Wyrakowate

Stanowią jedyną wśród ssaków naczelnych rodzinę o wyłącznie drapieżnym trybie życia.

Wyrakowate

Tarsiidae
J.E. Gray, 1825
Przedstawiciel rodziny – wyrak filipiński (Tarsius syrichta)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	wyrakokształtne
Rodzina	wyrakowate
Typ nomenklatoryczny
Tarsius Storr, 1780
Synonimy Macrotarsi Illiger, 1811 Tarsiorum G. Fischer, 1817 Tarsina J.E. Gray, 1825 Tarsidae Burnett, 1828 Tarsiina Bonaparte, 1850 Tarsida Carus, 1868 Tarsiidae J.E. Gray, 1870 Tarsiidae Gill, 1872 Tarsinæ Trouessart, 1879 Tarsiini Winge, 1895 Tarsiinae Standing, 1908 Tarsioidea McKenna, 1967
Rodzaje
6 rodzajów (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wiki Commons

 

Wyraki żyją na Borneo, Celebesie i południowej Sumatrze (w Indonezji) oraz w południowych Filipinach.

Długość ciała 9,7–15 cm, ogona 14,7–31 cm; masa ciała samic 52–143 g, samców 48,1–153 g. Oczy bardzo duże, skierowane do przodu – nieproporcjonalne do głowy. Szyja krótka i bardzo zwrotna, umożliwia obrót głowy o blisko 180°. Kończyny tylne dłuższe. Posiadają długi ogon. Sierść krótka, gęsta, barwy brązowej. Wydłużone kości stępu pozwalają wyrakom wykonywać bardzo precyzyjne skoki. Przeciętna skoczność 1,5 m, a maksymalna do 6 m. Charakterystyczny dla wyraków jest brak ośrodków węchowych w mózgu.

Prowadzą nocny, nadrzewny tryb życia. Są przede wszystkim owadożerne – chwytają owady, skacząc na nie. Ale nie gardzą też ptakami, wężami, jaszczurkami i nietoperzami.

Znane od eocenu Europy. Najlepiej poznany gatunek to wyrak upiorny (Tarsius tarsier).

Do rodziny należą następujące występujące współcześnie rodzaje:

• Cephalopachus Swainson, 1835 – jedynym przedstawicielem jest Cephalopachus bancanus (Horsfield, 1821) – wyrak sundajski
• Carlito Groves & Shekelle, 2010 – jedynym przedstawicielem jest Carlito syrichta (Linnaeus, 1758) – wyrak filipiński
• Tarsius Storr, 1780 – wyrak

Opisano również rodzaje wymarłe:

• Hesperotarsius Zijlstra, Flynn & Wessels, 2013
• Oligotarsius Ni Xijun, Li Qiang, Li Luzhou & Beard, 2016 – jednynym przedstawicilem był Oligotarsius rarus Ni Xijun, Li Qiang, Li Luzhou & Beard, 2016
• Xanthorhysis Beard, 1998 – jednynym przedstawicilem był Xanthorhysis tabrumi Beard, 1998.

Taksony o niepewnym statusie taksonomicznym:

• Tarsius eocaenus Beard, Qi Tao, Dawson, Wang Banyue & Li Chuankui, 1994
• Tarsius sirindhornae Chaimanee, Lebrun, Yamee & Jaeger, 2011

• K. Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.brak strony w książce
• K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.brak strony w książce
• Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 105. ISBN 83-01-14344-4.