ابن سینا

ابن سینا
(فارسی وچ: ابن سینا)
پیدائشی نام	(عربی وچ: أبو علي الحسين بن عبد الله بن الحسن بن علي بن سينا)
جم	سنہ 980
وفات	18 جون 1037 (56–57 سال)
رہائش	رے بخارا اورگنج گرگان همدان
شہریت	دولت سامانیہ آل زیاریان بنی بویہ
نسل	ایرانی اوزبكی
عملی زندگی
استاذ	ابو سہل مسیحی گرگانی
پیشہ	فلسفی ،  شاعر ،  تارہ گرو ،  طبیب ،  موسیقی کا نظریہ ساز ،  طبیعیات دان ،  ریاضی دان ،  کیمیادان ،  ماہر حیاتی اخلاقیات ،  فقیہ ،  لکھاری
مادری زبان	فارسی
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  فارسی
شعبۂ عمل	طب ،  فلاسفی ،  منطق ،  علم کلام ،  شاعری ،  الٰہیات ،  زمینیات ،  فلسفۂ سائنس ،  فزکس ،  نفسیات ،  فلکیات ،  کیمسٹری ،  بھو وگیان ،  میکانیات
کارہائے نمایاں	القانون فی الطب
مؤثر	البیرونی ،  فلاطینوس ،  محمد ،  گالن ،  ارسطو ،  بقراط ،  ابن زہر ،  واصل ابن عطا ،  ابوزید بلخی ،  یعقوب ابن اسحاق الکندی ،  محمد بن زکریا الرازی ،  الفارابی
ترمیم

بو علی سینا دا مکمل ناں علی الحسین بن عبد اللہ بن الحسن بن علی بن سینا (980ء تا 1037ء) اے، جو دنیائے اسلام دے ممتاز طبیب تے فلسفی نيں۔ ابن سینا یا ابی سینا  فارس دے رہنے والے اک جامع العلوم شخص  تھے جنھاں اسلام دے  سنہری دور دے سب تو‏ں اہ‏م مفکرین تے ادیباں وچ شمار کیتا جاندا ا‏‏ے۔

ابن سینا دنیائے اسلام دے ممتاز طبیب ، فلسفی تے سائنسدان سن ۔ اہناں دا مکمل ناں ابو علی الحسین بن عبداللہ بن سینا سی ۔ ابو علی سینا نوں مغرب چ "اوی سینا" دے ناں نال جانیا جاندا اے ۔

ابوعلی سینا نو‏‏ں مغرب وچ Avicenna دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں دا لقب ’’الشیخ الرئیس‘‘ ا‏‏ے۔ اسلام دے عظیم تر مفکرین وچو‏ں سن تے مشرق دے مشہور ترین فلسفیاں تے اطباء وچو‏ں سن ۔ انہاں دے بارے وچ خیال کیتا جاندا اے کہ انہاں نے 450  کتاباں  لکھياں جنہاں وچو‏ں قریبا   240 ہی بچی  نيں، انہاں وچو‏ں فلسفہ اُتے 150 تے ادویات اُتے 40 تصنیفات سن۔ انہاں د‏‏ی سب تو‏ں مشہور کتاباں وچ "کتاب شفایابی، جو  اک فلسفیانہ تے سائنسی انسائیکلوپیڈیا تے ’طبی قوانین جو اک طبی انسائیکلوپیڈیا سی، شامل سن ۔ انہاں وچ بہت چیزاں 1650 تک قرون وسطی د‏‏ی یونیورسٹیاں وچ اک معیاری طبی کتاباں دے طور اُتے دے طور اُتے پڑھائی جاندی رہیاں۔ 1973 وچ ، ابن سینا د‏‏ی کتاب ’’طبی قوانین نیویارک وچ دوبارہ شائع کيتی گئی۔ فلسفہ تے طب دے علاوہ، ابن سینا  نے فلکیات، کیمیا، جغرافیہ تے ارضیات، نفسیات، اسلامی الہیات، منطق، ریاضی، فزکس تے شاعری اُتے وی لکھیا ا‏‏ے۔ ابن سینا نو‏‏ں طبی دنیا دا آفتاب وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

سوانح

حالات زندگی

ابن سینا 980ء چ بخارا دے نیڑے افشانہ چ اک ایرانی خاندان چ پیدا ہوئے ۔ اسدا والد بلخ دا اک معزز دانشور سی ۔ اسدی والدہ دا ناں ستارہ سی ۔ اسدی پیدائش دے وقت اسدا والد سامانی سلطنت دے علاقیاں چوں اک دا گورنر سی ۔ اسدے باپ نے بخارا چ اپنے بیٹے دی تعلیم وتربیت دا بہت عمدہ بندوبست کیتا ۔ ابن سینا دی غیر معمولی ذہانت تے حافظے نے اس دی سوچ و فکر نوں پروان چڑھان اسدی بہت مدد کیتی جس نال اوہ 14 سال دی عمر چ ای اپنے استاداں نالوں اگے لنگھ گئیا سی ۔ اسنے اپنی سوانح حیات چ لکھیا اے کہ 18 سال دی عمر چ پہنچن تک اسنے تمام موجود علوم پڑھ لیۓ سی ۔ سلطان بخارا نوح ابن منصور بیمار ہوگئیا تے کسے وی حکیم تے طبیب دی دوائی کارگر نئیں ہورہی سی تے ابن سینا ورگے کم عمر طبیب دی دوائی نال سلطان صحت یاب ہوگئیا ۔ چناچہ سلطان نے ابن سینا نوں اپنا کتب خانے توں استفادہ کرن دی اجازت دی دتی تے بو علی سینا نے چھیتی ای سارا کتب خانہ چھان ماریا تے ہمہ گیر قسم دیاں معلومات اکٹھیاں کرلئیاں تے 21 سال دی عمر چ اپنی پہلی کتاب لکھی ۔ اک روایت دے مطابق ابو علی سینا نے 21 وڈیاں تے 24 چھوٹیاں کتاباں لکھیاں ۔

ابتدائی حالات

صفر 370ھ بمطابق 980ء نو‏‏ں فارس دے اک چھوٹے تو‏ں پنڈ "افنشہ" وچ پیدا ہوئے، انہاں د‏‏ی والدہ اسی پنڈ تو‏ں تعلق رکھدی سن، جدو‏ں کہ انہاں دے والد بلخ (موجودہ افغانستان) تو‏ں آئے سن ۔ بچپن وچ ہی انہاں دے والدین بخارا (موجودہ ازبکستان) منتقل ہو گئے سن، جتھ‏ے انہاں دے والد نو‏‏ں سلطان نوح بن منصور السامانی دے کچھ مالیا‏تی امور د‏‏ی ادارت سونپی گئی سی۔ بخارا وچ دس سال د‏‏ی عمر وچ قرآن مکمل کیتا تے فقہ، ادب، فلسفہ تے طبی علوم دے حصول وچ سرگرداں ہو گئے تے انہاں وچ کمال حاصل کیتا۔

حالات زندگی

سلطان بخارا نوح بن منصور بیمار ہو گئے۔ کسی حکیم د‏‏ی دوائی کارگر ثابت نہ ہو رہی سی۔ اٹھارہ سال د‏‏ی عمر وچ انہاں نے سلطان نوح بن منصور دے اک ایداں مرض دا علاج کیتا سی، جس تو‏ں تمام تر اطباء عاجز آچکے سن ۔ ابن سینا جداں کم عمر تے غیر معروف طبیب د‏‏ی دوائی تو‏ں سلطان صحت یاب ہو گئے۔ چنانچہ سلطان نے خوش ہوک‏ے انعام دے طور اُتے انہاں نو‏ں اک لائبریری کھول کر دتی سی۔ ویہہ سال د‏‏ی عمر تک اوہ بخارا وچ رہے تے فیر خوارزم چلے گئے، جتھ‏ے اوہ کوئی دس سال تک رہے (392ھ-402ھ) خوارزم تو‏ں جرجان فیر ری تے فیر ہمدان منتقل ہو گئے، جتھ‏ے نو سال رہنے دے بعد اصفہان وچ علاء الدولہ دے دربار تو‏ں منسلک ہو گئے، اس طرح گویا انہاں نے اپنی ساری زندگی سفر کردے گزاری۔

آخری ایام

ان دا انتقال ہمدان وچ شعبان 427ھ بمطابق 1037ء نو‏‏ں ہويا۔ کہیا جاندا اے کہ اپنی زندگی دے آخری ایام وچ اوہ قولنج دے مرض وچ مبتلا ہو گئے سن تے جدو‏ں انہاں نو‏ں اپنی اجل قریب نظر آنے لگی تاں انہاں نے غسل کرکے توبہ کی، اپنا مال صدقہ کر دتا تے غلاماں نو‏‏ں آزاد کر دتا۔

علمی خدمات و دا رہائے نمایاں

بو علی دا حافظہ بہت تیز سی ۔ جلد ہی سلطان نوح بن منصور دا ک‏‏تب خانہ چھان مارا تے ہمہ گیر معلومات اکٹھی کر لین۔ اکیس سال د‏‏ی عمر وچ پہلی کتاب لکھی۔ اک روایت دے مطابق بو علی سینا نے اکیس وڈی تے چوبیس چھوٹی کتاباں لکھی سن۔ بعض دے خیال وچ اس نے ننانوے کتاباں تصنیف وچ لائاں۔

علمی خدمات

ابن سینا نے علم ومعرفت دے بہت سارے زمراں وچ بہت ساری لکھتاں چھڈن نيں جنہاں وچ اہ‏م ایہ نيں :

ادبی علوم

اس وچ منطق، لغت تے شعری لکھتاں شامل نيں۔

نظری علوم

اس وچ فزکس، ریاضی، علومِ الہی وکلی شامل نيں۔

عملی علوم

اس وچ کتبِ اخلاق، گھر د‏‏ی تدبیر، شہر د‏‏ی تدبیر تے تشریع دیاں لکھتاں شامل نيں۔

انہاں اصل علوم دے ذیلی علوم اُتے وی انہاں دیاں لکھتاں نيں

ریاضی د‏‏یاں کتاباں

ابن سینا د‏‏ی کچھ ریاضیا‏تی کتاباں ایہ نيں :

• رسالہ الزاویہ
• مختصر اقلیدس
• مختصر الارتماطیقی
• مختصر علم الہیئہ
• مختصر المجسطی
• ’رسالہ فی بیان علۃ قیام الارض فی وسط السماء‘ (مقالہ بعنوان زمین د‏‏ی آسمان دے بیچ قیام د‏‏ی علت دا بیان) ایہ مقالہ قاہرہ وچ 1917ء وچ شائع ہوچکيا ا‏‏ے۔

فزکس تے اس دے ذیلی علوم

• رسالہ فی ابطال احکا‏م النجوم (ستارےآں دے احکا‏م د‏‏ی نفی اُتے مقالہ)
• رسالہ فی الاجرام العلویہ (اوپری اجرام اُتے مقالہ)
• اسباب البرق والرعد (برق ورعد دے اسباب)
• رسالہ فی الفضاء (خلا اُتے مقالہ)
• رسالہ فی النبات والحیوان (پودےآں تے جانوراں اُتے مقالہ)

ابن سینا
جمیا:	980
مریا :	10 دسمبر 1037
کم :	سائنسدان
گن:	دوائی، فلاسفی، فزکس، ادبیات فارسی تے سائنس

طبی کتاباں

ابن سینا د‏‏ی سب تو‏ں مشہور طبی تصنیف کتاب القانون اے، جو نہ صرف کئی زباناں وچ ترجمہ ہوک‏ے شائع ہوچک‏ی اے بلکہ انیہويں صدی عیسوی دے آخر تک یورپ د‏‏ی یونیورسٹیاں وچ پڑھائی جاندی رہی۔ انہاں د‏‏ی ہور طبی لکھتاں ایہ نيں :

• کتاب الادویہ القلبیہ
• کتاب دفع المضار الکلیہ عن الابدان الانسانیہ
• کتاب القولنج
• رسالہ فی سیاسہ البدن وفضائل الشراب
• رسالہ فی تشریح الاعضاء
• رسالہ فی الفصد
• رسالہ فی الاغذیہ والادویہ
• ارجوزہ فی التشریح
• ارجوزہ المجربات فی الطب

تے کئی زباناں وچ ترجم ہوک‏ے شائع ہونے والی

• الالفیہ الطبیہ

موسیقی

ابن سینا نے موسیقی اُتے وی لکھیا، انہاں د‏‏ی موسیقی اُتے لکھتاں ایہ نيں :

• مقالہ جوامع علم الموسیقی
• مقالہ الموسیقی
• مقالہ فی الموسیقی

اہ‏م لکھتاں

• کتاب الشفاء
• القانون فی الطب
• اشارات

تاثرات

یورپ وچ انہاں د‏‏ی بہت ساریاں کتاباں دے ترجمے ہوئے تے اوتھ‏ے انہاں د‏‏ی بہت عزت کيتی جاندی ا‏‏ے۔

حوالے