Heihachirō Tōgō: Japoński samuraj, oficer marynarki

27 stycznia 1848 w Kagoshimie, zm. 30 maja 1934 w Tokio) – japoński admirał floty, markiz (jap. kōshaku), jeden z głównych autorów zwycięstwa w wojnie rosyjsko-japońskiej. Nazywany był „Nelsonem Wschodu”.

Heihachirō Tōgō
東郷 平八郎

Tōgō Heihachirō

Gensui-kaigun-taishō marszałek-admirał
Data i miejsce urodzenia	27 stycznia 1848 Kagoshima
Data i miejsce śmierci	30 maja 1934 Tokio
Przebieg służby
Lata służby	1863–1913
Siły zbrojne	Dai-Nippon Teikoku Kaigun
Stanowiska	Szef Sztabu Generalnego Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej, członek Najwyższej Rady Wojennej
Główne wojny i bitwy	ostrzał Kagoshimy, wojna boshin, wojna chińsko-japońska, wojna rosyjsko-japońska
Odznaczenia
Multimedia w Wiki Commons

Tōgō urodził się w Kajiya-chō, jednym z dystryktów miasta Kagoshima, w prowincji Satsuma (obecnie prefektura Kagoshima). Jego ojciec był samurajem, służącym rodzinie Shimazu. Miał jeszcze trzech synów.

Kajiya-chō było regionem, w którym dorastało wiele późniejszych, wpływowych osobistości w okresie Meiji, takich jak Takamori Saigō czy Toshimichi Ōkubo. Ich znaczący status wynikał m.in. z mocnej pozycji rodziny Shimazu, która odgrywała dużą rolę polityczną i wojskową w walce przeciwko siogunatowi i o przywrócenie władzy cesarza.

Pierwsze wojenne doświadczenia Tōgō zdobywał w wieku 17 lat, podczas ostrzału Kagoshimy przez marynarkę brytyjską. Były to działania odwetowe za zamordowanie Charlesa Lennoxa Richardsona (tzw. incydent w Namamugi) oraz odmowę zapłaty odszkodowania przez daimyō prowincji Satsuma.

W następnym roku w Satsumie utworzono marynarkę, do której Tōgō i jego dwaj bracia postanowili się zaciągnąć. W styczniu 1868, w czasie tzw. wojny boshin, w której po przeciwnych stronach stały siły procesarskie i wojska sioguna Yoshinobu Tokugawy, Tōgō został zaokrętowany na wojenny parowiec bocznokołowy, „Kasuga”. Wziął na nim udział w bitwie pod Awa niedaleko Osaki, przeciwko flocie siogunatu – było to pierwsze starcie nowoczesnych flot parowych w historii Japonii. Wraz z rozprzestrzenieniem się konfliktu na północną część kraju, Tōgō, jako oficer trzeciej klasy, walczył na „Kasudze” w ostatnich bitwach z pozostałościami sił sioguna pod Miyako i Hakodate w 1869.

Jako kadet Tōgō studiował w szkole morskiej w Anglii w latach 1871–1878, razem z szesnastoma towarzyszami. Tōgō odwiedził wówczas Londyn, w tym czasie największe i najgęściej zaludnione miasto na świecie. Wszyscy Japończycy zostali wtedy rozdzieleni i przydzieleni do angielskich rodzin, tak aby nabrać angielskich manier i nauczyć się języka. Tōgō został wysłany do Plymouth. Następnie odbywał szkolenie na statku HMS „Worchester” (1872) w ramach nauki w The Thames Nautical Training College. Tōgō ukończył szkołę z drugim najlepszym wynikiem w swojej klasie. W 1875 jako prosty marynarz odbył podróż dookoła świata na statku szkoleniowym „Hampshire”. Później kontynuował studia w The Royal Naval Academy w Portsmouth i The Old Royal Naval College w Greenwich. Nadzorował wówczas także budowę japońskiego pancernika „Fuso” w stoczni braci Samuda. Ostatecznie wrócił do kraju 22 maja 1878 na nowo zbudowanej dla cesarskiej floty korwecie „Hiei”.

Po powrocie do Japonii pełnił obowiązki m.in. dowódcy okrętów „Dai-ni Teibō” oraz „Amagi”. W czasie wojny francusko-chińskiej na pokładzie „Amagi” obserwował działania floty francuskiej, dowodzonej przez admirała Courbeta. Był także świadkiem walk Chińczyków z Francuzami na Tajwanie.

W 1894, na początku wojny chińsko-japońskiej, Tōgō, jako kapitan krążownika „Naniwa”, zatopił brytyjski transportowiec „Kowshing”, który pozostawał w służbie marynarki chińskiej. Akcja ta wywołała konflikt dyplomatyczny pomiędzy Japonią a Wielką Brytanią, który został jednak załagodzony, gdyż statek przewoził kontrabandę (transportował chińskich żołnierzy do Korei), dlatego też jego zniszczenie było zgodne z prawem międzynarodowym.

Po zakończeniu wojny Tōgō pełnił funkcję dziekana szkoły morskiej, a później dowódcy floty.

W 1903 minister marynarki, Gonnohyōe Yamamoto, mianował Tōgō głównodowodzącym połączonych sił floty cesarskiej. Nominacja ta zdziwiła wielu prominentów, łącznie z cesarzem, który chciał znać przyczyny jego mianowania. Yamamoto miał podobno powiedzieć, że „Tōgō jest człowiekiem obdarzonym wielkim szczęściem”.

W czasie wojny Tōgō pokonał rosyjską flotę w Port Artur w 1904 i w bitwie na Morzu Żółtym, a w 1905 zniszczył Flotę Bałtycką podczas bitwy pod Cuszimą, co wprawiło w zadziwienie międzynarodową opinię, która nie dawała większych szans małej Japonii w starciu z europejskim mocarstwem. Ta przełomowa bitwa przyczyniła się w dużym stopniu do pokonania Rosji na Dalekim Wschodzie, była także iskrą zapalną dla Rewolucji 1905.

Później Tōgō był szefem Sztabu Generalnego Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej, nadano mu także tytuł hrabiego (jap. hakushaku). Został także członkiem Najwyższej Rady Wojennej. W 1913 otrzymał tytuł admirała floty.

W latach 1914–1924 wypełniał zaszczytne zadanie nauczania młodego księcia Hirohito, późniejszego cesarza Japonii. 7 sierpnia 1925 został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Tōgō zmarł 30 maja 1934 r. W 1940 r., sześć lat po śmierci wybudowano w Tokio poświęconą mu kaplicę.

•   kaigun-chūi (porucznik marynarki) – 3 lipca 1878
•   kaigun-tai’i (kapitan marynarki) – 27 grudnia 1878
•   kaigun-shōsa (komandor podporucznik) – 27 grudnia 1879
•   kaigun-chūsa (komandor porucznik) – 20 czerwca 1885
•   kaigun-taisa (komandor) – 10 lipca 1886
•   kaigun-shōshō (kontradmirał) – 16 lutego 1895
•   kaigun-chūjō (wiceadmirał) – 14 maja 1898
•   kaigun-taishō (admirał) – 6 czerwca 1904
•   gensui-kaigun-taishō (marszałek-admirał) – 21 kwietnia 1913

• Imperial Japanese Navy (kariera wojskowa)
• EwaE. Pałasz-Rutkowska EwaE., KatarzynaK. Starecka KatarzynaK., Japonia, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, ISBN 83-88542-84-2, OCLC 749335839 .brak strony (książka)
• Kenkyusha’s New Japanese-English Dictionary, Kenkyusha Limited, Tokyo 1991, ISBN 4-7674-2015-6.
• Mały słownik polsko-japoński, Wydawnictwo Hakusuisha, Tokio 2002, ISBN 4-560-00095-6.