Бэс Ыйын 15: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 199 күн баар.

• ХНТ  ХНТ — Тыал аан дойдутааҕы күнэ (Global Wind Day}}. 2007 сыллаахтан Европаҕа, 2009 сыллаахтан аан дойдуга бэлиэтэнэр, тыалы туһаҕа таһаарыыга ананар
• ХНТ  ХНТ — Саастаах дьону атаҕастыылларыгар болҕомто уурар күн

• Азербайджан  Азербайджан — Азербайджааҥҥа Омук быыһаммыт күнэ. 1993 сыллаахха Азербайджааҥҥа Гяндж куоракка байыаннайдар өрө турбуттара, гражданскай сэрии саҕаланан испитэ, ону тохтотор туһуттан оччотооҕу салалта Гейдар Алиевы ыҥырбыта, кини бу күн былааска кэлбитэ, уонна ол сэриини тохтоппута.
• Арассыыйа  Арассыыйа — Юннат хамсааһынын күнэ.
• Дания  Дания:
  • Вальдемар II хоруол күнэ;
  • Дания былааҕын күнэ;
  • Холбоһуу күнэ (Соҕуруу Ютландиялыын 1920 сыллаахха)
• Коста Рика  Коста Рика — Мас олордуутун күнэ
• Кыргыстаан  Кыргыстаан — Баһаартан араҥаччылааччылар күннэрэ
• Соҕуруу Кэриэйэ  Соҕуруу Кэриэйэ — Тыа хаһаайыстыбатын күнэ.
• Армения  Армения — Былаах күнэ
• Япония  Япония: 
  • Токиоҕа Санно Мацуи бэстибээл;
  • Сылгы күнэ (тягу-тягу умаку) (Мориокаҕа).

• Б. э. инн. 763 сыл — Ассирияҕа Күн өлүүтүн бэлиэтээн сурукка киллэрбиттэр. Бу түгэни былыргы Месопотамия устуоруйатын хронологиятын чуолкайдыырга туһаммыттара.
• 1215 — Англия хоруола Иоанн Көҥүл улуу хартиятыгар илии баттаабыт.
• 1410 — Онон өрүһүгэр буолбут быһаарыылаах кыргыһыыга 100000 киһилээх Кытай сэриитэ Илин Монгол сэриитин кыайбыт.
• 1502 — Бүтэһик экспедициятын кэмигэр Христофор Колумб Мартиника арыыны арыйбыт.
• 1667 — Аан дойдуга биллэр үтүө түмүктээх бастакы хаан кутуу оҥоһуллубут — Францияҕа Жан-Батист Дени диэн быраас 15 саастаах уолга хой оҕотун хаанын куппут.
• 1752 — Америка учуонайа уонна дойдуну төрүттээчилэртэн биирдэстэрэ Бенджамин Франклин чаҕылҕан электричество буоларын дакаастаабыт.
• 1774 — аҕыйах ый (1774 сыл тохсунньу 17 күнүттэн) Саха сирин бойобуодатынан ананан сулууспалаабыт киһи Ларион Черемисинов дуоһунаһыттан уурайбыт.
• 1842 — Нерчинскэй хаатыргатыттан 1841 сыл кулун тутарыгар күрээбит Манчаары Баһылай төттөрү Нерчинскэйгэ этаабынан ыытыллар. Сүүһүгэр бэчээттээҕинэн билэн, аймаҕар ат уларса тиийбитин туппуттар.
• 1896 — Япония устуоруйатыгар ордук улахан цунами 22 000 тахса киһи олоҕун быспыт.
• 1918 — Иркутскайтан иһэр омуктартан турар Рыдзинскай этэрээтэ (бэйэтэ поляк) Дьокуускайы хаанынан уһуннарыа диэн дьиксинэн, Дьокуускайы көмүскээччилэри кытта кэпсэтэр соруктаах Центросибиир хамыыһыйата (кини састаабыгар Ойуунускай баара) "Тайга" диэн борохуотунан Өлүөхүмэҕэ тиийбит.
• 1935 — Бүлүү сүнньүгэр алмаас хостонуон сөбүн билгэлээбит Бүлүү куоратын учууталыгар Пётр Староватовка "Үлэ Дьоруойа" аат иҥэриллэр.
• 1954 — УЕФА олохтоммут.
• 1955 — Далдын үрэх тардыытыгар алмаас үөскээбит сирэ аһыллыбыт — «Удачная» диэн ааттаммыт кимберлит трубката — Арассыыйаҕа саамай улахан алмаас үөскээбит сирэ.
• 1963 — Кытай Сэбиэскэй Сойууһу «аан дойду өрөбөлүүссүйэтин таҥнарыыга» буруйдаабыт.
• 1977 — диктатор Франсиско Франко 1975 сыллаахха өлбүтүн кэннэ Испанияҕа бастакы дэмэкирээттии быыбар буолбут.
• 1988 — Армения Үрдүкү Сэбиэтэ Карабааҕы Арменияҕа холбуур туһунан модьуйбут.
• 1999 — Бельгияҕа «Кока-Коланы» химикаата элбэҕэ бэрдин иһин атыылыыры боппуттар.
• 2001 — СӨ Төрүт сокуонугар уларыйыылар киирбиттэр, холобур "сувереннай" диэн тыллар сотуллубуттар, СӨ нолуогун сулууспата СӨ түмэнигэр бас бэриммэт, быһаччы РФ нолуогун сулууспатыгар бас бэринэр буолбут.
• 2001 — Кытай, Арассыыйа, Казахстаан, Кыргыстаан, Таджикистан уонна Узбекистаан Шанхайдааҕы бииргэ үлэлиир тэрилтэни (ШОС) тэрийбиттэр.
• 2004 — «Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай наҕараадаларын туһунан» сокуон ылыныллыбыт.

• 1936 — Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Ходоро нэһилиэгэр Филипп Охлопков (2009 өлб.), бэлиитик.
• 1946 — Демис Руссос (2015 өлб.), Греция ырыаһыта.
• 1953 — Си Цзиньпин, Кытай бэлиитигэ, салайааччыта.

• 1992 — Лев Гумилёв (1912 төр.), историк-этнолог, бөлүһүөк, бэйиэт, бэйиэттэр Анна Ахматова уонна Николай Гумилёв уоллара.
• 1994 — Эллэй Сивцев (31.12.1928 төр.) — саха норуодунай худуоһунньуга. Нам улууһун Хатыҥ Арыы нэһилиэгиттэн төрүттээх. Аҕата Гражданскай сэрии кыттыылааҕа, учуутал, ийэтэ уран тарбахтаах иистэнньэҥ эбитэ үһү.
• 1999 — Егор Кычкин (06.03.1929 төр.) — судаарыстыбаннай тутуу бэтэрээнэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ.
• 1999 — Иннокентий Д. Корякин (1931 төр.) — саха живописеһа. "Дулуруйар Ньургун Боотур" олоҥхону иллюстрацияласпыт, Опера тыйаатырыгар фойе эркинин ойууласпыт худуоһунньук. Кыра уола Иннокентий эмиэ живописец, педагог.