ਪੰਡਿਤ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੀਦਾਸ (1865-1944) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾਕਾਰ ਹੈ।
ਇਸਦਾ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਹਿੰਦੁੁ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 13 ਅਕਤੂਬਰ 1865 ਈ. ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਪੰਡਿਤ ਜੈ ਦਿਆਲ ਸੀ ਉਹ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਸਨ। ਇਸਦਾ ਪਿਤਾ ਪੰਡਿਤ ਜੈ ਦਿਆਲ ਮਾਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਅਹਿਲਕਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਰੋਹਿਤ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਵੀ ਚੰਗੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਅੱਧਖੜ ਉੁੁਮਰ ਵਿੱਚ ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਸੰਤ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰ੍ਰਭਾਵ ਥੱਲੇ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਡਿਤ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਹੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆਂ। ਉਸ ਦੀ 1944 ਈ. ਵਿੱਚ ਮੋਤ ਹੋਈ।
ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੁੂੰ ਉਸ ਦੀ ਵਿਦਿਆ ਨੇ ਲਿਸ਼ਕਾਇਆ ਹੈ। ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਵਿਦਿਆ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਫ਼ਿਰ ਮਹੱਲੇ ਦੀ ਮਸੀਤ ਦੇ ਮੋਲਵੀ ਸਾਹਿਬ ਤੋ ਊਰਦੂ ਫਾਰਸੀ ਪੜੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗੂੜਾ ਗਿਆਨ ਸੀ। ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਿੱਸਿਆ ਵਿੱਚ ਯੋਗ,ਸੰਨਿਆਸ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਈ ਵਾਰੀ ਬੜੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਆ ਤੇ ਪੁਰਾਨਾ ਦਾ ਵੀ ਕਾਫੀ ਗਿਆਨ ਸੀ।
ਇਸ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਮੰਦਰ,ਅਖਾੜੇ ਤੇ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਹੀ ਸਨ। ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧਾ ਤੋ ਚੰਗੀ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਵੀ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ।
ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਇਕ,ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ,ਪੁਰਨ ਭਗਤ,ਰੁਪ ਬਸੰਤ,ਰਾਜਾ ਰਸਾਲੂ,ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਭਗਤ ਆਦਿ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਮਹਾਂ ਪੁਰਸ਼ਾ ਦੀਆ ਕਥਾਵਾਂ ਲੋਕਾ ਵਿੱਚ ਆਮ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ। ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ।
ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੇ ਜਾਦੇਂ ਕਿਸਿਆਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਗਿਆਨ ਸੀ। ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਕਿਸਾਕਾਰਾਂ ਤੋ ਬਹੁਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆ।
ਕਾਲੀ ਦਾਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਪਰੀਵਰਤਨ ਲਿਆਂਦਾ।ਇਸ ਪਰੀਵਰਤਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੱਖ ਹਨ:-
This article uses material from the Wikipedia ਪੰਜਾਬੀ article ਪੰਡਿਤ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੀਦਾਸ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ CC BY-SA 4.0 ਹੇਠ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ਪੰਜਾਬੀ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.