИС,ВОИС) — Интеллект бас билиитин аан дойдутааҕы күнэ
• ХНТ  ХНТ — Чернобыллааҕы АЭС-ка буолбут алдьархай кутурҕанын аан дойдутааҕы күнэ

• Армения  Армения — Пограничник күнэ
• Украина  Украина, Арассыыйа  Арассыыйа — Радиациялаах саахалларга өлбүт дьону ахтан ааһар күн
• Арассыыйа  Арассыыйа — Нотариат күнэ
  • Марий Эл  Марий Эл — Наассыйа дьоруойун күнэ
  • Татарстаан  Татарстаан: Татарстааҥҥа Төрөөбүт тыл күнэ — аатырбыт бэйиэт Габдуллаа Тукаай төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр
• Танзания  Танзания — Холбоһуу күнэ
• Флорида  Флорида (АХШ) — Конфедерацияны ахтар күн

• Б.э.и. 1457 сыл — Мегиддо аттынааҕы кыргыһыы. Фараон Тутмос III сэриитэ Хотугу Сиирийэ уонна Палестина ыраахтааҕыларын холбоһуктаах аармыйалын үлтүрүппүт.
• 1348 — Чиэхийэ хоруола Карел IV Прагаҕа университет тэрийбит. Кэлин кини аатынан Карлов диэн ааттаммыта, Киин Европаҕа бастакы университет.
• 1607 — Генри тумулга (Вирджиния) Америкаҕа олохсуйа кэлбит бастакы аҥылычааннар түспүттэр.
• 1795 — Арассыыйа Курляндияны бэйэтигэр холбообут.
• 1799 — Адда өрүс аттынааҕы кыргыһыы саҕаламмыт. Нуучча уонна Австрия сэриилэрин Александр Суворов хамаандалаабыт, француз сэриитин — Ж. В. Моро. Бу кыргыһыы союзниктар бастакы бөдөҥ кыайыыларынан түмүктэммит.
• 1828 — Арассыыйа импиэрийэтэ Осмаан импиэрийэтигэр сэриини биллэрбит.
• 1863 — Тохсунньутааҕы өрө туруу: поляк өрө турааччылара Новая Весь аннынааҕы кыргыһыыга импиэрийэ сэриилэрин кыайбыттар.
• 1921 — Сиббюро мунньаҕар Саха сирин автономиятын туһунан Былатыан Ойуунускай дакылаатын истибиттэр. Ол эрээри биир санааҕа кэлбэтэхтэр, боппуруоһу РКП(б) Киин кэмитиэтигэр биэрэргэ быһаарбыттар. Сол күн Москубаҕа Наркомнац Иосиф Сталиҥҥа Максим Аммосов автономия боппуруоһугар этиитин билиһиннэрбит.
• 1937 — Испанияҕа гражданскай сэрии кэмигэр генерал Франсиско Франко көрдөһүүтүнэн ньиэмэс люфтваффета Герника куораты буомбалаабыт. 3 чаас тухары буомба түспүтүн түмүгэр кырачаан куорат суох буолбут.
• 1939 — өрөбөлүүссүйэни утарар үлэни ыыппытын, "өстөөхтөр" Алампа, Күлүмнүүр, Ойуунускай пьесаларын туруорбутун иһин хаайыллыбыт Саха тыйаатырын дириэктэрэ Тарас Местников урут биэрбит көрдөрүүлэриттэн эмискэ батыммыт, силиэстийэ сыыһа ыытыллыбытын, буруйа суоҕун эппит. Ол эрээри баайа-дуола былдьанан, 20 сылга хаайыыга ыытыллыбыта. Уһун унньуктаах үҥсүү-харсыы түмүгэр 1940 сыллаахха буруйа суоҕа дакаастанан босхоломмута. Маны устуоруктар нарком Н.Ежов ууратыллыбытын, онон НКВД сорох дьыалалара хаттаан көрүллүбүтүн кытта ситимнииллэр.
• 1939 — "Кыым" хаһыат сүрүн эрэдээктэрэ Степан Бордонскай баартыйа обкуомун пропагандаҕа салаатын сэбиэдиссэйинэн анаммыт.
• 1943 — Уппсала куоракка Швеция национал-социалистарын кэнгириэстэрин кэмигэр тыһыынчаттан тахса антифашист кинилэри утаран эйэлээх бырачыаска тахсыбытын полиция ыспыт.
• 1954 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтэ Кырыым уобалаһын РСФСР састаабыттан таһаарбыт уонна Украина ССР састаабыгар киллэрбит, ол туһунан ССРС конституциятыгар уларытыылары оҥорбут.
• 1957 сыл — Саха АССР Булуҥ оройуонун киинэ Күһүүртэн Тиксиигэ көһөрүллүбүт.
• 1961 сыл — «Саха тылын таба суруйуутун быраабылаларын» саҥа бырайыага «Социалистическая Якутия» хаһыакка бэчээттэммит. Бу кэмтэн ыла саха тылыгар киирии тыллар олохторун нууччалыы суруйуу күүскэ киирбитэ. Саха сирэ атын өрөспүүбүлүкэлэртэн бүтэһигинэн бу үөһэттэн күһэйиини ылыммыта.
• 1962 — Британия бастакы «Ариэль-1» диэн спутнигын космоска таһаарбыт.
• 1966 — Ташкент куоракка 8 бааллаах сир хамсааһына буолбут.
• 1986 — Украина Чернобыль куоратын аттыгар баар атомнай электростанцияҕа улахан саахал тахсыбыт.
• 1989 — «Жэньминь жибао» Тэньаньмынь болуоссакка тахсыбыт устудьуоннар бырачыастарын өстөөхтөр утарсыыларын быһыытынан сыаналаабыт. Бу ыстатыйа Кытайга улахан айдааны күөдьүппүтэ.
• 2000 — АЛРОСА бэрэсидьиэнин Вячеслав Штырову (икки сыл буолан баран СӨ Бэрэсидьиэнинэн талыллыбыта) элбэх дьон олоҕун тупсарбытын иһин Бочуот уордьанынан наҕараадалаабыттар.
• 2002 — Намнааҕы педагогика кэллиэһэ СӨ бэрэсидьиэнин ыйааҕынан Нам улууһуттан төрүттээх саха уһулуччулаах судаарыстыбаннай диэйэтэлэ Илья Винокуров аатын сүкпүтэ.
• 2006 — ВСТО Байкаалы эргийэ барарын туһунан быһаарыыны дойду бэрэсидьиэнэ В. Путин ылыныммыт, турба Талакааҥҥа чугаһаан биэрбит.
• 2006 — Үөһээ Бүлүү улууһун былааҕа бигэргэммит.
• 2011 — Горнай улууһун былааҕа бигэргэммит.
• 2015 — Казахстааҥҥа Нурсултан Назарбаев алтыс төгүлүн быыбарга кыайбыт (97,7% куолаһы ылбыт).

• 1564 — Вильям Шекспир (ааҥл. William Shakespeare).
• 1886 — татаар уһулуччулаах бэйиэтэ Габдуллаа Тукаай.
• 1915 — бэйиэт, тылбаасчыт Макар Хара (1915—1981). Таатта Уолбатыгар төрөөбүтэ. Аҕа Дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
• 1920 — Василий Трофимов (1920—1988) — Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
• 1928 — Тарас Десяткин — геолог идэлээх, «Якутзолото» тэрилтэни өр сылларга салайбыт киһи, Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
• 1942 — Валерий Иванов — техническай билим хандьыдаата.

• 1984 — Николай Цытович, учуонай, геомеханик, инженер геолог, ССРС НА чилиэн-кэрэспэдьиэнэ. 1947—1953 сыллардаахха ССРС НА Саха сиринээҕи филиалын Президиумун бэрэссэдээтэлэ.