Burza (ang.
Dawniej uznawano ją za komedię, co jest jednak dyskusyjne z powodu elementów, które pomniejszają komediowy wydźwięk. Obecnie jest często uznawana za romans.
Burza jest jedną z ostatnich sztuk Szekspira, a zarazem jedyną, w której Szekspir zachował zasadę trzech jedności: czasu, miejsca i akcji. Przedstawione wydarzenia rozgrywają się w przeciągu kilku godzin na odległej wyspie. Uznana w początkowych latach swojego istnienia za przeciętną, współcześnie coraz częściej jest doceniania i rozważana jako jedno z największych dzieł barda ze Stratford. Sztuka ta nie zdobyła popularności do momentu zamknięcia teatrów w Anglii w 1642 roku, zaś po restauracji Stuartów uwagę widowni przykuwały tylko adaptacje. Oryginalna wersja ponownie pojawiła się w teatrach dopiero w połowie XIX wieku.
Burza jest jedną z nielicznych sztuk Szekspira, dla których nie da się jednoznacznie wskazać źródła. Mimo to niektórzy badacze wskazują na The Decades of the New Worlde Or West India (1555) i Naufragium Erazma z Rotterdamu jako prawdopodobne inspiracje do jej stworzenia. Oprócz tego na uwagę zasługuje fakt, iż w 1609 roku jeden z angielskich płynących do Ameryki statków podczas burzy odłączył się od konwoju i rozbił u wybrzeży Wysp Bermudzkich. Rozbitkom udało się wybudować dwa nowe statki i wrócić do domu. Historia ta, popularna i szeroko komentowana wówczas w Londynie, nasuwa skojarzenia z fabułą Burzy.
Jeśli chodzi o styl, utwór ten opiera się na zasadach proponowanych przez włoską commedia dell’arte, gdzie zdarzało się, że pojawiała się postać o nadprzyrodzonych zdolnościach i jej córka. Dwójkę bohaterów Burzy, o imionach Stefano i Trinkulo, można porównać do wywodzących się z tego nurtu Bringhelli i Arlekina.
Pierwsze znane przedstawienie miało miejsce 1 listopada 1611 roku w Whitehall Palace w Londynie. Była to jedna z ośmiu sztuk Szekspira, które uświetniły uroczystości weselne Fryderyka V, palatyna reńskiego. Publikacja Burzy miała miejsce w „Pierwszym Folio” w 1623 roku, gdzie jest zaliczona do komedii; rozpoczyna jednocześnie cały ich cykl. W 1746 roku jej tekst uległ modyfikacjom, aby mogła zostać wystawiona w Theatre Royal przy Drury Lane.
Prospero, prawowity książę Mediolanu, pozbawiony tronu przez swego brata Antonia, wspomaganego przez Alonsa, króla Neapolu, zostaje wraz z córką Mirandą wyprawiony na morze w łodzi, którą Neapolitańczyk Gonzalo w sekrecie zaopatrzył w wodę i żywność oraz książki. Wygnańcy trafiają na wyspę, gdzie spędzą dwanaście lat. Dzięki swoim umiejętnościom magicznym Prospero uwalnia ducha Ariela, uwięzionego przez wiedźmę Sykoraks w pniu drzewa, który staje się jego sługą i niewolnikiem.
Przed ich przybyciem na wyspę jedyną ludzką istotą był tu Kaliban, syn Sykoraks. Oprowadza rozbitków po wyspie, oni zaś odwdzięczają mu się, ucząc go swego języka i religii. Kaliban usiłuje zgwałcić Mirandę, za co Prospero więzi go w jaskini.
Akcja sztuki rozpoczyna się w momencie, gdy w pobliżu wyspy, na której przebywają bohaterowie, przepływa statek. Płyną nim między innymi Antonio, Gonzalo oraz Alonso wraz z synem Ferdynandem i bratem Sebastianem. Prospero wywołuje tytułową burzę, która sprawia, że statek ulega katastrofie, a jego pasażerowie bez większych obrażeń trafiają na wyspę.
Wypełniający polecenia Prospera Ariel manipuluje rozproszonymi na wyspie rozbitkami. Jego czary powodują, że Ferdynand i Miranda zakochują się w sobie, młodzieniec zaś staje się posłuszny czarodziejowi, aby uzyskać rękę jego córki. W kolejnym epizodzie Kaliban wraz z dwoma pijakami ze statku podejmuje groteskową próbę zamordowania Prospera i przejęcia władzy na wyspie. Trzecim elementem fabuły jest plan zamordowania Alonsa przez Sebastiana i Antonia, którego efektem ma być koronacja Sebastiana. W scenie finałowej dochodzi do spotkania wszystkich głównych bohaterów. Prospero przebacza Alonso i planuje wspólny powrót do Włoch.
Najstarszym polskim przekładem Burzy jest opublikowany w 1841 roku przekład autorstwa Ignacego Hołowińskiego. Autorami innych tłumaczeń dzieła są: Józef Paszkowski, Adam Pług, Leon Ulrich, Wojciech Dzieduszycki, Władysław Tarnawski, Maciej Słomczyński, Stanisław Barańczak, Jerzy S. Sito, Zofia Siwicka, Czesław Jastrzębiec-Kozłowski i Piotr Kamiński.
Pierwsza polska inscenizacja tej sztuki miała miejsce w Teatrze Polskim w Warszawie 4 września 1913 roku, wyreżyserował ją Józef Sosnowski. Pierwszy raz po wojnie można było zobaczyć ją w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi 19 lipca 1947 roku, gdzie funkcję reżysera pełnił Leon Schiller. Burza była także inscenizowana między innymi przez Teatr Rozmaitości w Warszawie.
Spektakle Teatru Telewizji:
This article uses material from the Wikipedia Polski article Burza (sztuka), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.