Powiat Dzierżoniowski: Powiat w Polsce

w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Dzierżoniów.

Powiat dzierżoniowski

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
TERC	0202
Siedziba	Dzierżoniów
Starosta	Grzegorz Kosowski
Powierzchnia	478,34 km²
Populacja (30.06.2023) • liczba ludności	95 255
• gęstość	199,1 os./km²
Urbanizacja	81,39%
Tablice rejestracyjne	DDZ
Adres urzędu: Rynek 27 58-200 Dzierżoniów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 3 Liczba gmin miejsko-wiejskich 2 Liczba gmin wiejskich 2
Położenie na mapie województwa
Multimedia w Wiki Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejskie: Bielawa, Dzierżoniów, Piława Górna
• gminy miejsko-wiejskie: Niemcza, Pieszyce
• gminy wiejskie: Dzierżoniów, Łagiewniki
• miasta: Bielawa, Dzierżoniów, Pieszyce, Piława Górna, Niemcza

Graniczy z powiatami: wrocławskim, świdnickim, wałbrzyskim, ząbkowickim, strzelińskim oraz kłodzkim.

Przed 1 stycznia 1999 r. wszystkie gminy powiatu należały do województwa wałbrzyskiego, z wyjątkiem gminy Łagiewniki, która należała do województwa wrocławskiego.

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2012):

• Piramida wieku mieszkańców powiatu dzierżoniowskiego w 2014 roku.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku powiat zamieszkiwało 100 813 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 100 519 osób.

Powiat dzierżoniowski istniał już w poprzednim podziale administracyjnym Polski w latach 1956–1975, a utworzono go po II wojnie światowej (początkowo pod nazwą powiat rychonecki). Po 1975 r. wchodził w skład dwóch województw: wałbrzyskiego i wrocławskiego.

Historycznie obszar ten był pod wpływem Piastów Śląskich, Czech, Austrii, Prus i Niemiec. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z XII w. i odnoszą się do Dzierżoniowa i Niemczy. Od XVI w. obszar powiatu jest terenem rozwoju ośrodków tkactwa. Przez ten teren przetaczało się wiele wojen – wojny husyckie z XV w. i wojna trzydziestoletnia 1618–1648. Z ważnych wydarzeń należy jeszcze odnotować bunt tkaczy z 1844 r. opisany przez Gerharta Hauptmanna w dramacie Tkacze.

Powiat dzierżoniowski leży na Przedgórzu Sudeckim. W związku z tym rzeźba terenu jest zróżnicowana – od równinnej do górskiej. Na jego terenie znajdują się część nizinna (Kotlina Dzierżoniowska), wyżynna (Wzgórza Bielawskie, Krzyżowe, Gilowskie i Łagiewnickie) oraz górska (Góry Sowie i masyw Ślęży). Najwyższym szczytem górskim jest Wielka Sowa – 1015 m n.p.m. Najważniejszą rzeką regionu jest Piława.

W końcu listopada 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie dzierżoniowskim obejmowała ok. 1,4 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,9% do aktywnych zawodowo.

Władzę w powiecie dzierżoniowskim sprawuje Rada Powiatu Dzierżoniowskiego (organ uchwałodawczy) i Zarząd Powiatu ze Starostą na czele (organ wykonawczy).

Starostowie dzierżoniowscy

Na podstawie źródła:

• Piotr Wiśniowski (1 stycznia 1999 – 30 listopada 2002)
• Zbigniew Rak (1 grudnia 2002 – 31 października 2003)
• Zbigniew Skowroński (18 listopada 2003 – 27 listopada 2006)
• Janusz Guzdek (27 listopada 2006 – 22 listopada 2018)
• Grzegorz Kosowski (22 listopada 2018 – nadal)

Rada Powiatu Dzierżoniowskiego - organ stanowiący i kontrolny samorządu powiatu z siedzibą w Dzierżoniowie. Istnieje od 1998 r.; w jego skład wchodzą radni wybierani w powiecie dzierżoniowskim, w wyborach bezpośrednich na kadencje trwające 4 lata. IV Kadencja rady trwała od 2010 do 2014 roku. Przewodniczącym Rady Powiatu Dzierżoniowskiego jest Jacek Grzebieluch. Starostą powiatu dzierżoniowskiego jest Grzegorz Kosowski.

Wybory do rady

Radni do Rady Powiatu Dzierżoniowskiego są wybierani w wyborach co 4 lata w czterech okręgach wyborczych, które nie mają swoich oficjalnych nazw. Zasady i tryb przeprowadzenia wyborów określa odrębna ustawa. Skrócenie kadencji rady może nastąpić w drodze referendum powiatowego.

Organizacja Rady Powiatu

Radę Powiatu Dzierżoniowskiego tworzy 21 radnych, wybierających spośród siebie przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących. Radni pracują w tematycznych komisjach stałych i doraźnych. Komisje Stałe:

Komisja Rewizyjna
Komisja Edukacji
Komisja Rozwoju Gospodarczego
Komisja Planowania, Budżetu i Finansów
Komisja Ochrony Zdrowia i Spraw Społecznych
Komisja Kultury, Sportu i Turystyki

Historia Rady Powiatu

I kadencja (1998–2002)

Prezydium

• Przewodnicząca: Zofia Mirek
• Wiceprzewodnicząca: Zofia Cupak
• Wiceprzewodniczący: Wiesław Matczak (do 2001), Stanisław Modrzejewski

Kluby radnych:

• Sojusz Lewicy Demokratycznej – 14 radnych
• Akcja Wyborcza Solidarność – 13 radnych
• Ponadpartyjne Forum Samorządowe - 3 radnych
• Przymierze Społeczne – 6 radnych
• Nasz Powiat - 3 radnych.

Zmiany w radzie powiatu

• 2000 – Wiesław Matczak występuje z klubu SLD, zostając radnym niezrzeszonym.
• 2001 – nastąpiło scalenie Klubu Nasz Powiat z Klubem AWS.
• 2002 – w marcu radni: Danuta Powierza i Zbigniew Jednoróg przechodzą do klubu SLD z PS; z kolei w kwietniu powstaje Klub Zgoda Samorządowa (ZS), liczący 6 radnych.

II kadencja (2002−2006)

Prezydium

• Przewodnicząca: Zofia Mirek
• Wiceprzewodniczący: Krzysztof Zawadzki
• Wiceprzewodniczący: Wiesław Kaptur (do 2003), Zbigniew Kwaśnik

Kluby radnych:

• Obywatelski Blok Samorządowy – 9 radnych
• Przymierze - 4 radnych
• Sojusz Lewicy Demokratycznej – 11 radnych

Zmiany w radzie powiatu:

• październik 2003 – powstaje klub radnych Forum z podziału klubu OBS, liczący 4 radnych.
• listopad 2003 – Ferdynand Ardelli zostaje radnym niezrzeszonym.

III kadencja (2006−2010)

Prezydium

• Przewodniczący: Mateusz Cegiełka
• Wiceprzewodniczący: Roman Gabrowski
• Wiceprzewodniczący: Krzysztof Zawadzki

Kluby radnych

• Platforma Obywatelska – 6 radnych
• Obywatelski Blok Samorządowy – 5 radnych
• Prawo i Sprawiedliwość – 4 radnych
• Lewica i Demokraci – 3 radnych
• Niezrzeszeni - 4 radnych

IV kadencja (2010–2014)

Prezydium

• Przewodniczący: Jacek Grzebieluch
• Wiceprzewodniczący: Albert Blacharz
• Wiceprzewodniczący: Jarosław Tyniec

Kluby radnych

• Platforma Obywatelska – 8 radnych
• Obywatelski Blok Samorządowy – 5 radnych
• Sojusz Lewicy Demokratycznej – 4 radnych
• Klub Radnych Forum 2010 – 3 radnych
• Niezrzeszeni - 3 radnych

• Dzierżoniów
  • Ratusz – wybudowany w XIII w. jako dom handlowy i centrum kupieckie. Od 1337 siedziba władz miejskich. W latach 1972–1975 gruntownie przebudowany.
  • Wieża ratuszowa – pozostałość po starym średniowiecznym ratuszu. Pełniła wtedy rolę strażnicy i punktu obronnego. Dziś jest punktem widokowym, skąd można podziwiać panoramę miasta i okolic.
  • Kościół św. Jerzego – wybudowany początkowo jako drewniany, prawdopodobnie za czasów księcia Bolesława Kędzierzawego w 1159. W 1338 przekazany przez księcia Bolka II zakonowi rycerskiemu joannitów. Przebudowany na przełomie XV/XVI w.
  • Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP – wybudowany w 1340 przez zakon joannitów.
  • Kościół Maryi Matki Kościoła – klasycystyczny kościół wybudowany w latach 1795–1798 według projektu architekta K. G. Lomghansa
  • Kościół Świętej Trójcy – wybudowany w XIII w. jako kaplica cmentarna.
  • Kaplica grobowa rodu Sadebecków – wzniesiona w 1805 przez patrycjuszowski ród Sadebecków, mająca postać rotundy.
  • Mury obronne – wzniesione pod koniec XIII w. na polecenie księcia świdnickiego Bolka I. Wzmocnione basztami i półbasztami łupinowymi. Po wojnie husyckiej dobudowano mury wewnętrzne tworząc w ten sposób pas zieleni (międzymurze). W XVIII w. częściowo zlikwidowane.
  • Synagoga w Dzierżoniowie – synagoga wybudowana w 1870 r.

Osobny artykuł: Zabytki Dzierżoniowa.

• Bielawa
  • Neogotycki kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
  • Kościół pw. Bożego Ciała
  • Kościół pw. Świętego Ducha
  • Pałac Sandreckich
  • Pływalnia „Aquarius”
  • Wyciągi narciarskie
  • Ośrodek Wczasowo Wypoczynkowy „Sudety”
  • Góra Parkowa
  • Łysa Góra
  • Kalenica

Osobny artykuł: Zabytki Bielawy.

• Niemcza
  • mury obronne z XIII w.
  • zamek z XV w.
• Gola Dzierżoniowska
  • Zamek w Goli Dzierżoniowskiej – ruiny okazałego renesansowego dworu z 1580 roku z portalem i dekoracjami sgraffitowymi elewacji
• Pieszyce:
  • zamek z XVII w.
• Mościsko
  • Kościół św. Jana Chrzciciela
• Przerzeczyn-Zdrój
  • zespół renesansowych nagrobków rycerskich w murach kościoła
  • Średniowieczne krzyże pokutne
• Wojsławice
  • Arboretum w Wojsławicach

• Jarmark św. Jerzego - Dzierżoniów - kwiecień
• Majówka – impreza folklorystyczna w Bielawie – maj
• Dni Dzierżoniowa - maj
• Dni Niemczy - maj
• VAG Meeting Bielawa - impreza samochodowa - maj
• StreetFighter Festival (SFF) – impreza motocyklowa w Bielawie – maj/czerwiec
• Dni Bielawy – czerwiec
• Dni Piławy Górnej – czerwiec
• Dni Pieszyc – czerwiec
• Poezja na murach – koncert poezji śpiewanej w Dzierżoniowie – czerwiec
• Sudeckie Lato – festyn sportowo-rekreacyjny w Bielawie – lipiec
• Tolk-Folk – festiwal Tolkiena w Bielawie – lipiec
• Miodobranie - Jarmark Pszczelarski w Dzierżoniowie - sierpień
• Regałowisko – Międzynarodowy festiwal muzyki reggae w Bielawie – sierpień
• Prezentacje Dzierżoniowskie – wrzesień
• Sowiogórski Festiwal Techniki - Dzierżoniów - wrzesień
• Darcie gumy Kormoran Grand Prix – zawody dla siłaczy w Bielawie – listopad
• Poetycka Stajnia - Ogólnopolski Konkurs Poezji Śpiewanej w Dzierżoniowie - listopad

• Zespół Szkół Ogólnokształcących w Dzierżoniowie z I Liceum Ogólnokształcącym im. J. Śniadeckiego
• II Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II w Dzierżoniowie
• Zespół Szkół Nr 1 im. prof. Wilhelma Rotkiewicza w Dzierżoniowie
• Zespół Szkół Nr 2 im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Dzierżoniowie
• Zespół Szkół Nr 3 im. Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej w Dzierżoniowie
• Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące w Dzierżoniowie
• Zespół Szkół Ogólnokształcących w Bielawie z Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego
• Zespół Szkół i placówek kształcenia zawodowego w Bielawie

Transport kolejowy

Przez obszar powiatu przebiegają dwie czynne linie kolejowe – linia kolejowa nr 137 (tzw. magistrala podsudecka, która została zakwalifikowana przez Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe jako „linia o priorytecie towarowym”) oraz linia kolejowa nr 341. Ruch pasażerski na liniach prowadzi samorządowa spółka Koleje Dolnośląskie w ramach następujących linii komunikacyjnych:

• D5 Legnica - Dzierżoniów/Bielawa - Kłodzko - Kudowa-Zdrój,
• D16 Wrocław Główny - Świdnica - Dzierżoniów - Bielawa.

Transport autobusowy

Gminy powiatu dzierżoniowskiego oraz gmina Stoszowice zawarły porozumienie administracyjne w sprawie wspólnej organizacji publicznych linii autobusowych o charakterze komunikacji miejskiej. Obowiązki organizatora komunikacji powierzono Zarządowi Komunikacji Miejskiej (ZKM) w Bielawie.

Linie organizowane przez ZKM Bielawa w latach 2017-2027 obsługuje wybrane w przetargu konsorcjum firm: PPUH „Kłosok” i „A21” (operator). Do obsługi linii operator przeznaczył 30 fabrycznie nowych autobusów SOR NB 12, analogiczne pojazdy używane, dwa pojazdy SOR BN 12 oraz pojazdy rezerwowe. Flota autobusów operatora jest niskopodłogowa (typu BN 12 – niskowejściowe), pojazdy są wyposażone w automaty do sprzedaży biletów, ładowarki USB oraz dźwiękowy i wizualny system informacji pasażerskiej.

Wykaz linii komunikacyjnych wg stanu na rok 2013 (wyszczególnienie obsługiwanych miejscowości):

• A: Dzierżoniów (linia miejska)
• B: Dzierżoniów (linia miejska)
• 1: Dzierżoniów – Bielawa – Jodłownik
• 2: Dzierżoniów – Bielawa
• 3: Dzierżoniów – Bielawa
• 5: Dzierżoniów – Bielawa – Jodłownik
• 6: Jemna – Rudnica – Grodziszcze – Ostroszowice – Bielawa
• 15: Dzierżoniów – Pieszyce – Kamionki
• 21: Dzierżoniów – Pieszyce – Rościszów
• 22: Dzierżoniów – Pieszyce – Bratoszów
• 30: Dzierżoniów – Piława Dolna – Piława Górna – Ligota Mała – Przerzeczyn-Zdrój
• 31: Dzierżoniów – Piława Dolna – Piława Górna
• 35: Dzierżoniów – Piława Dolna – Piława Górna – Kośmin
• 36: Dzierżoniów – Piława Dolna – Piława Górna – Ligota Mała – Przerzeczyn-Zdrój – Nowa Wieś Niemczańska – Niemcza
• 45: Dzierżoniów – Dobrocin – Roztocznik – Byszów – Gilów – Niemcza
• 46: Dzierżoniów – Dobrocin – Roztocznik – Byszów – Gilów – Gola Dzierżoniowska – Kietlin – Wilków Wielki – Niemcza
• 49: Dzierżoniów – Dobrocin – Roztocznik – Byszów – Gilów – Niemcza – Wilków Wielki – Kietlin
• 60: Bielawa – Pieszyce

 

 

Bielawa

 

Bratoszów

 

Byszów

 

Dobrocin

 

Dzierżoniów

 

Gilów

 

Gola Dzierżoniowska

 

Jodłownik

 

Kamionki

 

Kietlin

 

Kośmin

 

Ligota Mała

 

Niemcza

 

Nowa Wieś Niemczańska

 

Ostroszowice

 

Pieszyce

 

Piława Dolna

 

Piława Górna

 

Przerzeczyn-Zdrój

 

Rościszów

 

Roztocznik

 

Wilków Wielki

 

Miejscowości powiatu dzierżoniowskiego objęte liniami komunikacyjnymi Zarządu Komunikacji Miejskiej w Bielawie

 

Poniższy wykaz przedstawia wszystkie miasta, wsie oraz dzielnice miast i przysiółki wsi w powiecie:

• Bielawa
  • Kamieniczki
  • Nowa Bielawa
• Dzierżoniów
  • Nowe Miasto
  • Podgórzno
  • Sobieszyn
• Dzierżoniów (gmina wiejska)
  • Dobrocin
    • Marianówek
  • Jędrzejowice
  • Kiełczyn
  • Książnica
  • Mościsko
  • Nowizna
  • Ostroszowice
    • Jodłownik
    • Józefówek
    • Myśliszów
    • Wiatraczyn
  • Owiesno
    • Kietlice
  • Piława Dolna
  • Roztocznik
    • Byszów
    • Dębowa Góra
    • Dobrocinek
  • Tuszyn
  • Uciechów
    • Kołaczów
  • Włóki
• Łagiewniki (gmina)
  • Jaźwina
    • Janczowice
    • Kuchary
    • Stoszów
    • Uliczno
  • Ligota Wielka
  • Łagiewniki
  • Młynica
    • Domaszów
  • Oleszna
  • Przystronie
  • Radzików
  • Ratajno
  • Sieniawka
    • Mniowice
  • Sienice
  • Słupice
    • Domanice
  • Sokolniki
  • Trzebnik
• Niemcza (gmina)
  • Chwalęcin
  • Gilów
  • Gola Dzierżoniowska
  • Kietlin
  • Ligota Mała
  • Niemcza
    • Borowe
    • Gumin
    • Jasin
    • Jasinek
    • Mieczniki
    • Nowiny
    • Piotrków
    • Piotrkówek
    • Stasin
    • Wojsławice
  • Nowa Wieś Niemczańska
  • Podlesie
  • Przerzeczyn-Zdrój
  • Ruszkowice
  • Wilków Wielki
• Pieszyce
  • Bratoszów
  • Dorotka
  • Kamionki
  • Lasocin
  • Padole
  • Piskorzów
  • Potoczek
  • Rościszów
  • Szczytów
• Piława Górna
  • Kalinów
  • Kopanica
  • Kośmin

W granicach powiatu znajdują się także dwie miejscowości (Albinów i Borowica), które do 1 stycznia 2007 były przysiółkami wsi Uciechów, ale zostały ostatecznie do niej przyłączone.

Wielka Sowa (Góry Sowie) – 1015 m n.p.m.
Kalenica (Góry Sowie) – 964 m n.p.m.
Wilczyna (Góry Sowie) – 665 m n.p.m.
Kuczaba (Góry Sowie) – 654 m n.p.m.
Radunia (Masyw Ślęży) – 578 m n.p.m.
Cisówka (Góry Sowie) – 490 m n.p.m.
Szczytna (Masyw Ślęży) – 480 m n.p.m.
Góra Parkowa (Wzgórza Bielawskie) – 455 m n.p.m.
Krowiak (Wzgórza Gilowskie) – 397 m n.p.m.
Kłobucznik (Wzgórza Bielawskie) – 365 m n.p.m.
Lipowa Góra (Wzgórza Krzyżowe) – 357,2 m n.p.m.

• Oficjalna strona powiatu dzierżoniowskiego
• Webiko Dzierżoniów - Niezależny Portal Powiatu Dzierżoniowskiego
• Biuletyn Informacji Publicznej – powiat dzierżoniowski
• Schemat sieci szlaków turystycznych