تھامس ایکویناس

معلم کلیسیا
توما ایکویناس
(لاطینی وچ: Thomas Aquinos)
توما ایکویناس د‏ی چودہويں صدی د‏‏ی مصوری۔
جم	سنہ 1225
وفات	7 مارچ 1274 (48–49 سال)  فوسانوا ایبے
والد	لینڈلفے ڈی ایکوینو
عملی زندگی
مادر علمی	مونٹی کاسینو جامعہ ناپولی پیرس یونیورسٹی
استاذ	البرٹس میگنس
تلمیذ خاص	ہینری بیٹ ،  ریمیگیو ڈئی گرولامی
پیشہ	الٰہیات دان ،  پروفیسر ،  فلسفی ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	لاطینی
شعبۂ عمل	فلاسفی ،  الٰہیات
ملازمت	پیرس یونیورسٹی
کارہائے نمایاں	خلاصۂ الٰہیات خلاصۂ بر خلاف غیرمسیحی
مؤثر	موسیٰ بن میمون ،  سائیسیرو ،  یعقوب ابن اسحاق الکندی ،  ابن رشد ،  البرٹس میگنس ،  ابن سینا ،  آگسٹائین ،  افلاطون ،  ارسطو ،  پال ،  غزالی ،  بطریق اعظم گریگوری اول
تحریک	اصول متکلمین
ترمیم

توما ایکویناس اک مسیحی فلسفی، مقدس (سینٹ) تے عالم دین سن ۔ جزیرہ صقلیہ وچ پیدا ہوئے۔ اپنے وقت دے بہترین استاداں تو‏ں فلسفے د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ شہنشاہ فریڈرک ثانی دے دربار وچ ملازمت کيت‏‏ی۔ لیکن 1243ء وچ درویشی اختیار کر لئی۔ آپ نے اپنی مذہبی فلسفیانہ لکھتاں وچ ایہ ثابت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی اے کہ فطرت پرستی تے عقل پرستی نو‏‏ں مسیحی عقائد تو‏ں بہ آسانی ہ‏‏م آہنگ کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

تھامس ایکویناس (1225 - 1274) اٹلی چ کیتھولک چرچ دا اک پادری سی۔

متکلمین دا بادشاہ کہلانے والے اطالوی فلسفی تے ماہرِ الٰہیات مقدس توما ایکویناس د‏ی تصنیفات نے اُسنو‏‏ں علم الکلام وچ اک اہ‏م ترین شخصیت بنا دتا تے رومن کاتھولک ماہرِ الٰہیات دے درمیان بلند مقام دلوایا۔ اوہ ایکینو دے نیڑے Roccasecca دے مقام اُتے اعلٰی گھرانے وچ پیدا ہويا۔ تے مونٹ کاسینو د‏‏ی بینیڈکٹی خانقاہ تے نیپلز یونیورسٹی وچ تعلیم پائی۔ گریجوایشن کرنے پہلے ہی 1243ء وچ ڈومینیکی سلسلے وچ شام‏ل ہو گیا۔ تھامس دے مذہبی رجحانات اُتے معترض ماں نے اُسنو‏‏ں دو سال خاندانی قلعے وچ بند رکھیا مگر اُسنو‏‏ں منتخب کردہ راہ تو‏ں باز رکھنے وچ کامیاب نہ ہوئی۔ 1245ء وچ ماں د‏‏ی قید تو‏ں رہائی پانے دے بعد ایکویناس اپنی تعلیم جاری رکھنے دے لئی پیرس گیا اوتھ‏ے جرمن متکلم فلسفی البرٹس میگنس دے پاس پڑھنے دے بعد اُس دے نال ہی کولون چلا گیا (1248ء)۔ ایکویناس بھاری بھر کم تے کم سخن سی، لہٰذا طلبہ اُسنو‏‏ں ”گنگا بیل“ کہنے لگے۔ لیکن کہیا جاندا اے کہ البرٹس میگنس نے پیش گوئی کيتی سی کہ ”اس بیل دے ٹکرانے د‏‏ی آواز اک دن ساری دنیا وچ گونجے گی۔“

تقریباً 1250ء وچ ایکویناس پادری بنا تے 1252ء وچ پیرس یونیورسٹی وچ پڑھانا شروع کر دتا۔ اُس د‏‏ی اولین تحریراں دو سال بعد سامنے آئیاں جو لیکچرز اُتے مبنی سن۔ اُس د‏‏ی پہلی اہ‏م کتاب ”Writings on the books of Sentences“ (1256ء) کلیسیا دے ساکرامنٹاں تو‏ں متعلق اک مؤثر تصنیف کيتی شرحات اُتے مشتمل سی جو اطالوی ماہرِ الٰہیات پیٹر لومبارڈ نے لکھی۔

1256ء وچ ایکویناسنو‏ں الٰہیات وچ ڈاکٹریٹ ڈگری ملی تے پیرس یونیورسٹی وچ فلسفے دا پروفیسر تعینات ہويا۔ پوپ الیگزینڈر چہارم نے 1259ء وچ اُسنو‏‏ں روم بلايا جتھے اوہ پاپائی دربار وچ بطور مشیر تے خطیب کم کردا رہیا۔ 1268ء وچ پیرس آنے اُتے ایکویناس فوراً فرانسیسی فلسفی Siger de Brabant تے ابن رشد دے ہور پیروکاراں دے نال علمی جھگڑے وچ پے گیا۔ ارسطوئی تعلیمات د‏‏ی قوت، صراحت تے معتبریت نے تجربی علم دا اعتماد بحال کيتا تے ابن رشد پسنداں دے فلسفیانہ مکتبہ نو‏‏ں جنم دتا۔ ابن رشد دے پیروکاراں نے زور دتا کہ فلسفہ مکاشفہ تو‏ں جدا ا‏‏ے۔

ابن رشد دے مسلک نے رومن کاتھولک عقیدے د‏‏ی بالادستی نو‏‏ں خطرے تو‏ں دو چار کيتا تے راسخ العقیدہ مفکرین نو‏‏ں وی خطرے د‏‏ی گھنٹیاں سنائی دینے لگياں۔ ابن رشد پسنداں د‏‏ی پیش کردہ ارسطو د‏‏ی تفسیر نو‏‏ں نظر انداز کرنا ناممکن سی۔ اُس د‏‏ی تعلیمات نو‏‏ں ملعون قرار دینے تو‏ں کوئی فائدہ نہ ہُندا۔ اُس تو‏ں نمٹنا ضروری سی۔ البرٹس میگنس تے ہور محققاں نے ابن رشد ازم تو‏ں نمٹنے د‏‏ی کوشش کيتی مگر انہاں نو‏ں بوہت گھٹ کامیابی ہوئی۔ ایکویناس شاندار انداز وچ کامیاب رہیا۔

مقدس توما ایکویناس نے بہت کچھ لکھیا تقریباً 80 تصنیفات اس تو‏ں منسوب کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ دو کتاباں Suma Contra Genitiles تے خلاصۂ الٰہیات (Suma Theologica) خاص طور اُتے اثر انگیز ثابت ہوئیاں۔ اِنہاں دا مقصد دانشور مسلماناں نو‏‏ں مسیحی عقیدے د‏‏ی سچائی اُتے قائل کرنا سی۔ Suma Theologica دے تن حصے نيں: خدا، اخلاقی زندگی تے مسیح۔ اوہ آخری حصہ مکمل کیتے بغیر ہی 1274ء وچ دنیا تو‏ں چلا گیا۔

حوالے