Język Tybetański: Język z rodziny sinotybetańskiej

བོད་སྐད།, Wylie: bod-skad, ZWPY: Pögä) – język z gałęzi tybeto-birmańskiej języków chińsko-tybetańskich. Jest językiem ojczystym Tybetańczyków. Używany jest w Tybecie, Syczuanie, Qinghai (regiony w granicach obecnej Chińskiej Republiki Ludowej) oraz w Bhutanie, Indiach, Nepalu, a także w diasporze Tybetańczyków rozproszonych, m.in. w Norwegii, Szwajcarii, Republice Chińskiej i Stanach Zjednoczonych. Posługuje się nim ok. 6,5 mln ludzi.

ལྷ་སའི་སྐད
bod skad

Obszar	Tybet, Bhutan, Kaszmir
Liczba mówiących	ok. 6,5 miliona
Pismo/alfabet	tybetańskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki chińsko-tybetańskie Języki tybetańskie Języki tybeto-birmańskie Język tybetański
Status oficjalny
język urzędowy	Tybet, Bhutan
Ethnologue	2 prowincjonalny↗
Kody języka
ISO 639-1	bo
ISO 639-2	bod/tib
ISO 639-3	bod
IETF	bo
Glottolog	tibe1272
Ethnologue	bod
GOST 7.75–97	тиб 680
WALS	jad, rpa
SIL	BOD
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wiki w języku tybetańskim Słownik języka tybetańskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Wyróżnia się dziewięć grup dialektów, czasem wzajemnie niezrozumiałych. Serwis Ethnologue klasyfikuje język tybetański jako tzw. makrojęzyk, na który składa się ponad 50 spokrewnionych języków. Klasyczny język tybetański oraz współczesny język literacki powstały w oparciu o centralne dialekty Lhasy; najstarsze zabytki piśmiennictwa w tym języku pochodzą z VII wieku.

Jest językiem aglutynacyjnym. Szyk zdania: SOV.

Osobny artykuł: Pismo tybetańskie.

Ten artykuł należy dopracować: od 2014-05 → usunąć/zweryfikować prawdopodobną twórczość własną, opis wymowy nie zawiera odniesienia do literatury, dlatego też przykład transkrypcji polskiego imienia to najprawdopodobniej twórczość własna. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ten artykuł od 2014-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wymowę w nawiasach opisano ze względu na brzmienia bez użycia wydechu, z użyciem wydechu, niskich tonów (tzw. z gardła), brzmień tzw. nosowych. Występują cztery znaki samogłoskowe zmieniające końcówki sylab „a” na „i”, „e”, „o” i „u”. Sylaby ka, cia, ta, pa, ca alfabetu ulegają czasami udźwięcznieniu na ga, dzia, da, ba, dza. Zmiany brzmień i tonów zależne są od konfiguracji sylaby rdzennej nadpisanej lub podpisanej oraz od tego, jakie sylaby znajdują się przed i po sylabie rdzennej (tzw. prefiksy i suffiksy). Sylaby „łącznie” wtedy ulegają udźwięcznieniu (np. „pa” na „ba”), zmianie brzmienia (np. „fa” na „ła”), zmianie tonacji (np. na wysokie), zanikowi brzmienia (np. niektóre prefiksy oraz drugie suffiksy, które pisze się w celach gramatycznych) lub wymowie końcówek z „a” na „ä”, z „o” na „ö” i z „u” na „ü” (tzw. umlauty jak w języku niemieckim). Istnieją również inaczej wyglądające sylaby do zapisu dźwięków obcojęzycznych, np. z sanskrytu. W języku tybetańskim nie wymawia się dźwięku „z” a najbliższym jego odpowiednikiem może być dźwięk „dz”.

Przykład transkrypcji polskiej zapisu tybetańskiego słowa tybetańskiego: język tybetański – ཀུན་ཏུ་བཟང་པོ; zapis w Wylie – kun tu bzang po; transkrypcja polska – „küntusan(g)po”; gdzie kombinacja „kün” (ཀུན) tworzy umlaut z „ku” (ཀུ) i san(g) (བཟང) ma nosowe „n(g)a” (ང) z końcówką „g” ledwo wyczuwalną. „Küntusan(g)po” jest tybetańską nazwą terminu Samantabhadra. Warto zaznaczyć, że istnieją rzadkie wyjątki, kiedy niewymawialne prefiksy generują dodatkowy dźwięk przed wymawialnymi znakami. Przykładem jest tybetańskie imię བློ་བཟང (transliteracja Wyliego: blo bzang) – „losan(g)”; które ma te same znaki co w „küntusan(g)po”, ale pomimo tego może być ono wymawiane również jako „lopsan(g)”, gdzie generowany jest dodatkowy dźwięk „p” przed „san(g)” (བཟང).

Przykład transkrypcji polskiej zapisu tybetańskiego słowa polskiego dla imienia Zuzanna (z użyciem znaku do zapisu dźwięków obcojęzycznych): język tybetański – རྫུ་རྫཎ་ན; zapis w Wylie – rdzu rdzaN na; transkrypcja polska – „dzudzanna”; gdzie należy użyć kombinacji (རྫཎ) brzmiącej po polsku „dzan” zakończonej znakiem zapisu dźwięku obcojęzycznego (ཎ; Wylie. Na) z zastosowaniem jakieś znaku tybetańskiego dla najbliższego odpowiednika polskiego dźwięku „za”, tzn. „dza” (རྫ). Warto przy tym zauważyć, że nie można użyć po prostu tybetańskich znaków (རྫུ་རྫན་ན; Wylie. rdzu rdzan na), gdyż zamiast dźwięku w transkrypcji polskiej „dzudzanna” wymawia się je z umlautem jako „dzudzänna”.

Pionierem tybetologii i autorem pierwszych prac na temat języka tybetańskiego był węgierski badacz i podróżnik Aleksander Csoma de Körös. W poszukiwaniu praojczyzny Węgrów wyruszył pieszo w 1819 r. w podróż na wschód, która zawiodła go w Himalaje do kraju Ladakh. Tam spędził w klasztorach siedem lat, studiując język, religię, pisma i obrzędy buddyzmu tybetańskiego. W 1834 r. ukazał się drukiem w Kalkucie jego słownik tybetańsko-angielski, a następnie gramatyka języka tybetańskiego.

• transkrypcja języka tybetańskiego
• transliteracja Wyliego
• język dzongkha
• język ladakhi
• język szerpa
• języki tybetańskie
• język amdo

• AgataA. Bareja-Starzyńska AgataA., MarekM. Mejor MarekM., Klasyczny język tybetański, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, ISBN 83-88938-13-4, OCLC 749522339 .brak strony (książka)
• Tournadre N., Dorje S.: Manual of Standard Tibetan, Snow Lion Publications 2003, ISBN 1-55939-189-8.
• SandupS. Tsering SandupS., Tibetan Phrasebook, wyd. 3rd ed, Melbourne, Vic.: Lonely Planet Publications, 2002, ISBN 1-74059-233-6, OCLC 50397882 .brak strony (książka)

• Alfabet i słowniczek tybetańsko-polski. buddyzm.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-12)].
• Alfabet tybetański
• Gramatyka i rozmówki tybetańskie
• Translatory Angielsko-Tybetańskie online
• Przewodnik po wymowie języka tybetańskiego. wordbridge.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-04)].
• Fonty ttf kilku stylów pisma języka tybetańskiego