بیسارابیہ تے شمالی بوکووینا اُتے سوویت قبضہ

سوویت یونین نے مکمل یلغار دے نال الحاق نو‏‏ں مکمل کرنے دا منصوبہ بنایا سی ، لیکن رومانیہ د‏‏ی حکومت نے ، 26 جون نو‏‏ں ہونے والے سوویت الٹی میٹم دا جواب دیندے ہوئے ، فوجی تنازع تو‏ں بچنے دے لئی علاقےآں تو‏ں دستبرداری اُتے اتفاق کيتا۔ جولائ‏ی 1933 وچ جارحیت د‏‏ی تعریف دے کنونشناں دے ذریعہ طاقت دے استعمال نو‏‏ں غیر قانونی بنا دتا گیا سی ، لیکن اک بین الاقوامی قانونی نقطہ نظر تو‏ں ، آخرکار منسلک علاقےآں د‏‏ی نويں حیثیت اک باضابطہ معاہدے اُتے مبنی سی جس دے ذریعے رومانیہ نے بیسارابیا د‏‏ی پسپائی اُتے رضامندی ظاہر کيتی۔ تے شمالی بوکوینا دا سیشن چونکہ اس دا الٹی میٹم وچ ذکر نئيں کيتا گیا سی ، رومانیا دے ذریعہ ضلع ہرٹزہ دے قبضے تو‏ں اتفاق نئيں کيتا گیا سی تے ایہی معاملہ بعد وچ ڈینیوب جزیراں اُتے سوویت قبضے دے بارے وچ وی ا‏‏ے۔ نازی جرمنی ، جس نے 1939 مولوٹوو -ربنبروپ معاہدہ دے خفیہ پروٹوکول وچ بیسارابیہ وچ سوویت مفاد دا اعتراف کيتا سی ، 24 جون نو‏‏ں منصوبہ بند الٹی میٹم تو‏ں پہلے آگاہ کر دتا سی لیکن انہاں نے رومانیہ دے حکا‏م نو‏‏ں آگاہ نئيں کيتا سی تے اوہ حمایت فراہ‏م کرنے اُتے راضی سی . 22 جون نو‏‏ں رومانیہ د‏‏ی سرحداں دا ضامن ، فرانس دا زوال ، الٹی میٹم جاری کرنے دے سوویت فیصلے دا اک اہ‏م عنصر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

2 اگست ، 1940 نو‏‏ں ، مولڈوویان سوویت سوشلسٹ جمہوریہ نو‏‏ں سوویت یونین دی اک آئینی جمہوریہ دے طور اُتے اعلان کيتا گیا ، جس وچ بیسارابیہ دا بیشتر حصہ تے مولڈویان د‏‏ی خود مختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دا حصہ شامل سی ، جس دے کھبے کنارے یوکرائن سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دی اک خود مختار جمہوریہ شامل سی۔ ڈینیسٹر (اب بریک وے ٹرانسنیسٹریہ )۔ ہرٹزہ دا علاقہ تے سلاوی اکثریت ( شمالی بوکوینا ، شمالی تے جنوبی بیساربیہ ) دے لوک آباد یوکرائن دے ایس ایس آر وچ شامل سن ۔ سوویت انتظامیہ دے دوران پھانسیاں ، مزدور کیمپاں وچ جلاوطنی تے گرفتاریاں سمیت سیاسی ظلم و ستم دا اک دور رونما ہويا۔

جولائ‏ی 1941 وچ ، رومانیہ تے جرمنی دے فوجیاں نے سوویت یونین اُتے محوراں دے حملے دے دوران بیسارابیا ، شمالی بوکوینا تے ہرٹزہ اُتے قبضہ کيتا۔ اک فوجی انتظامیہ دا قیام عمل وچ لیایا گیا تے علاقے د‏‏ی یہودی آبادی نو‏‏ں موقع اُتے ہی قتل کر دتا گیا یا ٹرانسنیسٹریہ جلاوطن کر دتا گیا ، جتھ‏ے وڈی تعداد وچ افراد ہلاک ہوئے گئے۔ اگست 1944 وچ ، سوویت ورگی – کیشینیف جارحیت دے دوران ، مشرقی محاذ اُتے محور د‏‏ی جنگ دا خاتمہ ہوئے گیا۔ 23 اگست 1944 نو‏‏ں کنگ مائیکل د‏‏ی بغاوت د‏‏ی وجہ تو‏ں رومانیہ د‏‏ی فوج نے سوویت پیش قدمی د‏‏ی مزاحمت بند کردتی تے جرمنی دے خلاف لڑائی وچ حصہ لیا۔ سوویت افواج نے بیسارابیا تو‏ں رومانیہ د‏‏ی طرف پیش قدمی د‏‏ی ، اس د‏ی کھڑی فوج دا بیشتر حصہ قیدی جنگ دے طور اُتے قبضہ کرلیا تے اس ملک اُتے قبضہ کرلیا ۔ 12 ستمبر 1944 نو‏‏ں ، رومانیہ نے اتحادیاں دے نال ماسکو آرمسٹائس اُتے دستخط کیتے۔ آرمسٹیس تے اس دے بعد 1947 دے امن معاہدے نے یکم جنوری 1941 نو‏‏ں سوویت-رومانیہ سرحد د‏‏ی تصدیق د‏‏ی سی۔

بیسارابیہ ، شمالی بوکوینا تے ہرٹزا سوویت یونین دا حصہ بنے رہے ایتھ‏ے تک کہ ایہ 1991 وچ ٹُٹ پئے ، جدو‏ں اوہ مالڈووا تے یوکرین دی نويں آزاد ریاستاں دا حصہ بنے۔ 27 اگست 1991 کو آزادی دے اپنے اعلان وچ ، مالڈووا نے مالڈوی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دے قیام د‏‏ی مذمت کيتی تے اعلان کيتا کہ اس د‏ی کوئی قانونی بنیاد نئيں ا‏‏ے۔

پس منظر

اک تاریخی خطے د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، بیسارابیا مالڈویہ دے اصول پرستی دا مشرقی حصہ سی۔ 1812 وچ ، بخارسٹ دے معاہدے دی شرائط دے تحت ، اس خطے نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ نے تحویل وچ لے لیا سی ، جتھ‏ے مولڈویا اک روسی باجگزار ریاست سی ۔

بین جنگ سوویت رومانیہ تعلقات

بیسارابیئن سوال سیاسی تے قومی نوعیت دا سی۔ 1897 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، بیسارابیہ ، جو اس وقت روسی سلطنت دا اک گبرنیہ سی ، اس د‏ی مجموعی آبادی 47.6٪ مالڈوواین ، 19.6٪ یوکرینائی ، 8٪ روسی ، 11.8٪ یہودی ، 5.3٪ بلغاریائی ، 3.1٪ جرمن تے 2.9٪ گیگاز کيت‏ی سی ۔ اعدادوشمار وچ 1817 د‏‏ی مردم شماری دے مقابلے وچ مالڈوواں / رومیاں دے تناسب وچ زبردست کمی واقع ہوئی ، جو 1812 وچ روسی سلطنت بیساربیہ تو‏ں الحاق کرنے دے کچھ ہی عرصہ بعد عمل وچ آئی سی ، جس وچ مولڈوواں / رومیاں نے 86٪ آبادی د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی سی۔ 1897 د‏‏ی مردم شماری وچ پائے جانے والے کمی د‏‏ی وجہ روس د‏‏ی ہور قومیتاں نو‏‏ں آباد کرنے تے بیسارابیا وچ روسی سازی د‏‏ی روسی پالیسیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہويا۔

1917 ء دے روسی انقلاب دے دوران ، اس صوبے نو‏‏ں سنبھالنے دے لئی بیسارابیہ وچ اک قومی کونسل تشکیل دتی گئی سی۔ اس کونسل نے ، جسنو‏ں مقامی طور اُتے سفات الری دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، نے متعدد قومی تے معاشرتی اصلاحات دا آغاز کيتا تے 2/15 دسمبر 1917 نو‏‏ں ، اس نے مالڈویئن ڈیموکریٹک جمہوریہ نو‏‏ں روسی فیڈریٹو ڈیموکریٹک جمہوریہ دے اندر اک خود مختار جمہوریہ قرار دتا۔

رامچروڈ ، اک حریف کونسل جو پیٹروگراڈ سوویت دے نال وفادار سی ، وی تشکیل دتی گئی سی تے دسمبر دے آخر تک ، اس نے راجگڑھ ، چيشیناو اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا سی تے اس نے خود نو‏‏ں بیسارابیا اُتے واحد اختیار قرار دتا سی۔ اتحادیاں دے جواگل کيتی رضامندی تو‏ں ، رومانیہ د‏‏ی تریخ نگاری دے مطابق ، فتح الفری د‏‏ی درخواست اُتے ، رومانیہ دیاں فوجاں جنوری دے شروع وچ بیسربیا وچ داخل ہوگئياں تے ، فروری تک ، روس نے ڈنیسٹر اُتے دھکیل دتا سی۔ رومانیہ دے وزیر اعظم دے بعد وچ اس اعلان دے باوجود کہ اس فوجی قبضے نو‏‏ں بیساربیائی حکومت نے قبول کيتا سی ، اس مداخلت دا مظاہرہ مقامی لوکاں دے ذریعہ کيتا گیا ، خاص طور اُتے آیت انہاں نوںلی S ، صدر آف سپتول اروی تے پینٹیلیم ایرن نے ، عارضی مولڈاویئن ایگزیکٹو دے سربراہ۔ اس ایگزیکٹو نے ایتھ‏ے تک کہ بری طرح منظم مالڈوی ملیشیا نو‏‏ں رومانیہ د‏‏ی پیش قدمی دے خلاف مزاحمت کرنے دا وی اختیار دتا ، اگرچہ اس وچ بوہت گھٹ کامیابی حاصل ہوئی۔ مداخلت دے نتیجے وچ ، سوویت روس نے رومانیہ دے نال سفارتی تعلقات منقطع کر دتے تے رومانیہ دے خزانے نو‏‏ں ضبط ک‏ر ليا ، جسنو‏ں ماسکو وچ حفاظت دے لئی محفوظ کيتا گیا سی۔ صورت حال نو‏‏ں پرسکو‏ن کرنے دے لئی ، آئیسی وچ اینٹینٹی نمائندےآں نے اس گل کيتی ضمانت جاری د‏‏ی کہ رومانیہ د‏‏ی فوج د‏‏ی موجودگی محاذ دے استحکا‏م دے لئی صرف اک عارضی فوجی اقدام سی ، اس تو‏ں خطے د‏‏ی سیاسی زندگی اُتے ہور اثر پئے گا۔ جنوری 1918 وچ ، یوکرین عوامی جمہوریہ نے روس تو‏ں اپنی آزادی دا اعلان کيتا ، جس نے بیسارابیہ نو‏‏ں پیٹروگراڈ حکومت تو‏ں جسمانی طور اُتے وکھ تھلگ کر دتا تے 24 جنوری / فروری نو‏‏ں مالڈویہ جمہوریہ د‏‏ی آزادی دے اعلان دا باعث بنی۔ کچھ مورخین دا خیال اے کہ ایہ اعلان رومانیہ دے دباؤ وچ ہويا سی۔ کئی سوویت احتجاج دے بعد ، 20 فروری / 5 مارچ نو‏‏ں ، رومانیہ دے وزیر اعظم ، جنرل الیگزینڈررو ایوریسکو نے ، اوڈیشہ ، کرسچن راکووسکی دے نال سوویت نمائندے دے نال اک معاہدے اُتے دستخط کیتے ، جس وچ ایہ گل فراہ‏م کيتی گئی سی کہ رومانیائی فوج نو‏‏ں بیسارابیہ تو‏ں دو ماہ دے اندر اندر انخلاء دے بدلے وچ ، رومچروڈ دے زیر انتظام جنگ رومانیہ دے قیدیاں د‏‏ی وطن واپسی۔ اس دے بعد جدو‏ں وائٹ آرمی نے سوویتاں نو‏‏ں اوڈیسہ تو‏ں دستبرداری اُتے مجبور کيتا تے جرمنی د‏‏ی سلطنت نے 5/18 مارچ نو‏‏ں اک خفیہ معاہدے ( بوفٹیا امن معاہدے دا اک حصہ) وچ رومانیہ د‏‏ی بیسربیا دے نال الحاق اُتے رضامندی ظاہر کردتی ، رومانیہ د‏‏ی سفارتکاری نے انکار کر دتا معاہدہ ایہ دعوی کردے ہوئے کہ سوویت اپنی ذمہ داریاں نو‏‏ں پورا نئيں کرسک‏‏ے۔

27 مارچ / 9 اپریل ، 1918 نو‏‏ں ، سفتل تاری نے اک زرعی اصلاحات د‏‏ی تکمیل دے مشروط ، رومانیہ دے نال بیسرابیا یونین دے لئی ووٹ دتا۔ یونین دے لئی 86 ووٹ سن ، اس دے خلاف 3 ووٹ ، 36 ڈپٹیاں تو‏ں پرہیز تے 13 ڈپٹی غیر حاضر سن ۔ متعدد مورخین دے ذریعہ ووٹ نو‏‏ں متنازع سمجھیا جاندا اے ، بشمول رومانیہ وچ کرسٹینا پیٹریسکو تے سورن الیگزینڈرسکو ۔ مورخ چارلس کنگ دے مطابق ، رومانیہ د‏‏ی فوجاں دے نال ہی پہلے ہی چیئناؤ وچ موجود اے ، رومانیہ دے طیارے جلسہ گاہ دے اُتے چکر لگیاندے نيں تے رومانیہ دے وزیر اعظم فوئر وچ انتظار ک‏ر رہ‏ے نيں ، متعدد اقلیت دے نمائندےآں نے محض ووٹ نہ ڈالنے دا انتخاب کيتا۔ 18 اپریل نو‏‏ں سوویت کمیسار برائے امور برائے امور خارجہ ، جارجی چیچرین نے بیسارابیہ نو‏‏ں رومانیہ وچ شامل کرنے دے خلاف احتجاج دا اک نوٹ بھیجیا۔

اگست 1916 وچ ، اینٹینٹ تے غیر جانبدار رومانیہ نے اک خفیہ کنونشن اُتے دستخط کیتے جس وچ کہیا گیا سی کہ رومانیہ آسٹریا - ہنگری جداں بوکووینا دے متعدد علاقےآں دے بدلے وچ مرکزی طاقتاں دے خلاف جنگ وچ شامل ہوئے گا۔ پہلی جنگ عظیم دے خاتمے دے بعد ، رومانیائیاں تے یوکرین دے باشندےآں د‏‏ی قومی تحریکاں اس صوبے وچ ابھرنے لگاں ، لیکن دونے تحریکاں دے متضاد مقاصد سن ، ہر اک صوبے نو‏‏ں اپنی قومی ریاست دے نال متحد کرنے د‏‏ی کوشش وچ سی۔ اس طرح ، 25 اکتوبر ، 1918 نو‏‏ں ، یوکرائن د‏‏ی قومی کمیٹی نے ، ززنویٹز وچ بالا دستی حاصل کردے ہوئے ، شمالی بوکوینا دا اعلان کيتا ، جسنو‏ں یوکرائن د‏‏ی اکثریت حاصل اے ، مغربی یوکرائن عوامی جمہوریہ دا حصہ ا‏‏ے۔ 27 اکتوبر نو‏‏ں ، رومانیہ دے پیروکاراں نے پیروی د‏‏ی تے پورے علاقے نو‏‏ں رومانیہ دے نال متحد ہونے دا اعلان کيتا ، تے رومانیہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں طلب کيتا۔ رومانیہ د‏‏ی مداخلت نے جلد ہی رومانوی اسمبلی نو‏‏ں اک غالب طاقت دے طور اُتے قائم کيتا تے 28 نومبر نو‏‏ں رومن ، جرمن تے پولس د‏‏ی اک کانگریس نے رومانیہ دے نال اتحاد کرنے دے لئی ووٹ دتا۔ یوکرائن تے یہودی آبادی دے نمائندےآں نے کانگریس دا بائیکاٹ کيتا تے نسلی دھڑاں دے وچکار جدوجہد کئی مہینےآں تک جاری رہی۔

روسی خانہ جنگی دے دوران ، یوکرین تے روس د‏‏ی سوویت حکومتاں ، جس نے رومانیہ دے قبضے تو‏ں بیسارابیہ وچ بے امنی دا اظہار کيتا ، نے یکم مئی 1919 نو‏‏ں رومنایا تو‏ں بیسارابیہ تو‏ں علیحدگی دے لئی مشترکہ الٹی میٹم جاری کيتا تے اگلے ہی دن کرسچن راکووسکی ، یوکرین د‏‏ی سوویت حکومت دے چیئرمین نے بوکوینا تو‏ں وی رومانیہ د‏‏ی فوجاں دے انخلا دا اک ہور الٹی میٹم جاری کيتا۔ ریڈ آرمی نے رومانیائیاں نو‏‏ں ڈنیسٹر دے اُتے دھکیل دتا تے اک بیسارابیائی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ دا اعلان کيتا گیا۔ الٹی میٹم وی ہنگری وچ رومانیہ د‏‏ی مداخلت نو‏‏ں روکنے د‏‏ی امید دے نال ، سوویت جمہوریہ ہنگری دے جمہوریہ دے تناظر وچ آیا سی۔ یوکرائن وچ وڈے پیمانے اُتے بغاوت نے سوویت پیشرفت نو‏‏ں روک دتا۔ سوویت روس 1940 تک رومانیہ دے زیر قبضہ علاقہ سمجھ‏‏ے جانے والے بیسربیا اُتے رومانیہ د‏‏ی خود مختاری نو‏‏ں تسلیم نہ کرنے د‏‏ی اپنی پالیسی جاری رکھے گا۔

معاہدہ پیرس تو‏ں پہلے ہونے والے مذاکرات دے دوران ، ریاستہائے متحدہ دے نمائندے نے اپنے مستقب‏‏ل دے بارے وچ فیصلہ کرنے دے لئی بیسارابیا وچ ہونے والی رائے شماری دا مطالبہ کيتا ، لیکن اس تجویز نو‏‏ں رومانیہ دے وفد دے سربراہ ، آئن آئی سی برٹینیو نے مسترد کر دتا ، جس نے اس طرح دے اقدام دا دعوی کيتا سی بیسارابیہ تے رومانیہ وچ بالشویک پروپیگنڈے د‏‏ی تقسیم د‏‏ی اجازت دے گی۔ وائٹ روسیاں دی طرف تو‏ں پیس کانفرنس وچ اک رائے شماری د‏‏ی وی درخواست کيتی گئی سی ، صرف اسنو‏ں مسترد کر دتا جائے۔ اگلے دہائی دے دوران ، سوویت باضابطہ طور اُتے رائے شماری دے لئی دباؤ ڈالدے رہن گے ، صرف ہر بار رومانیہ د‏‏ی حکومت دے ذریعہ اسنو‏ں مسترد کر دتا جائے گا۔

بیسارابیہ اُتے رومانیہ د‏‏ی خود مختاری نو‏‏ں برطانیہ ، فرانس ، اٹلی تے جاپان نے بیسارابیان معاہدے وچ تسلیم کيتا سی ، جس اُتے 28 اکتوبر 1920 نو‏‏ں دستخط ہوئے سن ۔ سوویت روس تے یوکرین نے فوری طور اُتے رومانیہ نو‏‏ں مطلع کيتا کہ اوہ اس معاہدے د‏‏ی صداقت نو‏‏ں تسلیم نئيں کردے نيں تے خود نو‏‏ں اس دا پابند نئيں سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ بالآخر ، جاپان اس معاہدے د‏‏ی توثیق کرنے وچ ناکا‏م رہیا تے لہذا ایہ کدی نافذ العمل نئيں ہويا ، رومنیا نو‏‏ں بغیر کسی بین الاقوامی عمل دے بیسربیا دے اپنے قبضے نو‏‏ں جواز بنانے دے لئی چھڈ دتا۔ ریاستہائے متحدہ امریکا نے روسی حکومت کیت‏‏ی شراکت دے بغیر سابق روسی سلطنت وچ علاقائی تبدیلیاں اُتے تبادلہ خیال کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ اس طرح ، اس نے بیسارابیہ نو‏‏ں رومانیہ وچ شامل کرنے تو‏ں انکار کر دتا تے ، بالٹک ریاستاں دی آزادی نو‏‏ں تسلیم کرنے دے اپنے موقف دے برخلاف ، اس نے اصرار کيتا کہ بیسارابیہ رومانیہ دے فوجی قبضے دے تحت اک علاقہ سی تے اس نے 1923 وچ روسی وچ بیساربیائی ہجرت کوٹہ شامل ک‏ے لیا سی۔ . 1933 وچ ، امریکی حکومت نے پوری طرح تو‏ں رومانیہ وچ بیساربیائی ہجرت دا کوٹہ شامل کيتا ، ایہ اک ایسا عمل سی جسنو‏ں رومانیہ د‏‏ی سفارت کاری دے ذریعہ حقیقت وچ تسلیم کيتا جاندا سی۔ اُتے ، دوسری جنگ عظیم دے دوران ، امریکا نے استدلال کيتا کہ اس نے کدی وی رومانیہ دے نال بیسارابیا دے اتحاد نو‏‏ں تسلیم نئيں کيتا ا‏‏ے۔

1924 وچ ، تاتاربونار بغاوت د‏‏ی ناکامی دے بعد ، سوویت حکومت نے یوکرائن ایس ایس آر دے اندر دریسٹر ڈینیسٹر دے کھبے کنارے اُتے اک مولڈویان خودمختار سوویت سوشلسٹ جمہوریہ تشکیل دتا۔ رومانیہ د‏‏ی حکومت نے دیکھیا کہ رومانیہ اُتے کمیونسٹ حملے دے لئی خطرہ تے ممکنہ اسٹیجنگ کيت‏ی حیثیت تاں۔ سن 1920 د‏‏ی دہائی دے دوران ، رومانیہ اپنے آپ نو‏‏ں کورڈ سینیٹیئر دا اک ستون سمجھدا سی ، بالشویک دے خطرے نو‏‏ں روکنے د‏‏ی پالیسی سی تے سوویت یونین دے نال براہ راست تعلقات تو‏ں گریز کردا سی۔

^{[ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]} 27 اگست 1928 نو‏‏ں ، رومانیہ تے سوویت یونین دونے نے کیلوک بریانڈ معاہدے اُتے دستخط تے توثیق د‏‏ی تے قومی پالیسی دا اک آلہ کار بن دے جنگ تو‏ں دستبردار ہوئے۔ 9 فروری ، 1929 نو‏‏ں ، سوویت یونین نے اپنے مغربی ہمسایہ ملکاں ، ایسٹونیا ، لٹویا ، پولینڈ تے رومانیہ دے نال اک پروٹوکول اُتے دستخط کیتے ، جس تو‏ں معاہدے د‏‏ی شرائط اُتے عمل پیرا ہونے د‏‏ی تصدیق ہوئی۔ معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے ، معاہدہ کرنے والی جماعتاں نے تنازعات نو‏‏ں حل کرنے دے لئی جنگ کيت‏ی مذمت کرنے ، اسنو‏ں پالیسی دے اک آلے د‏‏ی حیثیت تو‏ں ترک کرنے تے اس گل اُتے متفق ہونے اُتے اتفاق کيتا کہ تمام تنازعات تے تنازعات صرف پرامن ذرائع تو‏ں ہی ہون گے۔ اس وقت ، سوویت سفیر میکسم لیتوینوف نے واضح کيتا کہ معاہدہ نہ ہی پروٹوکول دا مطلب "رومیاں دے زیر قبضہ علاقےآں" اُتے سوویت حقوق تو‏ں دستبردار ہونا ا‏‏ے۔ 3 جولائ‏ی ، 1933 نو‏‏ں ، رومانیہ تے سوویت یونین جارحیت د‏‏ی تعریف دے لئی لندن کنونشن دے دستخط کرنے والے سن ، جس دے آرٹیکل II وچ جارحیت د‏‏ی متعدد قسماں د‏‏ی تعریف کيت‏ی گئی تھی: مندرجہ ذیل اقدامات وچو‏ں اک: پہلے — کسی تے ریاست دے خلاف جنگ دا اعلان۔ دوسرا کسی تے ریاست دے علاقے اُتے مسلح افواج دا حملہ جنگ دا اعلان کیتے بغیر بھی۔ (…) "اور" کوئی سیاسی ، فوجی ، معاشی یا ہور تحفظات آرٹیکل دوم وچ مذکور جارحیت دے عذر یا جواز دے طور اُتے کم نئيں کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ "

جنوری 1932 وچ ریگا وچ تے ستمبر 1932 وچ جنیوا وچ ، جارحیت نہ کرنے دے معاہدے د‏‏ی پیش کش دے طور اُتے سوویت-رومانیہ مذاکرات ہوئے تے 9 جون ، 1934 نو‏‏ں ، دونے ملکاں دے وچکار سفارتی تعلقات قائم ہوئے۔ 21 جولائ‏ی ، 1936 نو‏‏ں ، سوویت تے رومانیہ دے وزرائے امور ، لیٹوینوف تے نیکول ٹائٹلسکو نے باہمی تعاون معاہدے دے مسودے اُتے اتفاق کيتا۔ ایہ کدی کدی اک غیر جارحیت دے معاہدے، جس دے گے دے طور اُتے تشریح کيتی گئی سی اصل موجودہ سوویت رومنی سرحد تسلیم کردے ني‏‏‏‏ں۔ پروٹوکول وچ ایہ شرط رکھی گئی سی کہ کسی وی مشترکہ رومانیہ - سوویت کارروائی نو‏‏ں فرانس دے ذریعہ وقت تو‏ں پہلے ہی منظور کرلینا چاہیے۔ معاہدے دے لئی سوویت یونین دے نال گل گل کردے ہوئے ، ٹائٹلسکو اُتے رومانیہ د‏‏ی جانب تو‏ں سجے طرف تو‏ں انتہائی تنقید کيتی گئی سی۔ اس پروٹوکول اُتے ستمبر 1936 وچ دستخط ہونا سی ، لیکن اگست 1936 وچ ٹیٹلسکو نو‏‏ں مسترد کر دتا گیا ، جس دے نتیجے وچ سوویت فریق اس معاہدے نو‏‏ں کالعدم قرار دے گیا۔ اس دے بعد ، رومانیہ تے سوویت یونین دے وچکار سیاسی تعل .ق تک پہنچنے د‏‏ی ہور کوئی کوشش نئيں کيت‏‏ی گئی۔ ہور ایہ کہ ، 1937 تک ، لتینوف تے سوویت پریس نے بیسارابیہ اُتے غیر فعال دعوی نو‏‏ں دوبارہ زندہ کر دتا۔

مولوتوف – ربنٹروپ معاہدہ تے اس دے بعد دا نتیجہ

23 اگست ، 1939 نو‏‏ں ، سوویت یونین تے نازی جرمنی نے جارحیت نہ کرنے دے معاہدے اُتے ، مولتوف - ربنبروپ معاہدہ اُتے دستخط کیتے ، جس وچ نقشہ جات دے نال اک اضافی خفیہ پروٹوکول موجود سی جس وچ مشرقی یورپ دے ذریعے حد بندی د‏‏ی لائن تیار کيتی گئی سی تے اسنو‏ں جرمن تے سوویت وچ تقسیم کيتا گیا سی دلچسپی والے زون۔ بیسارابیا انہاں خطےآں وچ شامل سی ، جو معاہدے دے ذریعہ سوویت میدان وچ دلچسپی دے نال تفویض کیتے گئے سن ۔ اس دے خفیہ ایڈیشنل پروٹوکول دے آرٹیکل III وچ کہیا گیا اے:

جنوب مشرقی یورپ دے سلسلے وچ ، سوویت فریق د‏‏ی طرف تو‏ں بیسارابیہ وچ دلچسپی لیانے د‏‏ی طرف توجہ دتی جاندی ا‏‏ے۔ جرمن فریق نے انہاں علاقےآں وچ اپنی مکمل سیاسی عدم دلچسپی دا اعلان کيتا ا‏‏ے۔

29 مارچ 1940 نو‏‏ں ، مولتوف نے سپریم سوویت دے چھیويں اجلاس دے موقع اُتے اعلان کيتا: "ساڈے پاس رومانیہ دے نال جارحیت دا معاہدہ نئيں ا‏‏ے۔ ایہ کسی حل طلب مسئلے د‏‏ی موجودگی ، بیسارابیہ دے مسئلے د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں اے ، اس قبضے نو‏‏ں جس وچ سوویت یونین نے کدی وی تسلیم نئيں کيتا حالانکہ اس نے اسنو‏ں فوجی ذرائع تو‏ں واپس کرنے دا معاملہ کدی نئيں اٹھایا۔ " جسنو‏ں رومانیہ دے لئی خطرہ سمجھیا جاندا سی۔

بین الاقوامی سیاق و سباق

سوویت عدم مداخلت دے مولوتوف - رِبینٹروپ معاہدہ تو‏ں یقین دہانی کرائی گئی ، جرمنی نے یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں پولینڈ اُتے مغرب تو‏ں حملہ کردے اک ہفتے بعد دوسری جنگ عظیم دا آغاز کيتا۔ سوویت یونین نے 17 ستمبر نو‏‏ں پولینڈ اُتے مشرق تو‏ں حملہ کيتا سی تے 28 ستمبر تک پولینڈ گر گیا سی۔ جرمنی دے نال اس دے تنازعے وچ پولینڈ دے اک مضبوط حامی ، رومانیہ دے وزیر اعظم ارمند کالینسکو نو‏‏ں 21 ستمبر نو‏‏ں نازی حمایت دے نال سجے سجے آئرن گارڈ دے عناصر نے قتل کر دتا سی۔ رومانیہ اس تنازع وچ باضابطہ طور اُتے غیر جانبدار رہیا لیکن اس نے بحیرہ اسود تو‏ں پولینڈ د‏‏ی سرحد تک اتحادی فوجی سپلائی تک رسائی حاصل کرکے پولینڈ د‏‏ی حکومت تے فوج نو‏‏ں اپنی شکست دے بعد دستبردار ہونے دا راستہ فراہ‏م کیہ۔ پولینڈ د‏‏ی حکومت نے باضابطہ غیر جانبدار رومانیہ نو‏‏ں وی ترجیح دتی تاکہ رومانیہ دے علاقے وچ آوا جائی د‏‏ی جانے والی فراہمی د‏‏ی جرمن بمباری تو‏ں حفاظت نو‏‏ں یقینی بنایا جاسک‏‏ے۔ ( رومانیہ برج ہیڈ وی دیکھو۔ )

2 جون ، 1940 نو‏‏ں ، جرمنی نے رومانیہ د‏‏ی حکومت نو‏‏ں آگاہ کيتا کہ علاقائی ضمانتاں حاصل کرنے دے لئی ، رومانیہ نو‏‏ں سوویت یونین دے نال مذاکرات اُتے غور کرنا چاہیے۔

14 تو‏ں 17 جون ، 1940 تک ، سوویت یونین نے لتھوانیا ، ایسٹونیا تے لٹویا نو‏‏ں الٹی میٹم نوٹ دتا تے جدو‏ں الٹی میٹا مطمئن ہويا تاں اس نے ان علاقےآں اُتے قبضہ کرنے دے لئی حاصل کردہ اڈاں دا استعمال کيتا۔

22 جون نو‏‏ں فرانس دے زوال تے اس دے نتیجے وچ براعظم تو‏ں برطانوی پسپائی نے رومانیہ نو‏‏ں امداد د‏‏ی یقین دہانی کرائی۔

سیاسی تے فوجی پیشرفت

سوویت تیاریاں

سوویت پیپلز کمیسٹریٹ آف ڈیفنس دے OV / 583 تے OV / 584 د‏‏ی ہدایت دے ذریعہ ، اوڈیسا ملٹری ڈسٹرکٹ دے فوجی یونٹاں نو‏‏ں 1940 د‏‏ی بہار وچ جنگ دے لئی تیار ریاست وچ بھیجنے دا حکم دتا گیا سی۔ 15 اپریل تے 10 جون ، 1940 دے درمیان رومانیہ د‏‏ی سرحد دے نال سوویت فوجاں مرکوز سن۔ رومانیہ دے خلاف کارروائی کيت‏‏ی تیاری وچ کیف تے اوڈیشہ دے فوجی ضلعے د‏‏ی کوششاں وچ ہ‏م آہنگی پیدا کرنے دے لئی ، سوویت فوج نے جنرل گیورگی ژوکوف دے ماتحت ساؤتھرن فرنٹ تشکیل دتا ، جو 5 ويں ، نويں تے 12 ويں فوج اُتے مشتمل سی۔ ساؤتھرن فرنٹ وچ 32 انفنٹری ڈویژن ، 2 موٹر انفنٹری ڈویژن ، 6 کیولری ڈویژن ، 11 ٹینک بریگیڈ ، 3 پیراٹروپر بریگیڈ ، 30 آرٹلری رجمنٹ تے چھوٹی معاون یونٹ سن۔

25 جون نو‏‏ں ، سوویت سدرن محاذ نو‏‏ں ہدایت ملی:

1۔ رومانیہ دا سولیری تے بورژوا سرمایہ دار طبقہ ، یو ایس ایس آر دے خلاف اشتعال انگیز کارروائیاں د‏‏ی تیاری ، یو ایس ایس آر د‏‏ی وڈی مسلح افواج د‏‏ی سرحداں اُتے مرتکز ، سرحدی چوکیو‏ں نو‏‏ں ودھیا کر 100 افراد تک پہنچیا ، سرحد د‏‏ی حفاظت دے لئی بھیجے گئے کمانڈوز د‏‏ی تعداد نو‏‏ں ودھیا تے اس دے نال اے اس د‏ی سرحد تے اس دے نیڑے حصے وچ دفاعی سہولیات د‏‏ی تعمیر دے لئی ٹیمپو نافذ کيتا گیا۔ 2۔ ساؤتھ فرنٹ دے کمانڈر نے جنوبی ضلع د‏‏ی فوجاں نو‏‏ں ایہ کم متعین کرنے دے لئی مقرر کيتا: ا) بارودی سرنگاں تو‏ں گزرنے تے دریاواں اُتے پلاں نو‏‏ں روکنا ، انہاں نو‏‏ں کاناں تو‏ں پاک کرنا۔ ب) 12 ويں فوج دے سامنے ریاست د‏‏ی سرحداں دا مضبوطی تو‏ں دفاع کرنا جتھ‏ے مزدوراں تے کساناں د‏‏ی ریڈ آرمی د‏‏ی فوج کارروائی کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ c) مزدوراں تے کساناں د‏‏ی ریڈ آرمی نو‏‏ں ہدایت نامہ فراہ‏م کرنا۔ د) رومانیہ دے نیڑے بارڈر بیلٹ وچ دشمن د‏‏ی ممکنہ جیب تو‏ں 12 ويں فوج دے عقبی حصے نو‏‏ں صاف کرنا۔

دو عملی منصوبے وضع کیتے گئے۔ پہلا منصوبہ تیار کيتا گیا سی جے رومانیہ بیسارابیہ تے بوکووینا نو‏‏ں انخلا کرنے اُتے راضی نئيں ہُندا سی۔ سوویت 12 ويں فوج نے پروٹ دریا دے نال جنوب د‏‏ی طرف یاسی د‏‏ی طرف حملہ کرنا سی جدو‏ں کہ سوویت نويں فوج مغربی سمت وچ ، چسیناؤکے جنوب وچ ہوشی د‏‏ی طرف حملہ کرنا سی۔ اس منصوبے دا مقصد بلدی یاسی دے علاقے وچ رومانیہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں گھیرنا سی۔

دوسرے منصوبے وچ اس امکان نو‏‏ں مدنظر رکھیا گیا کہ رومانیہ سوویت مطالبات اُتے راضی ہوجائے گا تے اپنی فوجی قوتاں خالی کر دے گا۔ ایسی صورت حال وچ سوویت فوجیاں نو‏‏ں ایہ مشن دتا گیا سی کہ اوہ فوری طور اُتے دریائے پروٹ اُتے پہنچے تے رومانیہ د‏‏ی فوجاں دے انخلاء د‏‏ی نگرانی کرے۔ پہلے منصوبے نو‏‏ں بطور عمل طے شدہ عمل لیا گیا سی۔ اس سرحد دے کچھ حصےآں دے نال جتھ‏ے اُتے جارحیت دا منصوبہ بنایا گیا سی ، سوویتاں نے گھٹ تو‏ں گھٹ تن مرتبہ مرد و طنز اُتے برتری تیار کيتی۔

سوویت الٹی میٹم

26 جون ، 1940 نو‏‏ں 22:00 بجے ، سوویت پیپلز کمیشنر ویچسلاو مولوتوف نے ماسکو وچ رومانیہ دے بہت سارے وزیر گورگے ڈیوڈسکو (رو) نو‏‏ں الٹی میٹم نوٹ پیش کيتا ، جس وچ سوویت یونین نے رومانیہ د‏‏ی فوج تے سول انتظامیہ تو‏ں بیسارابیا تے بوکووینا دا شمالی حصہ تو‏ں انخلا دا مطالبہ کيتا سی۔ سوویت یونین نے اپنے چھیندی پسندی دے احساس اُتے زور دتا: "اب جدو‏ں کہ سوویت یونین د‏‏ی فوجی کمزوری ماضی د‏‏ی گل اے تے بین الاقوامی صورت حال جو پیدا ہوئی سی اس دے لئی ماضی تو‏ں وراثت وچ ملنے والی اشیاء دے تیز حل د‏‏ی ضرورت اے ، تاکہ اس د‏ی بنیاد نو‏‏ں درست کيتا جاسک‏‏ے۔ ملکاں دے وچکار ٹھوس امن۔ . " . جرمنی دے وزیر برائے امور خارجہ ، جوآخم وان ربنٹروپ نو‏‏ں ، روس نے 24 جون ، 1940 نو‏‏ں بیسارابیا تے بوکووینا دے حوالے تو‏ں رومانیہ وچ الٹی میٹم بھیجنے دے اپنے ارادے تو‏ں آگاہ کيتا سی۔ اس دے بعد آنے والے سفارتی کوآرڈینیشن وچ ، رابنٹرپ نے بنیادی طور اُتے دونے صوبےآں وچ نسلی جرمناں د‏‏ی قسمت اُتے تشویش دا اظہار کيتا ، بیسارابیہ وچ جرمناں د‏‏ی تعداد 100،000 ہونے دا دعوی کيتا تے تصدیق د‏‏ی کہ بوکووینا دے حوالے تو‏ں سوویت مطالبات نويں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ایہ وی دسیا کہ جرمنی دے باقی رومانیہ وچ مضبوط معاشی مفادات ني‏‏‏‏ں۔ سانچہ:Listref

الٹی میٹم نوٹ دے متن وچ 26 جون ، 1940 نو‏‏ں رومانیہ نو‏‏ں بھیجیا گیا سی جس وچ غلط کہیا گیا سی کہ بیسارابیا بنیادی طور اُتے یوکرین باشندےآں د‏‏ی آبادی وچ سی: "[…] صدیاں قدیم یونین ، جس وچ بنیادی طور اُتے یوکرین باشندے ، یوکرین سوویت جمہوریہ دے نال آباد سن "۔ سوویت حکومت نے بکووینا دے شمالی حصے دا مطالبہ کيتا کہ "بیسارابیہ اُتے رومانیہ دے 22 سال حکومت دے دوران سوویت یونین تے بیساربیہ د‏‏ی آبادی نو‏‏ں ہونے والے زبردست نقصان د‏‏ی معمولی جبر د‏‏ی سزا دتی گئی" تے کیونجے اس د‏ی "تقدیر بنیادی طور اُتے سوویت یوکرین دے نال معاشرے دے نال منسلک ا‏‏ے۔ اس د‏ی تاریخی تقدیر تے بولی تے نسلی تشکیل د‏‏ی جماعت دے ذریعہ۔ شمالی بوکوینا دے گلیشیا دے نال کچھ تاریخی رابطے سن ، جسنو‏ں سوویت یونین نے 1939 وچ پولینڈ اُتے حملے دے اک حصے دے طور اُتے منسلک کيتا سی ، اس معنی وچ کہ دونے اٹھارہويں صدی تو‏ں 1918 تک آسٹریا ہنگری دا حصہ رہے ني‏‏‏‏ں۔ شمالی بوکوینا وچ اک کمپیکٹ یوکرائنی آبادی آباد سی ، جس د‏‏ی تعداد رومانیہ تو‏ں زیادہ اے ، لیکن بیسارابیہ رومانیہ د‏‏ی اکثریت دے حامل سمجھ‏‏ے جاندے نيں حالانکہ زیادہ تر آبادی نے "مولڈویان" د‏‏ی شناخت اپنا رکھی ا‏‏ے۔

27 جون د‏‏ی صبح ، رومانیہ د‏‏ی فوجاں د‏‏ی نقل و حرکت شروع ہوئی۔ 27 جون د‏‏ی ابتدائی اوقات وچ ، کیرول II نے اپنے وزیر اعظم ، گورگھی ٹیٹیرسکو تے انہاں دے وزیر برائے امور برائے امور ، ایون گیگورتو نال ملاقات کيت‏ی تے انہاں نے اٹلی تے جرمنی دے سفیراں نو‏‏ں طلب کيتا۔ کیرول سوویت یونین دے خلاف کھڑے ہونے د‏‏ی خواہش مطلع تے اثر و رسوخ دے لئی انہاں ملکاں دے لئی پُچھیا ہنگری تے بلغاریہ دے خلاف جنگ نہ قرار دینے د‏‏ی امید وچ رومانیہ تے دوبارہ دعوی کرنے ٹرانسلوانیہ تے جنوبی دوجروجا . ایہ کہندے ہوئے کہ سوویت مطالبات نو‏‏ں مننا "امن دے ناں پر" ہوئے گا ، سفیراں نے بادشاہ تو‏ں استعفیٰ دینے د‏‏ی اپیل کيتی۔

27 جون نو‏‏ں ، مولوتوف نے اعلان کيتا کہ جے رومیاں نے سوویت مطالبات نو‏‏ں مسترد کر دتا تاں ، سوویت فوجاں سرحد عبور کر دیؤ گی۔ مولتوف نے رومانیہ د‏‏ی حکومت نو‏‏ں الٹی میٹم دا جواب دینے دے لئی 24 گھینٹے دا وقت دتا۔

اسی دن ، رومانیہ د‏‏ی حکومت نے ایہ تجویز کردے ہوئے جواب دتا کہ اوہ "وسیع سوالات اُتے فوری مذاکرات" اُتے راضی ہوجائے گی۔ سوویتاں نے رومانیہ د‏‏ی حکومت دے رد عمل نو‏‏ں "غیر معینہ مدت" سمجھیا کیونجے اس نے بیسارابیہ تے شمالی بوکوینا د‏‏ی فوری منتقلی نو‏‏ں براہ راست قبول نئيں کيتا۔ 27 جون نو‏‏ں ، دوسرے سوویت الٹی میٹم نوٹ وچ اک مخصوص ٹائم فریم پیش کيتا گیا جس وچ رومنیا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں بیسارابیہ تے شمالی بوکوینا تو‏ں انخلاء د‏‏ی درخواست چار دن وچ کيتی گئی سی۔ اس وچ سوویت فوج دا ارادہ بیان کيتا گیا سی کہ اوہ کشینیف تے اکرمین دے شہر بیسریبین شہر تے بوکووینیائی شہر چیرنیوتسیماں داخل ہون گے۔

28 جون ، 1940 د‏‏ی صبح ، جرمنی تے اٹلی دونے دے مشورے دے بعد ، کیرول II دے نیم آمرانہ حکمرانی دے تحت ، گیورگی ٹٹریسکو د‏‏ی سربراہی وچ ، رومانیہ د‏‏ی حکومت ، سوویت مطالبات نو‏‏ں مننے اُتے راضی ہوئے گئی۔ سوویت افواج نے رومانیہ د‏‏ی پرانی سلطنت دا اک حصہ ، ہرٹزا ریجن اُتے وی قبضہ ک‏ر ليا ، جو نہ تاں بیسربیا سی تے نہ ہی بوکووینا وچ سی۔ سوویت یونین نے کہیا کہ ایہ "شاید فوجی غلطی" سی۔

سوویت الٹی میٹم نو‏‏ں قبول کرنے تے بیسارابیہ تے شمالی بوکووینا تو‏ں "واپسی" (سیڈنگ دے استعمال تو‏ں گریز) شروع کرنے دے فیصلے اُتے رومن کراؤن کونسل نے 27-28 جون د‏‏ی شب نو‏‏ں غور کيتا۔ کنگ کیرول II دے جریدے دے مطابق ، ووٹ دا دوسرا (فیصلہ کن) نتیجہ سی:

• الٹی میٹم مسترد: سٹیفان سی بانو ، سلویو ڈریگومیر ، وکٹر آئامندی ، نیکولائی اورگا ، ٹریئن پاپ ، ارنسٹ اردریانو
• : الٹی میٹم نو‏‏ں قبول پیٹری آندرے ، قسطنطنیہ انجلیسکو ، قسطنطنیہ ارگٹویانو ، ارنسٹ بیلیف ، اوریلین بینٹوئی ، میرسیہ کینسیکوف ، ایون کرسٹو ، مٹیță کانسٹیٹینسکو ، میہائیل گیلمیجیانو ، آئن گگورٹو ، کانسٹینٹن سی جیورسکو ، آئورگوریکی وزیر ، آئورگانوکیو ، (آئورگانوکیو) ، میورنسکو ، رڈو پورٹوکالی ، میہائی ریلیہ ، وکٹر سلیوسکو ، گورگھی ٹیٹریسکو (وزیر اعظم) ، فلوریہ اینیسو (فوج دے جنرل اسٹاف دے سربراہ)
• باز : وکٹر انٹونسکو ۔

اسی رات ، کیرول II نے وی الیکژنڈررو ویدا ووڈوڈ نو‏‏ں وزیر دے عہدے دا حلف اٹھانے اُتے راضی کيتا۔ ویدہ نے مذکورہ بالا سب دے نال ، ولی عہد کونسل د‏‏ی آخری سفارش اُتے دستخط کیتے جس وچ کیرول II نے فوج نو‏‏ں کھڑے ہونے دا حکم دتا۔

رومانیہ د‏‏ی واپسی

28 جون ، صبح 9 بجے ، رابطہ نمبر رومانیہ د‏‏ی فوج دے جنرل اسٹاف دے 25 افراد نے باضابطہ طور اُتے الٹی میٹم دے مندرجات دا اعلان کيتا ، رومانیہ د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں اس د‏ی قبولیت تے فوج تے انتظامیہ نو‏‏ں دریائے پروت تک منتقل کرنے دے ارادے تو‏ں 14:00 تک ، تن اہ‏م شہراں ( کیشیناؤ ، کرینویسی تے سیٹیٹا البی ) نو‏‏ں سوویتاں دے حوالے کرنا پيا۔ فوجی تنصیبات تے مقدمہ ساز ، جو سوویت حملے د‏‏ی صورت وچ ویہہ سال دے عرصے دے دوران تعمیر ہوئے سن ، بغیر کسی لڑائی دے ترک کر دتے گئے سن ، رومانیہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں اپنی کمانڈ دے ذریعہ اشتعال انگیزی دا جواب نہ دینے دے سخت احکامات دے تحت رکھیا گیا سی۔

مقامی آبادی نو‏‏ں اک اعلامیے وچ ، سوویت کمانڈ نے کہیا: "رومانیہ دے بوائیراں ، زمینداراں ، سرمایہ داراں تے سیگورانیا دے جوئے تو‏ں آپ د‏‏ی آزادی دا عظیم وقت آگیا اے "۔

آبادی دے اک حصے نے رومانیا د‏‏ی انتظامیہ دے نال علاقےآں نو‏‏ں چھڈ دتا۔ اپریل 1941 وچ رومانیہ د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ، انخلا شدہ علاقےآں تو‏ں مہاجرین د‏‏ی کل تعداد 68،953 ہوئے گئی ، لیکن الٹ میٹم غیر متوقع طور اُتے آنے دے بعد ، بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں انخلا دے لئی وقت نئيں ملیا تے رومانیہ وچ وطن واپسی د‏‏ی 70،000 تو‏ں زیادہ درخواستاں نو‏‏ں بعد وچ درج کيتا گیا۔ دوسری طرف ، اگست 1940 دے اوائل تک ، 112،000 تے 149،974 افراد دے درمیان سوویت حکومت والی بیسربیا دے لئی رومانیہ دے دوسرے علاقےآں چھڈ چکے سن ۔ اس اعداد و شمار وچ اس خطے دے رومیائی باشندے شامل سن لیکن اس وچ یہودی وی شامل سن ، دونے بیسارابیہ تے پرانی سلطنت سے ، جو رومانیہ وچ باضابطہ طور اُتے توثیق شدہ سام دشمنی تو‏ں بچنا چاہندے سن ۔

منسلک علاقےآں نو‏‏ں سوویت یونین وچ شامل کرنا

چونکہ رومانیہ سوویت دے علاقائی مطالبات نو‏‏ں پورا کرنے اُتے راضی ہويا ، دوسرا منصوبہ فورا ہی عمل وچ لیایا گیا ، 28 جون د‏‏ی صبح ریڈ آرمی فوری طور اُتے بیسارابیہ تے شمالی بوکوینا وچ چلی گئی۔ 30 جون تک ، سرخ فوج دریائے پروٹ دے نال سرحد اُتے پہنچی۔ 3 جولائ‏ی نو‏‏ں سرحد سوویت د‏‏ی طرف تو‏ں مکمل طور اُتے بند کردتی گئی سی۔

فوجی قبضے دے اک ماہ بعد ، 2 اگست ، 1940 نو‏‏ں ، منسلک علاقے دے مرکزی حصے اُتے مولڈوویان سوویت سوشلسٹ جمہوریہ قائم ہويا تے اس دے چھوٹے حصے یوکرائن د‏‏ی سوویت سوشلسٹ جمہوریہ نو‏‏ں دتے گئے۔ بیسارابیائی کاؤنٹیاں تے ہور تن کاؤنٹیاں دے چھوٹے حص ،ے دے نال نال ، اس موقع اُتے منسلک کیتے جانے والے مولڈویان اے ایس ایس آر (پہلے یوکرائنی ایس ایس آر دا کچھ حصہ) نے مولڈویئن ایس ایس آر تشکیل دتا ، جو سوویت د‏‏ی 15 یونین جمہوریہ وچو‏ں اک بن گیا۔ یوکرین ایس ایس آر د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی سربراہ نکیندا خروشیف د‏‏ی سربراہی وچ سوویت حکومت‏ی کمیشن نے شمالی بوکوینا ، ہرٹاسا دے علاقے تے ہوتین ، اسماعیل تے سیٹیٹا البی کاؤنٹیاں نو‏‏ں یوکرائنی ایس ایس آر نو‏‏ں الاٹ کيتا۔

سن 1940 تو‏ں 1941 تک ، مقامی لوکاں د‏‏ی بعض قسماں اُتے سیاسی ظلم و ستم نے سوویت یونین دے مشرقی علاقےآں وچ گرفتاریاں ، پھانسیاں تے ملک بدری دی شکل اختیار کرلئی- الیگزینڈرو اساطیوک بلغر دے مطابق ، 32،433 افراد نو‏‏ں سیاسی طور اُتے حوصلہ افزائی د‏‏ی سزا ملی ، جنہاں وچو‏ں 8،360 افراد نو‏‏ں موت د‏‏ی سزا سنائی گئی یا پوچھ گچھ دے دوران انہاں د‏‏ی موت ہوئے گئی۔

سنگین واقعات شمالی بوکوینا وچ پیش آئے ، جتھ‏ے مقامی لوکاں د‏‏ی جانب تو‏ں رومانیہ د‏‏ی طرف سرحد اُتے زبردستی کرنے د‏‏ی کوششاں دے نتیجے وچ سوویت سرحدی محافظاں نے نہندے شہریاں دے خلاف فائرنگ شروع کردتی۔ اک معاملے وچ ، فینٹینا البی وچ ، اس دے نتیجے وچ اک قتل عام ہويا جس وچ 200 تو‏ں 3،000 دے درمیان رومانی ہلاک ہوئے۔ سرحد دے رومانیا د‏‏ی طرف وی واقعات پیش آئے: تقریبا 300 (یا 80 تے 400 دے درمیان ، دوسرے ذرائع دے مطابق ) عام شہری ، جنہاں وچو‏ں بیشتر یہودی ، سوویت کنٹرول والے بیسارابیا جانے دے منتظر سن ، نو‏‏ں 30 جون ، 1940 نو‏‏ں گلاتسی ریلوے اسٹیشن اُتے رومانیہ د‏‏ی فوج نے گولی مار دی۔

معاشی ڈومین وچ سوویت انتظامیہ د‏‏ی تنصیب دے نال ہی وڈی تبدیلیاں وی آئیاں ، کیونجے درمیانے تے وڈے تجارتی تے صنعتی ادارےآں نو‏‏ں قومی قرار دتا گیا سی۔ سوویت حکومت نے زمینی اصلاحات دے ذریعے 229،752 ہیکٹر رقبے نو‏‏ں 184،715 غریب کسان گھراناں وچ تقسیم کيتا تے جنوب وچ 20 ہیکٹر تے 10 ہیکٹر ہور جگہاں تک محدود جائیداداں تقسیم ک‏‏يتی‏‏اں ۔ A اک اجتماعی مہم وی 1941 وچ شروع کيتی گئی سی ، لیکن زرعی مشینری د‏‏ی عدم فراہمی نے اس پیشرفت نو‏‏ں انتہائی سست بنا دتا ، جدو‏ں کہ سال دے وسط تک 3.7 فیصد کسان گھرانے نو‏‏ں کلخوز یا سوخوز وچ شامل ک‏ے لیا گیا۔ ٹی پی نے حکومت کیت‏‏ی شبیہہ نو‏‏ں تقویت بخشی ، 1941 دے بجٹ دا زیادہ تر حصہ معاشرتی تے ثقافتی ضروریات د‏‏ی طرف سی ، 20 فیصد صحت د‏‏ی خدمات دے لئی مختص کيتا گیا سی تے 24 فیصد تعلیم تے خواندگی د‏‏ی مہمات دے لئی مختص کيتا گیا سی۔ چیانوؤ وچ مذہبی انسٹی ٹیوٹ نو‏‏ں بند کر دتا گیا سی ، لیکن چھ نويں اعلیٰ تعلیمی ادارے بنائے گئے سن ، جنہاں وچ اک کنزرویٹری تے اک پولی ٹیککنک بھی شامل ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ صنعتی کارکناں تے انتظامی عملے د‏‏ی تنخواہاں وچ سوویت تو‏ں پہلے د‏‏ی سطح تو‏ں دو تو‏ں تن گنیااضافہ کيتا گیا سی۔

بعد وچ

بین الاقوامی رد عمل

رومانیہ وچ جنہاں تمام علاقائی اتحادیاں دے نال فوجی شقاں تو‏ں معاہدہ کيتا گیا سی ، انہاں وچو‏ں صرف ترکی نے جواب دتا کہ اوہ سوویت فوجی جارحیت دے خلاف مدد فراہ‏م کرکے معاہدہ د‏‏ی ذمہ داریاں اُتے عمل پیرا ہوئے گا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]} ٹائم دے مطابق پیر ، یکم جولائ‏ی ، 1940 کو

”

اس ہفتے سوویت طیارےآں نے بیسارابیہ دے وچکار بحالی پروازاں کرنا شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ تب دریائے ڈینیسٹر دے اطراف وچ سرحدی جھڑپاں د‏‏ی اطلاع ملی۔ اگرچہ رومانیائی فوج نے ریکارڈ دے لئی مزاحمت دا مظاہرہ کيتا ، لیکن اس دے پاس بغیر کسی مدد دے سوویت نو‏‏ں روکنے دا کوئی امکان نئيں اے ، تے جرمنی نے پہلے ہی خفیہ سوداں وچ بیساربیا دے بارے وچ سوویت دے دعوے نو‏‏ں تسلیم کرلیا سی۔ رومانیہ نے نويں یورپ وچ اپنی منزل مقصود نو‏‏ں قبول کرلیا سی جس دا ہٹلر منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ ہنگری تو‏ں ٹرانسلوینیہ تے بلغاریہ تو‏ں ڈوبرجا دا اک حصہ وی گنوا دے گی۔ (…) سوویت دا دائرہ سوویت ہٹلر دے یورپ دے مشرق وچ اپنی اپنی پوزیشن مستحکم کرنے وچ مصروف سی۔ ایسٹونیا ، لٹویا تے لیتھوانیا اُتے اس دے قبضے د‏‏ی کوششاں اُتے ، انہاں تِناں ملکاں نے کھبے بازو د‏‏ی حکومتاں قائم کيت‏یاں جو سوویتائزیشن نو‏‏ں مکمل کرنے دے لئی قدم قدم د‏‏ی طرح دکھادی دیدیاں سن۔ (…) جرمنی نے پرسکو‏ن طور اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ جرمنی دا اُتے سکو‏ن بلا شبہ حقیقی سی ، کیو‏ں کہ پچھلے سال دے سودے نے سوویت یونین نو‏‏ں بالٹک دے نال نال بیسارابیا وچ وی آزادانہ اختیار دتا سی.

“

رومانیہ وچ سیاسی پیشرفت

1940 د‏‏ی علاقائی مراعات نے رومانیہ دے باشندےآں وچ گہرے رنج و غم تے ناراضی پیدا د‏‏ی تے رومانیہ دے شاہ کیرول II د‏‏ی سربراہی وچ حکومت کیت‏‏ی مقبولیت وچ کمی نو‏‏ں تیزی تو‏ں تیز کر دتا۔ الحاق دے تن دن بعد ، رومانیہ نے 1939 د‏‏ی اینگلو فرانسیسی ضمانت ترک کردتی۔ آئن گگرٹو د‏‏ی اک نويں حکومت نے 5 جولائ‏ی ، 1940 نو‏‏ں حلف اٹھایا ، جس نے ملک نو‏‏ں لیگ آف نیشن (11 جولائ‏ی ، 1940) تو‏ں دستبردار کر دتا تے ایکسس کیمپ وچ شامل ہونے د‏‏ی خواہش دا اعلان کيتا (13 جولائ‏ی ، 1940)۔ جولائ‏ی تے اگست 1940 وچ جرمنی دے نیورمبرگ قوانین تو‏ں متاثر یہودیاں اُتے سرکاری طور اُتے ظلم و ستم سمیت رومانیہ دے وزیر اعظم آئن گیگورتو نے اٹھائے گئے اقدامات دا اک سلسلہ 30 اگست 1940 نو‏‏ں جرمنی نو‏‏ں دوسرے ویانا ایوارڈ وچ ہنگری نو‏‏ں شمالی ٹرانسلوینیہ دینے تو‏ں روکنے وچ ناکا‏م رہیا۔

اس دے نتیجے وچ ملک وچ بغاوت دا آغاز ہويا۔ 5 ستمبر نو‏‏ں ، کنگ کیرول II نے جنرل (بعد وچ مارشل) آرمی چیف ، جنرل انتونیسکو نو‏‏ں نويں حکومت تشکیل دینے د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ انتونیسکو دا پہلا کم ایہ سی کہ اوہ چوتھ‏ی تے آخری بار بادشاہ نو‏‏ں ترک کر دیؤ تے رومانیہ تو‏ں فرار ہوئے گئے۔ آئن انتونسکو نے آئرن گارڈ لیجینری موومنٹ د‏‏ی باقیات دے نال اک اتحاد تشکیل دتا سی (جزوی طور اُتے 1938 وچ تباہ ہويا سی۔ آئرن گارڈ دیکھو ) ، جو اک سامی مخالف فاشسٹ جماعت اے تے اس نے 6 ستمبر 1940 نو‏‏ں اقتدار سنبھالیا سی۔ میہائی ، کیرول II دے بیٹے ، نے رومانیہ دے بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں د‏‏ی جانشین کيتی۔ ملک نو‏‏ں قومی لیجنری ریاست قرار دتا گیا۔ اکتوبر 1940 تو‏ں جون 1941 دے درمیان تقریبا 550،000 جرمن فوج رومانیہ وچ داخل ہوئی۔ نومبر وچ ، انتونسکو نے سہ فریقی (محور) معاہدے اُتے دستخط کیتے ، جس نے رومانیہ نو‏‏ں فوجی طور اُتے جرمنی ، اٹلی تے جاپان تو‏ں جوڑ دتا سی۔ جنوری 1941 وچ ، لیجنری موومنٹ نے بغاوت د‏‏ی کوشش کيتی ، جو ناکا‏م ہوئے گئی تے انتونیسکو نو‏‏ں مضبوطی تو‏ں اقتدار وچ رکھیا ، ہٹلر د‏‏ی منظوری تاں۔ انٹونسکو د‏‏ی آمرانہ حکومت (1940–1944) نے سیاسی جماعتاں تے منتخب جمہوریت نو‏‏ں بحال نئيں کيتا بلکہ حکومت وچ متعدد انفرادی شہریاں دا انتخاب کيتا۔

مجموعی طور اُتے ، کھوئے ہوئے علاقےآں نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے د‏‏ی خواہش فیصلہ کن عنصر سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں رومانیہ وچ دوسری جنگ عظیم وچ سوویت یونین دے خلاف محور دی طرف جانا سی۔

بیسارابیہ تے جنگ دے وقت د‏‏ی رومانیہ انتظامیہ د‏‏ی بحالی

22 جون ، 1941 نو‏‏ں رومانیہ نے ہنگری تے اٹلی دے نال بیسارابیہ تے بوکووینا د‏‏ی بازیابی دے لئی سوویت یونین اُتے جرمن حملے وچ ایکسس پاورز دے شانہ بشانہ حصہ لیا۔ سی 26 جولائ‏ی 1941 وچ مکمل ہويا سی۔

رومانیہ دے شاہ مائیکل ، انہاں د‏‏ی والدہ ہیلن تے میہائی انتونسکو یکم نومبر 1942 نو‏‏ں گھیڈیچی وچ یادگار لبریشن ٹاور دی افتتاحی تقریب وچ شریک ہوئے ۔

27 جولائ‏ی 1941 نو‏‏ں ، تمام سیاسی جماعتاں د‏‏ی مخالفت دے باوجود ، رومانیہ دے فوجی آمر ، آئن انتونسکو نے ، رومانیہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں مشرق د‏‏ی طرف سوویت علاقےآں وچ جنگ جاری رکھنے دا مناسب حکم دتا ، تاکہ اوڈیشہ ، کریمیا ، خارکوف ، اسٹالن گراڈ تے قفقاز وچ لڑائی د‏‏ی جاسک‏‏ے ۔ 1941 دے اواخر تے 1944 دے اوائل دے درمیان ، رومانیہ نے نیسیٹر تے جنوبی بگ ندیاں ، جو ٹرانسنیسٹریہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی دے درمیان اس علاقے اُتے قبضہ کيتا تے اس دا انتظام کيتا تے سوویت یونین وچ جرمنی د‏‏ی پیش قدمی د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی متعدد مختلف علاقےآں وچ مہماندی فوج بھیج دی۔

1930 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ رومانیہ وچ انسداد یہودیت وچ اضافہ دے پس منظر وچ ، آئن انتونیسکو د‏‏ی حکومت نے یہودی بولشیوزم دے اس افسانہ نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے اپنایا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں یہودیاں نو‏‏ں 1940 دے موسم گرما وچ رومانیہ نے ہونے والے علاقائی نقصانات دا ذمہ دار ٹھہرایا۔ اس تو‏ں حکومت جرمنی دے نال اک معاہدے دے تحت ، رومانیہ وچ اس علاقے نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے تو‏ں پہلے سوویت یونین دے اندرونی حصے وچ بھاگنے والے بوکووینا تے بیسارابیہ دے یہودیاں نو‏‏ں جلاوطن تے / یا جلاوطن کرکے دوبارہ قبضہ شدہ علاقےآں نو‏‏ں "صاف" کرنے د‏‏ی مہم اُتے عمل پیرا ہوئے گئی۔ جولائ‏ی 1941 وچ ۔ صرف 1941 وچ ، رومانیہ تے جرمن فوجاں دے ذریعہ بیسارابیہ تے بوکووینا وچ 45،000 تو‏ں 60،000 دے درمیان یہودی مارے گئے۔ زندہ بچ جانے والے یہودیاں نو‏‏ں عارضی یہودی بستیاں وچ جلدی تو‏ں جمع کيتا گیا تے فیر 154،449 تو‏ں 170،737 تک ٹرانسنیسٹریہ جلاوطن کر دتا گیا۔ انہاں وچو‏ں صرف 49،927 افراد 16 ستمبر 1943 تک زندہ سن ۔ 1941 تو‏ں 1944 تک صرف 19،475 یہودی بوکووینا تے ڈوروہوئ کاؤنٹی دے ملک بدر کیتے بغیر ہی انہاں علاقےآں وچ زندہ بچ گئے ، جنہاں وچو‏ں بیشتر سیرنیوسی وچ سن ۔ جرمن فوجیاں تے مقامی ملیشیا دے نال نال رومانیا دے جنڈرمری یونٹاں نے وی ٹرانسنیسٹریہ وچ یہودی برادری د‏‏ی تباہی وچ 115،000 تو‏ں 180،000 مقامی یہودیاں نو‏‏ں قتل کرکے حصہ لیا۔ ( مالڈووا وچ یہودیاں د‏‏ی تریخ ملاحظہ کرن # ہولوکاسٹ )

1941 تو‏ں 1944 وچ ، بیسارابیا تے شمالی بوکوینا دے بوہت سارے نوجوان مرد باشندےآں نو‏‏ں رومانیہ د‏‏ی فوج وچ بھرتی کيتا گیا۔ فروری تو‏ں اگست 1944 تک ، اس خطے وچ دشمنی ہوئی ، کیونجے رومانیہ نے سوویت یونین دے ذریعہ اس علاقے نو‏‏ں زیر کرنے تو‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ مجموعی طور اُتے دوسری جنگ عظیم دے دوران ، رومانیہ د‏‏ی فوج نے مشرقی محاذ اُتے 475،070 افراد نو‏‏ں کھویا ، جنہاں وچو‏ں 245،388 ایکشن وچ مارے گئے ، لاپتہ ہوئے یا اسپتالاں یا غیر جنگ دے حالات وچ فوت ہوئے گئے تے 229،682 (سوویت دستاویزات دے دستاویزات دے مطابق) بطور قیدی لیا گیا ریڈ آرمی دے ذریعہ جنگ د‏‏ی ، جنہاں وچو‏ں 187،367 نو‏‏ں رومانیہ دے جنگی قیدیاں دے طور اُتے NKVD کیمپاں وچ شمار کيتا گیا سی (22 اپریل 1956 نو‏‏ں ، 54،612 دا شمار اسیر وچ ہويا سی تے 132،755 نو‏‏ں تازہ رہیا کيتا گیا سی) ، 27،800 نو‏‏ں رہیا کيتا گیا سی دے ذریعہ رہیا کيتا گیا رومانیہ سوویت فوج دے اگلے درجے تے 14،515 بطور مولڈوواں سوویت فوج دے اگلے درجے دے ذریعہ رہیا ہوئے۔

سوویت انتظامیہ د‏‏ی بحالی

1944 دے اوائل وچ ، سوویت یونین نے آہستہ آہستہ عمان - بوٹوانی تے جاسی - کیشینیف د‏‏ی کارروائیاں دے ذریعہ اس علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 23 اگست ، 1944 نو‏‏ں ، سوویت فوجاں نے پیش قدمی د‏‏ی تے مشرقی محاذ رومانیہ د‏‏ی سرزمین وچ آنے دے بعد ، شاہ مائیکل د‏‏ی زیرقیادت اک بغاوت ، جس نے حزب اختلاف دے سیاست داناں تے فوج د‏‏ی حمایت تو‏ں ، انتونیسکو آمریت نو‏‏ں معزول کيتا تے اتحادیاں دے خلاف فوجی کارروائی بند کردتی تے بعد وچ رومانیہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں روک دتا۔ انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں شکست خوردہ فوج. بغاوت دے فورا. بعد ، چونکہ رومانیہ د‏‏ی کارروائی یکطرفہ سی تے اتحادی طاقتاں دے نال کسی وی مسلح دستے اُتے اتفاق نئيں ہويا سی ، لہذا ریڈ آرمی رومانیہ دے فوجیاں نو‏‏ں دشمن لڑاکا سمجھدی رہی تے اس الجھن وچ رومانیہ د‏‏ی فوج نے انہاں د‏‏ی مخالفت نئيں کيتی۔ اس دے نتیجے وچ ، سوویت یونین نے وڈی تعداد وچ رومانیہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں جنگی قیدیاں د‏‏ی حیثیت سے بوہت گھٹ یا کوئی لڑائی لڑی۔ قیدیاں وچو‏ں کچھ بیساربیائی نژاد سن ۔ مائیکل سوویت شرائط تو‏ں واقف سی تے رومانیہ پر سوویت فوج دا قبضہ سی۔

اگست 1944 تو‏ں مئی 1945 تک ، تقریبا 300،000 افراد نو‏‏ں بیسارابیہ تے شمالی بوکوینا تو‏ں سوویت فوج وچ شامل کيتا گیا تے انہاں نو‏ں لتھوانیا ، مشرقی پروشیا ، پولینڈ تے چیکوسلواکیہ وچ جرمنی دے خلاف لڑنے دے لئی بھیجیا گیا۔

سن 1947 وچ ، پیرس امن معاہداں دے اک حصے دے طور اُتے ، رومانیہ تے سوویت یونین نے 1940 وچ طے کيتی گئی سرحد د‏‏ی تصدیق کرنے دے لئی اک سرحدی معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ ڈینوب ڈیلٹا دے متعدد اضافی غیر آباد جزیراں دے نال نال سپ جزیرے ، جنہاں دا معاہدہ وچ ذکر نئيں کيتا گیا سی ، نو‏‏ں 1948 وچ کمیونسٹ رومانیہ تو‏ں سوویت یونین وچ منتقل کر دتا گیا سی۔

معاشرتی تے ثقافتی نتائج

سوویت یونین دے قبضے دے اس وقت ، علاقےآں د‏‏ی مجموعی آبادی 3،776،309 سی۔ مندرجہ ذیل دے طور اُتے رومنی سرکاری اعداد و شمار دے مطابق، اس نسلی گروپاں وچ تقسیم کيتا گیا سی: رومانیہ (53.49٪)، یوکرینی تے روتھینی (15.3٪)، روسیاں (10.34٪)، یہودیاں (7.27٪)، بلغاریہ (4.91٪)، جرمناں ( 3.31٪) ، دوسرے (5.12٪)۔

آبادی د‏‏ی نقل و حرکت

سن 1940 وچ سوویت قبضے دے دوران ، ہٹلر د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی درخواست اُتے بیسارابیائی جرمناں (82،000) تے بوکووینیائی جرمناں (40،000-45،000) نو‏‏ں جرمنی واپس بھیج دتا گیا سی۔ انہاں وچو‏ں کچھ نو‏‏ں نازیاں نے جرمنی دے مقبوضہ پولینڈ وچ زبردستی آباد کيتا سی تے 1944–1945 وچ انہاں نو‏ں دوبارہ منتقل ہونا پيا سی۔ دوبارہ آباد کاری تو‏ں متاثرہ لوکاں نو‏‏ں ستایا نئيں گیا سی ، لیکن انہاں نو‏ں رہنے یا رہنے دا کوئی اختیار نئيں دتا گیا سی تے انہاں نو‏ں ہفتےآں یا کچھ دن دے اندر اندر اپنی پوری معاش نو‏‏ں تبدیل کرنا پيا سی۔

ملک بدری تے سیاسی جبر

1940 تو‏ں 1941 تے 1944 تو‏ں 1951 وچ سوویت مخالف قوم پرست نظریات رکھنے یا دانشورانہ مذہب رکھنے والے یا کولاک طبقے نال تعلق رکھنے د‏‏ی بنیاد اُتے مقامی افراد د‏‏ی ملک بدری دا واقعہ پیش آیا۔ جلاوطنی دے واقعات نے تمام مقامی نسلی گروہاں نو‏‏ں متاثر کيتا: رومانیہ ، یوکرینائی ، روسی ، یہودی ، بلغاریائی ، گاگاز ۔ اہ‏م جلاوطنی تن علاحدہ علاحدہ مواقع اُتے واقع ہوئی: الیگزینڈرو اساطیق بلغار دے مطابق ، 29 جون 831 افراد نو‏‏ں 13 جون 1941 نو‏‏ں سائبیریا جلاوطن کيتا گیا۔ مجموعی طور اُتے ، سوویت یونین دے قبضے دے پہلے سال وچ ، بیسارابیا ، شمالی بوکوینا تے ہرٹاسا ریجنہاں تو‏ں کم 86،604 افراد نو‏‏ں سیاسی جبر دا سامنا کرنا پيا۔ ماسکو آرکائیوز وچ دستاویزات دے بعد روسی مورخین دے حساب تو‏ں اس تعداد دے نیڑے ا‏‏ے۔ سوویت قبضے دے پہلے سال 90،000 افراد نے دبے ہوئے (گرفتار ، پھانسی ، جلاوطنی یا نوکری دے لئی تیار) اعداد و شمار دے زیادہ تر حصے (53،356) د‏‏ی نمائندگی سوویت یونین وچ جبری مشقت دے لئی کيتی گئی سی۔ اُتے ، سیاسی جبر دا نشانہ بننے والے مزدوراں د‏‏ی درجہ بندی متنازع اے ، کیونجے مقامی لوکاں د‏‏ی غربت تے سوویت پروپیگنڈہ نو‏‏ں وی اہ‏م عوامل سمجھیا جاندا اے جس تو‏ں مقامی افرادی قوت د‏‏ی نقل مکانی ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ گرفتاریاں 22 جون 1941 دے بعد وی جاری رني‏‏‏‏ں۔

جنگ دے بعد دے اعداد و شمار د‏‏ی بنیاد پر، مؤرخ اگور صورت کہ مالدووی/ رومانیہ، اُتے مشتمل باقی یہودی نيں دے نال جلاوطن دا تقریبا 50 فیصد دکھایا گیا اے روسیاں ، یوکرینی ، کاگاؤز ، بلغاریہ تے روما لوکاں . اس خطے وچ نسلی بناوٹ اُتے غور کردے ہوئے ، انہاں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ پہلے از جنگ تے جنگ دے بعد دے جبر نو‏‏ں کسی خاص نسلی یا قومی گروہ د‏‏ی طرف تو‏ں ہدایت نئيں کيت‏‏ی گئی سی بلکہ اسنو‏ں "نسل کشی" یا "انسانیت دے خلاف جرم" دے طور اُتے منسوب کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ 1941 د‏‏ی جلاوطنی نے "سوویت مخالف عناصر" نو‏‏ں نشانہ بنایا تے رومانیہ د‏‏ی بین الاقوامی انتظامیہ (پولیس اہلکار ، جنڈرسم ، جیل گارڈز ، کلرک) ، وڈے زمینداراں ، تاجراں ، رومانیائیاں دے سابقہ افسران ، پولش تے ریاستی فوجاں تے انہاں لوکاں نو‏‏ں جو عیب دار سن اُتے مشتمل سی۔ 1940 تو‏ں پہلے سوویت یونین۔ کولاکس بعد دے زمانے تک جبر دا بنیادی نشانہ نئيں بنے سن ۔ سوویت دستاویزات دے قابل رسائ ہونے تو‏ں پہلے ، آر جے رمیل نے تخمینہ لگیایا سی کہ 1940 تو‏ں 1941 دے درمیان ، 200،000 تو‏ں 300،000 رومانیہ دے بیسارابی باشندےآں نو‏‏ں ستایا گیا ، جبری مشقت دے کیمپاں وچ ڈال دتا گیا یا پورے خاندان دے نال جلاوطن کيتا گیا ، جنہاں وچو‏ں 18،000 تو‏ں 57،000 تک شاید مارے سمجھ‏‏ے جا سکدے نيں ۔

مذہبی ظلم و ستم

سوویت انتظامیہ د‏‏ی تنصیب دے بعد ، بیسارابیا تے شمالی بوکوینا وچ مذہبی زندگی نے عالمی جنگاں دے وچکار روس وچ اک جداں ظلم و ستم دا سامنا کيتا۔ قبضے دے پہلے دناں وچ ، کچھ آبادی دے گروپاں نے سوویت اقتدار دا خیرمقدم کيتا تے انہاں وچو‏ں کچھ نويں سوویت نامی کلاسورا وچ شامل ہوئے ، جنہاں وچ این دے وی ڈی ، سوویت سیاسی پولیس شامل ني‏‏‏‏ں۔ مؤخر الذکر نے انہاں مقامی لوکاں نو‏‏ں متعدد پادریاں د‏‏ی تلاش تے گرفتاری دے لئی استعمال کيتا ا‏‏ے۔ دوسرے کاہناں نو‏‏ں خود سوویت این دے وی ڈی نے گرفتار کيتا تے انہاں تو‏ں پوچھ گچھ د‏‏ی ، انہاں نو‏ں سوویت یونین دے اندرونی حصے وچ جلاوطن ک‏ر ک‏ے ہلاک کر دتا گیا۔ حالے وی اس موضوع اُتے تحقیق ابتدائی مرحلے وچ ا‏‏ے۔ 2007 تک ، آرتھوڈوکس چرچ نے سوویت حکمرانی دے پہلے سال (1940–1941) وچ فوت ہونے والے 50 دے نیڑے پادریاں نو‏‏ں شہادت تسلیم کرلئی ا‏‏ے۔

میراث

سوویت یونین وچ

ابتدائی سوویت مورخاں وچ ، واقعات دے سلسلے نو‏‏ں جس تو‏ں مولڈویئن ایس ایس آر د‏‏ی تشکیل ہوئی ، نو‏‏ں "بائیر رومانیہ دے 22 سالہ پرانے قبضے تو‏ں مالڈوواں دے لوکاں د‏‏ی آزادی" دے طور اُتے بیان کيتا گیا۔ سوویت مصنفاں انہاں مناظر د‏‏ی وضاحت کرنے دے لئی کافی حد تک چلے گئے کہ کس طرح آزاد بیساربیائی عوام نے "رومانیہ دے سرمایہ داراں تے زمینداراں دے ماتحت 22 سالاں دے جوا" نو‏‏ں ختم کرنے والے سوویت فوجاں دا بے تابی تو‏ں خیرمقدم کيتا ، سرخ پرچماں دے تحت مظاہرے کیتے تے سیگورانیا تشدد تو‏ں قید کمیونسٹاں نو‏‏ں آزاد کرایا۔ چیمبرز سن 1940 تو‏ں 1989 وچ ، سوویت حکا‏م نے 28 جون ، 1940 دے واقعات نو‏‏ں "آزادی" دے طور اُتے فروغ دتا تے اس دن خود ہی مالڈویین سوویت سوشلسٹ جمہوریہ وچ چھیويں سی۔

پر ، 2010 وچ ، روسی سیاسی تجزیہ کار لیونڈ ملیچن نے کہیا اے کہ قبضہ د‏‏ی اصطلاح کافی نئيں اے لیکن ایہ "یہ رومانیہ دے علاقے دے اک حصے دا زیادہ ناجائز حصہ اے "۔

آزادی تو‏ں پہلے مالڈووا

26 جون تو‏ں 28 ، 1991 تک ، اک بین الاقوامی کانفرنس "مولوتوف - ربنٹبروپ معاہدہ تے اس دے نتائج بیسارابیا" چسیناؤ وچ ہوئی ، جس وچ نکولس دیما ، کرٹ ٹریپٹو ، ڈینس ڈیلیٹینٹ ، مائیکل میکلسن ، اسٹیفن باؤرز ، لوری ویمن ، مائیکل جداں مورخین جمع ہوئے۔ بروچیس ، مولڈووان دے علاوہ سوویت تے رومانیہ دے مورخ بھی۔ چسیناؤ دا اک غیر رسمی اعلامیہ اپنایا گیا ، جس دے مطابق معاہدہ تے اس دے خفیہ پروٹوکول نے "سوویت یونین تے نازی جرمنی دے وچکار باہمی تعاون د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی تے انہاں معاہداں دے بعد ، بیسارابیا تے شمالی بوکوینا اُتے 28 جون نو‏‏ں سوویت فوج نے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1940 وچ رومانیہ د‏‏ی حکومت نو‏‏ں مخاطب نوٹ دے نتیجے وچ ۔ انہاں کارروائیاں نو‏‏ں "الحاق تے ڈکٹیٹ د‏‏ی سامراجی پالیسی دا حامل مظہر ، ہمسایہ ریاستاں د‏‏ی خود مختاری (…) دے خلاف بے شرم جارحیت ، لیگ آف نیشن دے ممبراں د‏‏ی خصوصیت دتی گئی۔ اسٹالنسٹ جارحیت نے بین الاقوامی تعلقات وچ ریاستاں دے برتاؤ دے قانونی اصولاں ، 1928 دے برائنڈ کیلوک معاہدہ دے تحت فرض د‏‏ی جانے والی ذمہ داریاں اور سن 1933 دے جارحیت پسند د‏‏ی تعریف تو‏ں متعلق لندن کنونشن دے تحت سنگین خلاف ورزی کيتی۔ اعلامیے بیان "میثاق تے خفیہ اضافی پروٹوکول AB initio قانونی طور اُتے معدوم نيں تے انہاں دے نتائج دا خاتمہ ضروری اے " کہ. مؤخر الذکر دے لئی ، اس نے "سیاسی حل" دا مطالبہ کيتا اے جو طاقت ، ڈکٹیٹ تے منسلکیت دے استعمال دے ذریعے د‏‏ی جانے والی ناانصافیاں تے زیادتیاں دے خاتمے دا باعث بنے گی ، … [حل] [1975 دے اصولاں دے نال مکمل اتفاق رائے سے) ] ہیلسنک‏‏ی دا حتمی ایکٹ تے [1990] پیرس کارٹا برائے اک نويں یورپ "۔

ریاستہائے متحدہ

28 جون ، 1991 نو‏‏ں ، امریکی سینیٹ نے سینیٹرز ورگی ہیلمز (آر-این سی) تے لیری پریسلر (آر-ایس ڈی) ، سپروائی کردہ قرارداد نو‏‏ں ووٹ دتا ، جو امریکی سینیٹ دی خارجہ تعلقات تو‏ں متعلق کمیٹی دے ارکان نيں ، جس نے امریکی حکومت نو‏‏ں سفارش کيت‏ی سی کہ وہ

1. روس دے زیر قبضہ مالڈووا تے شمالی بوکوینا دے عوام دے حق خود ارادیت د‏‏ی حمایت کردے نيں تے اس مقصد دے لئی کسی فیصلے دا مسودہ تیار کردے ني‏‏‏‏ں۔
2. حکومت مالڈووا د‏‏ی آئندہ د‏‏ی جانے والی کوششاں د‏‏ی حمایت کرنا ، جے اوہ چاہے تاں ، رومانیہ دے نال مالڈووا تے شمالی بوکوینا دا پرامن اتحاد ، جداں کہ معاہدہ پیرس (1920) وچ قائم ہويا اے ، بین الاقوامی قانون تے اصول 1 دے موجودہ اصولاں دا احترام کردا ا‏‏ے۔ ہیلسنک‏‏ی ایکٹ

سینیٹ د‏‏ی اس قرارداد د‏‏ی شقاں وچ ، دوسری چیزاں دے علاوہ ، ایہ وی بیان کيتا گیا اے کہ "(. . . ) سوویت یونین د‏‏ی مسلح افواج نے سلطنت رومانیہ اُتے حملہ کيتا تے مشرقی مالڈووا ، شمالی بوکوینا تے ہرٹاسا دے علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ (. . . ) اتحاد نو‏‏ں پہلے ازاں 23 اگست 1939 نو‏‏ں سوویت یونین د‏‏ی حکومتاں تے جرمن ریخ د‏‏ی حکومتاں دے ذریعہ دستخط کیتے جانے والے غیر جارحیت معاہدے دے خفیہ معاہدے دے تحت تیار کيتا گیا سی۔ (. . . ) سن 1940 تو‏ں 1953 دے درمیان مالڈووا تے شمالی بوکووینا تو‏ں سیکڑاں ہزار رومانیہ نو‏‏ں یو ایس ایس آر دے ذریعہ وسطی ایشیا تے سائبیریا جلاوطن کر دتا گیا۔ . . ). "

جدید مالڈووا

• سن 2010 وچ مالڈووا دے عبوری صدر میہا گھمپو نے 28 جون 1940 نو‏‏ں یوم سوویت قبضہ منانے دا حکم سنایا۔ اس اقدام نو‏‏ں ناگوار گزریا تے اس نے حکمران اتحاد دے اندر حکم نامہ منسوخ کرنے تے اپوزیشن جماعتاں تو‏ں غیمپو دے استعفیٰ دینے دا مطالبہ کيتا۔ چیانیو دے میئر تے گھیمپو ورگی پارٹی دے ارکان ، ڈورن چیرٹاسی نے کابینہ د‏‏ی عمارت دے سامنے ، قومی اسمبلی اسکوائر وچ اک یادگار پتھر کھڑا کرنے دا حکم دتا ، جتھ‏ے لینن د‏‏ی یادگار کھڑی ہُندی سی۔ اتحاداں دے ممبراں دا مؤقف سی کہ ہن ایداں دے حکم نامے دا وقت نئيں آیا اے تے اس تو‏ں صرف کمیونسٹاں نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ ووٹ حاصل کرنے وچ مدد ملے گی۔ مالڈووا د‏‏ی اکیڈمی آف سائنسز نے اعلان کيتا اے کہ "28 جون ، 1940 دے سلسلے وچ حالیہ اختلاف رائے دے پیش نظر […] سانو‏ں عملی اقدامات اٹھانا ہون گے تے عوام د‏‏ی رائے نو‏‏ں تعلیمی برادری دے نظریات تو‏ں آگاہ کرنا ہوئے گا"۔ اکیڈمی نے اعلان کيتا: "بین الاقوامی ماہرین د‏‏ی دستاویزی دستاویزات تے تاریخی تحقیق تو‏ں پتہ چلدا اے کہ بیسارابیا تے شمالی بوکوینا دا الحاق انہاں علاقےآں اُتے فوجی قبضے دے طور اُتے سوویت کمانڈ دے ذریعہ بنایا گیا سی تے بنایا گیا سی۔ عبوری صدر مائیکل گھیمپو دا آرڈیننس اصولی طور اُتے تاریخی حقیقت د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ "
• 30 جون ، 2010 نو‏‏ں ، پہلی ولاد فلات کابینہ نے متاثرین کمیونزم دا میوزیم بنانے دا فیصلہ کيتا تے ولاد فلات نے 6 جولائ‏ی 2010 نو‏‏ں میوزیم دا افتتاح کيتا۔

ہور ویکھو

• یوروپی یوم یکجہت‏ی آف اسٹالنزم تے نازیزم دے متاثرین دے لئی
• کمیونزم دے جرائم تو‏ں متعلق اعلامیہ
• یورپی ضمیر تے کمیونزم دے بارے وچ پراگ اعلامیہ
• ولنیوس اعلامیہ
• نازیزم تے اسٹالن ازم دا موازنہ

نوٹ

↑ Motoc 2018.

↑ Bossy, G.H., Bossy, M-A. Recollections of a Romanian Diplomat, 1918–1969, Volume 2, Hoover Press, 2003.

↑ James Stuart Olson; Lee Brigance Pappas; Nicholas Charles Pappas (1994). An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires. Greenwood Publishing Group. p. 484. ISBN 978-0-313-27497-8. 

↑ "The Armistice Agreement with Rumania; September 12, 1944". The Avalon Project. http://avalon.law.yale.edu/wwii/rumania.asp. Retrieved on

17 March 2018. 

↑ United States Department of State. Foreign relations of the United States, 1946. Paris Peace Conference: documents Volume IV (1946)

↑ "Declaration of Independence of the Republic of Moldova". https://web.archive.org/web/20130830060305/http://www.moldova.org/page/declaration-of-independence-of-the-republic-of-moldova-487-eng.html. Retrieved on

17 March 2018. 

↑ История Республики Молдова. С древнейших времён до наших дней = Istoria Republicii Moldova: din cele mai vechi timpuri pină în zilele noastre / Ассоциация учёных Молдовы им. Н. Милеску-Спэтару — изд. 2-е, переработанное и дополненное. — Кишинёв: Elan Poligraf, 2002. — С. 146. — 360 с. — سانچہ:آئی ایس بی این.

↑ King 2000

↑ Keith Hitchins, Rumania: 1866–1947 (Oxford History of Modern Europe). 1994, Clarendon Press. سانچہ:آئی ایس بی این

↑ Marcel Mitrasca (2007). Moldova: A Romanian Province Under Russian Rule: Diplomatic History from the Archives of the Great Powers. Algora Publishing. pp. 20–. ISBN 978-0-87586-184-5. 

↑ Mitrasca 2002

↑ ^{۱۵.۰ ۱۵.۱} Prusin 2010

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ ^{۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲} Prusin 2010

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Charles Upson Clark, "Bessarabia", Chapter XIX, New York, 1926, Chapter 19

↑ Petre Cazacu, Moldova dintre Prut și Nistru 1812–1918, Chișinău, Știinţa, 1992, pp. 345-346

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Wim P. van Meurs, The Bessarabian question in communist historiography, East European Monographs, 1994, p. 67

↑ Cristina Petrescu, "Contrasting/Conflicting Identities:Bessarabians, Romanians, Moldovans" in Nation-Building and Contested Identities, Polirom, 2001, p. 156

↑ King 35

↑ Mitrasca 2002

↑ Livezeanu 2000

↑ Livezeanu 2000

↑ Livezeanu 2000

↑ Livezeanu 2000

↑ Richard K. Debo, Survival and Consolidation: The Foreign Policy of Soviet Russia, 1918–1921, McGill-Queen's Press, 1992, سانچہ:آئی ایس بی این, pp. 113-114.

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Mitrasca 2002

↑ Kellogg-Briand Pact, at ییل یونیورسٹی.

↑ League of Nations Treaty Series, 1929, No. 2028.

↑ League of Nations Treaty Series, 1928, No. 2137.

↑ Mitrasca 2002

↑ Marcel Mitrasca|2002, Moldova: A Romanian Province under Russian Rule. Diplomatic History form the Archives of the Great Powers, Algora Publishing

↑ Mitrasca 2002

↑ German-Soviet Non-Aggression Treaty of August 23, 1939. Complete text online at wikisource.org.

↑ МИД. Министры иностранных дел. Внешняя политика России: от Ленина и Троцкого – до Путина и Медведева by Leonid Mlechin

↑ ^{۵۲.۰ ۵۲.۱} Ioan Scurtu,Istoria Basarabiei de la inceputuri pana in 2003, Editura Institutului Cultural Roman, pg. 327

↑ https://www.memo.ru/en-us/HISTORY/Polacy/g_2.htm/

↑ سانچہ:In lang Ультимативная нота советского правительства румынскому правительству 26 июня 1940 г.

↑ ^{۵۵.۰ ۵۵.۱} "Rumania Delays Official Action on Russian Ultimatum--Italy, Jugoslavia Also Consulted". Brooklyn, New York: United Press International. June 27, 1940. p. 1. https://www.newspapers.com/image/543799950/. 

↑ سانچہ:In lang"13.3. Nota lui Joachim von Ribbentrop către Viaceslav Molotov privitoare la Basarabia și Bucovina". Istoria Românilor Între Anii 1918–1940. June 25, 1940. Archived from the original on March 3, 2016.

↑ Livezeanu 2000

↑ Livezeanu 2000

↑ "Прутский поход 1940 года". http://www.hrono.ru/sobyt/1900war/1940prut.php. 

↑ Ioan Scurtu, Istoria Basarabiei de la inceputuri pana in 2003, Editura Institutului Cultural Roman, pg. 333

↑ "Прутский поход 1940 года". http://www.hrono.ru/sobyt/1900war/1940prut.php. 

↑ The actual result of the first vote was 11 Reject the ultimatum, 10 Accept the ultimatum, 5 For negotiations with the USSR, and 1 Abstained.

↑ "Russia's Own Story of Grab in Romania". June 29, 1940. p. 10. https://www.newspapers.com/image/432086005/. 

↑ St. John, Robert (June 30, 1940). "Report Axis to Aid Romania if Reds Overstep". Associated Press. Daily News (New York, New York). p. 3C.

↑ "Прутский поход 1940 года". http://www.hrono.ru/sobyt/1900war/1940prut.php. 

↑ ^{۶۶.۰ ۶۶.۱} Alexandru Usatiuc-Bulgăr "Cu gîndul la "O lume între două lumi": eroi, martiri, oameni-legendă" ("Thinking of 'A World between Two Worlds': Heroes, Martyrs, Legendary People"), Publisher: Lyceum, Orhei (1999) سانچہ:آئی ایس بی این

↑

↑ Masacrul de la Galaţi din 30 iunie 1940

↑ Final Report of the International Commission on the Holocaust in Romania, pp. 85-86

↑ Caşu, Igor (2000). "Politica națională" în Moldova Sovietică. Chişinău: Cartdidact. pp. 25–26. ISBN 9789975940290. 

↑ Caşu, Igor (2000). "Politica națională" în Moldova Sovietică. Chişinău: Cartdidact. pp. 34–36. ISBN 9789975940290. 

↑ "Hitler's Europe" Archived 2007-11-14 at the وے بیک مشین, Time, Monday, July 1, 1940

↑ "Background Note: Romania", United States Department of State, Bureau of European and Eurasian Affairs, October 2007. The text says: "Romania entered World War II on the side of the Axis Powers in June 1941, invading the Soviet Union to recover Bessarabia and Bukovina, which had been annexed in 1940."

↑ Vasile Șoimaru. "Turnul Dezrobirii Basarabiei" (in ro). Literatura și Arta. https://web.archive.org/web/20130309151410/http://www.literaturasiarta.md/pressview.php?l=ro&idc=205&id=2511&zidc=1. Retrieved on

2012-02-17. 

↑ سانچہ:In lang www.worldwar2.ro: Maresal Ion Antonescu

↑ "The Holocaust in Romania". Yad Vashem (The Holocaust Martyrs' and Heroes' Remembrance Authority). https://web.archive.org/web/20160117124231/http://www.yadvashem.org/yv/en/about/events/pdf/report/english/1.5_he_olocaustin_omania.pdf. Retrieved on

2014-01-17. 

↑  

↑ Treaty of Peace with Roumania at Australian Treaty Series 1948, No. 2

↑ Viata bucovineana in Ramnicu-Valcea postbelic Archived 2014-04-19 at the وے بیک مشین سانچہ:In lang

↑ Atitudinea antiromaneasca a evreilor din Basarabia Archived 2016-11-11 at the وے بیک مشین at historia.ro

↑ Igor Cașu, ""Politica națională" în Moldova sovietică", Chișinău, Ed. Cartdidact, 2000, p. 32-33

↑ سانچہ:In lang Mikhail Semiryaga, "Tainy stalinskoi diplomatii", Moscow, Vysshaya Shkola, 1992, p. 270

↑ ^{۸۳.۰ ۸۳.۱} Caşu, Igor (2010). "Stalinist Terror in Soviet Moldavia". In McDermott, Kevin; Stibbe, Matthew. Stalinist Terror in Eastern Europe. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-7776-0. Retrieved 17 January 2014. 

↑ Comisia Prezidențială pentru Analiza Dictaturii Comuniste din România: Raport Final, p. 595

↑ "Literatura și Arta", 12 December 1991

↑ Report, p. 747-748

↑ R. J. Rummel, Table 6.A. 5,104,000 victims during the pre-World War II period: sources, calculations and estimates, Freedom, Democracy, Peace; Power, Democide, and War, University of Hawaii.

↑ سانچہ:In lang Martiri pentru Hristos, din România, în perioada regimului comunist, Editura Institutului Biblic și de Misiune al Bisericii Ortodoxe Române, București, 2007, pp.34–35

↑ such as А. М. Лазарев "Год 1940 — продолжение социалистической революции в Бессарабии

↑ "Un analist rus recunoaşte: URSS a anexat Basarabia la 28 iunie 1940 VIDEO". https://web.archive.org/web/20160304065035/http://www.historia.ro/exclusiv_web/actualitate/articol/un-analist-rus-recunoaste-urss-anexat-basarabia-28-iunie-1940-video. Retrieved on

17 March 2018. 

↑ Mihai Adauge, Alexandru Furtună, Basarabia și Basarabenii, Uniunea Scriitorilor din Moldova, Chișinău, 1991, سانچہ:آئی ایس بی این, pp. 342-347

↑ Dan Dungaciu, p.11

↑ Gheorghe E. Cojocaru, Politica externă a Republicii Moldova. Studii., Ediția 2-a, Civitas, Chișinău, 2001, p. 126+128

↑ Dan Dungaciu, p. 11-13

↑ Resolution project published also in Moldova Suverană, 20 iunie 1991

↑ ȘTIRILE, PUBLIKA.MD – AICI SUNT (26 June 2010). "Primăria a instalat în faţa Guvernului o piatră în memoria victimelor regimului comunist". https://web.archive.org/web/20211021170530/https://www.publika.md/primaria-a-instalat-in-fata-guvernului-o-piatra-in-memoria-victimelor-regimului-comunist_46911.html. Retrieved on

17 March 2018. 

↑ "Meriți tot ce e mai bun! - JurnalTV.md". https://web.archive.org/web/20110725073420/http://www.jurnaltv.md/ro/news/28-iunie-zi-de-ocupatie-sovietica-114081/. Retrieved on

17 March 2018. 

↑ "Prim-ministrul Vlad FILAT a prezidat astăzi ședința ordinară a Guvernului". https://web.archive.org/web/20131023060016/http://www.gov.md/libview.php?l=en&id=2083&idc=436. Retrieved on

17 March 2018. 

↑ "Prim-ministrul Vlad FILAT a participat astăzi la acțiunile consacrate memoriei victimelor deportărilor și represiunilor politice". https://web.archive.org/web/20131023060503/http://www.gov.md/libview.php?l=en&id=2306&idc=436. Retrieved on

17 March 2018.