پښتونخوا

پخوا دغو سیمو ته افغانیه یا افغانیه هم ویل کېده. پښتونخوا یا پښتونخوا د پښتنو خاوره ده. د پاکستان د جوړېدو نه مخکې دا نوم د هغو سیمو لپاره کارول کېده چې ډېری(اکثریت) یې پښتانه وو.

پشتونخوا د پښتنو د لومړۍ استوګنې لرغونی نوم دی. یوناني مورخ (هردوت) د دې خلکو لومړني اوسېدل د پکتیا په نوم ثبت کړي، خو په پښتو سندرو (شعرونو) کې د شهاب الدین محمد غوري په وخت کې د پښتونستان په نوم یاد شوی دی. 

د دې نوم بله تاریخي سرچینه د مخزن الاسلام کتاب دی چې د اخوند دروېزې له خوا په ۱۶۰۳ تر ۱۶۱۲ مېلادي کلونو کې لیکل شوی دی. د اخوند دروېزه په یوه سندره (شعر) کې لیکل شوي دي: پښتونخوا په څېر د تورې شپې او پيربابا سيد علي ترمذي يې شمعه ده. اخوند دروېزه ننګرهاري

دوکتورا. د. داني مورخ او لرغونپوه او په اسلام اباد کې د منځنۍ اسیا د تمدن د مطالعاتو د مرکز اوسنی مشر داني د خپل نوي نظر له مخې په دې باور دی چې پښتونستان د سیمې سیاسي نوم و، نه پښتونخوا. له کلتوري پلوه له پنځلسمې پېړۍ وروسته په پښتو ادب کې د دې سيمې پښتونخوا بلل يو نه منل کېدونکی حقيقت دی.

د پخوانۍ وینا په تعقیب د افغانستان د پلار احمدشاه ابدالي (۱۷۷۳-۱۷۲۳) د شعرونو په دوو بیتونو کې په ښکاره ویل شوي چې پښتونخوا د پښتنو یا پختنو خاوره ده. چې دا دوه بيتونه په لاندې ډول دي:

د ډيلي تخت هېرومه چې راياد کړم زما د ښکلې پښتونخوا د غرو سرونه. احمدشاه ابدالي

له دې پښتو شعر وروسته دا نوم په پرله پسې ډول هغو سیمو ته چې برتانیې نیولې وې او له افغانستانه جلا شوې وې، بیا د شمال لوېدیز سرحدي ولایت په نوم کېښودل شو او پښتانه یې په څلورو برخو ووېشل.