हिमाचल प्रदेश

हिमाचल प्रदेश उत्तर-पश्चिमी भारतय् स्थित छगू राज्य ख। थ्व राज्य 21,629 मील² (56019 किमी²) स्वया अधिक क्षेत्रय् दयाच्वंगु दु। थ्व राज्यया उत्तरय् जम्मू कश्मीर, पश्चिम तथा दक्षिण-पश्चिमय् पंजाब, दक्षिणय् हरियाणा व उत्तर प्रदेश, दक्षिण-पूर्वय् उत्तराखण्ड तथा पूर्वय् सँदेय् ला। हिमाचल प्रदेशया शाब्दिक अर्थ च्वापुया प्रान्त ख। हिमाचल प्रदेशयात देव भूमि नं धाइ। थ्व क्षेत्रय् आर्यतयेगु प्रभाव ऋग्वेद स्वया पुलां। आंग्ल-गोरखा युद्ध धुंका थ्व ब्रिटिश औपनिवेशिक सरकारया ल्हातय् लावन। सन 1857 तक्क थ्व महाराजा रणजीत सिंहया शासनया अधीन पंजाब राज्य (पंजाब हिल्सया सीबा राज्ययात त्वता)या भाग जुयाच्वन। सन 1950स थुकियात केन्द्र शासित प्रदेशदयेकल, सन् 1971स थ्व थाय्‌यात हिमाचल प्रदेश राज्य अधिनियम-1971या अन्तर्गत 25 जून 1971स भारतया १८गु राज्य दयेकल। हिमाचल प्रदेशया प्रतिव्यक्ति आय भारतया मेमेगु राज्य स्वया अप्व। बारहमासी खुसिया बहुतायत कारणं, हिमाचल अन्य राज्यतयेत बिजुली मी गुकिलि मू राज्य दिल्ली, पंजाब व राजस्थान ला। राज्यया अर्थव्यवस्था ३ प्रमुख कारकय् निर्भर दु, बिजली, पर्यटन व कृषि। थ्व राज्यया जनसंख्याया 90% हिन्दू व प्रमुख समुदायय् ब्राह्मण, राजपूत, कन्नेत, राठी व कोली ला। ट्रान्सपरेन्सी इंटरनैशनलया 2005या सर्वेक्षण अनुसार, हिमाचल प्रदेश भारतय् केरल धुंका दकलय् म्हो भ्रष्ट राज्य ख।

हिमाचल प्रदेश
देव भूमि
—  state  —
Located in the northwest part of the state
हिमाचल प्रदेश
शिमला
Location of हिमाचल प्रदेश
निर्देशाङ्क

31°6′12″N 77°10′20″E / 31.10333°N 77.17222°E / 31.10333; 77.17222

देय् भारत
राज्य हिमाचल प्रदेश
जिल्ला 12
प्रतिष्ठा २५ जनवरी १९७१
राजधानी शिमला
तःधंगु नगर शिमला
राज्यपाल उर्मिला सिंह
मुख्यमंत्री प्रेम कुमार धूमल
संसद (थाय्) एकसदनीय (68)
मुख्य उच्च न्यायालय के न्यायमूर्ति माननीय न्यायमूर्ति श्री कुरियन जोसेफ
जनसङ्ख्या

• सान्द्रता

६०,७७,९०० (17th) (2001)

109/km2 (282/sq mi)

लिङ्गानुपात 970 /♀
साक्षरता 77.13% 
व्यावहारिक भाय्() हिन्दी
ई लागा IST (UTC+05:30)
विस्तार 55,673 square kilometres (21,495 sq mi) (17th)
वायु मण्डल

• वार्षिक ताप
तापमान
• ग्रीष्मकाल
• शीतकाल


     1,469 mm (57.8 in)

     28 °C (82 °F)
     7 °C (45 °F)

जाःथाय् आधिकारिक वेबसाइट
किपा:HimichalPradeshSeal.jpg
हिमाचल प्रदेश राजचिह्न

इतिहास

हिमाचल प्रदेशयात पूर्ण राज्यया दर्जा २५ जनवरी, १९७१ खुनु दत। अप्रैल 1948स थ्व क्षेत्रया 27,000 वर्ग कि.मी.स दूगु लगभग 30 रियासततयेत स्वाना थ्व राज्‍यतयेत केंद्र शासित प्रदेश दयेकल। 1954स ‘ग’ श्रेणीया रियासत बिलासपुरयात थ्व राज्यय् स्वायेधुंका थ्व राज्यया क्षेत्रफल तधना 28,241 वर्ग कि.मी. जुल। सन 1966स थुकिलि पंजाबया पहाड़ी क्षेत्र स्वाना थुकियात पुनर्गठन यात। थ्व धुंका थ्व राज्यया क्षेत्रफल 55,673 वर्ग कि.मी. जुल।

भूगोल

थ्व जिल्लाया मू झ्वालाय् मछरियल झ्वाला, राहला झ्वाला, सिस्सु झ्वाला, चैडविक झ्वाला, बुंदला झ्वाला 328 फुट, पलानी झ्वाला 492 फुट आदि ला।

सरकार

थ्व राज्यया मुख्यमन्त्रीतेगु धलः थ्व कथं दु-

ल्या नां कार्यकाल आरंभ कार्यकाल समाप्त राजनैतिक दल चुनाव क्षेत्र
1 यशवंत सिंह परमार
199x70px
8 मार्च 1952 31 अक्तूबर 1956 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस
राष्ट्रपति शासन - 31 अक्तूबर 1956 1 जुलाई 1963 - -
2 यशवंत सिंह परमार (2)
किपा:YS+Parmar.jpg
1 जुलाई 1963 28 जनवरी 1977 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस
3 ठाकुर राम लाल
हिमाचल प्रदेश 
28 जनवरी 1977 30 अप्रैल 1977 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस
राष्ट्रपति शासन - 30 अप्रैल 1977 22 जून 1977 - -
4 शांता कुमार
22 जून 1977 14 फ़रवरी 1980 जनता पार्टी
5 ठाकुर राम लाल (2)
हिमाचल प्रदेश 
14 फ़रवरी 1980 7 अप्रैल 1983 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस
6 वीरभद्र सिंह
हिमाचल प्रदेश 
8 अप्रैल 1983 8 मार्च 1985 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस जुब्बल - कोटखाई
7 वीरभद्र सिंह(2)
हिमाचल प्रदेश 
8 मार्च 1985 5 मार्च 1990 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस जुब्बल - कोटखाई
8 शांता कुमार (2)
5 मार्च 1990 15 दिसम्बर 1992 भारतीय जनता पार्टी
राष्ट्रपति शासन - 15 दिसम्बर 1992 3 दिसम्बर 1993 - -
9 वीरभद्र सिंह (3)
हिमाचल प्रदेश 
3 दिसम्बर 1993 24 मार्च 1998 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस रोहड़ू
10 प्रेम कुमार धूमल
24 मार्च 1998 6 मार्च 2003 भारतीय जनता पार्टी
11 वीरभद्र सिंह (4)
हिमाचल प्रदेश 
6 मार्च 2003 30 दिसम्बर 2007 भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस रोहड़ू
12 प्रेम कुमार धूमल
30 दिसम्बर 2007 20 दिसम्बर 2012 भारतीय जनता पार्टी बमसन
13 वीरभद्र सिंह
हिमाचल प्रदेश 
25 दिसम्बर 2012 वर्तमान भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस शिमला ग्रामीण


हिमाचल प्रदेशया जिल्ला

हिमाचल प्रदेशया जिल्ला
काँगड़ा जिल्ला हमीरपुर जिल्ला मंडी जिल्ला
बिलासपुर जिल्ला उना जिल्ला चंबा जिल्ला
लाहौल व स्पीती जिल्ला सिरमौर जिल्ला किन्नौर जिल्ला
कुल्लू जिल्ला सोलन जिल्ला शिमला जिल्ला

जनसंख्या

क्र.सं जिल्ला क्षेत्रफल किमी²य् जनसंख्या मुख्यालय
1 बिलासपुर जिल्ला 1,167 2,95,387 बिलासपुर
2 चम्बा जिल्ला 6,528 3,93,386 चंबा
3 हमीरपुर जिल्ला 1,118 3,69,128 हमीरपुर
4 कांगडा़ जिल्ला 5,739 11,74,072 धर्मशाला
5 किन्नौर जिल्ला 6,401 71,270 रिकाँग पिओ
6 कुल्लू जिल्ला 5,503 3,02,432 कुल्लु
7 लाहौल-स्पीति जिल्ला 13,835 31,294 केलोन्ग
8 मण्डी जिल्ला 3,950 7,76,372 मंडी
9 शिमला जिल्ला 5,131 6,17,404 शिमला
10 सिरमौर जिल्ला 2,825 3,79,695 नाहन
11 सोलन जिल्ला 1,936 3,82,268 सोलन
12 ऊना जिल्ला 1,540 3,78,269 उना

संस्कृति

राज्यया प्रमुख भाषाय् हिन्दी, काँगड़ी, पहाड़ी, पंजाबी, व मंडियाली ला। हिन्दू, बौद्ध व सिख थनया प्रमुख धर्म ख। पश्चिमय् धर्मशाला, दलाई लामाया शरण स्थली दु। थनया मू नसाय् इंदरा, सिद्दू, कुल्लू ट्राउट, चिकन अनारदाना, गुच्छी मटर, सेपु वड़ी, कद्दू का खट्टा, धाम, अंकलोस, अक्टोरी, पटंडे, चाय, मट्ठा, चना मद्रा, भटूरा, मिट्ठा, नसास्ता, पतीर, चो उक, भगजेरी आदि ला। थनया प्याखँय् जोरा, जूलि, दाँगि, महसु, जद्दा, जैंता, चर्हि, गिद्दा फर्हान्, लुड्डि, मुंज्रा, गूर्खालि आदि मू ख।

अर्थतन्त्र

हिमाचलप्रदेशया मू ज्या बुंज्या ख। थ्व राज्यया अर्थव्‍यवस्‍थाय् बुंज्यां तःधंगु भूमिका म्हितु। थ्व राज्यया ६९% मनूतेसं थ्व ज्या या। बुंज्या व थ्व नाप स्वापू दूगु ख्यलं थ्व राज्यया कूल ग्राहस्थ उत्पादया २२.१ प्रतिशत दयेकु। कुल भौगोलिक क्षेत्र 55.673 लखः हेक्‍टेयरय् 9.79 लखः हेक्‍टेयर भूमि 9.14 लखः बुंज्यामितेगु अधीनय् ला। मध्यम व म्हो बुं दुपिं बुंज्यामित नाप करिब 86.4 प्रतिशत बुं दु। राज्‍यय् बुंज्याय् छ्यलातःगु भूमि 10.4 प्रतिशत जक्क दु। लगभग 80 प्रतिशत क्षेत्र वर्षा-सिंचित दु।

प्रकृतिं हिमाचल प्रदेशयात व्‍यापक कृषि जलवायु परिस्थिति ब्युगु दु गुकिया कारणं बुंज्यामितेसं थीथी सि सयेकिगु या। थ्व राज्यय् स्याउ, पासि, आडू, बेर, खूमानी, कागती, अं, लिचि, अमरूद, झरबेरी आदि सः। 1950य् 792 हेक्‍टेयर क्षेत्र बागवानीया अधीनय् लानाच्वंगु जुसां आःवया 2.23 लखः हेक्‍टेयरय् सि सयेकिगु या।

इसी तरह,1950 में फल उत्‍पादन 1200 मीट्रिक टन था, जो 2007 में बढकर 6.95 लाख टन हो गया है।

हिमाचल प्रदेश राज्‍य में यहां की सड़कें ही यहां की जीवन रेखा हैं और ये संचार के प्रमुख साधन हैं। इसके 55,673 वर्ग किलोमीटर क्षेत्रफल में से 36,700 किलोमीटर में बसाहट है, जिसमें से 16,807 गांव अनेक पर्वतीय श्रृखलाओं और घाटियों के ढलानों पर फैले हुए हैं। जब यह राज्‍य 1948 में अस्तित्‍व में आया, तो यहां केवल 288 कि.मी. लंबी सड़कें थीं जो 15 अगस्‍त 2007 तक बढ़कर 30,264 हो गई हैं।

साल 2007 तक हिमाचल प्रदेश में कुल बुवाई क्षेत्र 5.83 लाख हेक्‍टेयर था। गांवों में पीने के पानी की सुविधा उपलब्‍ध कराई गई और अब तक राज्‍य में 14,611 हैंडपंप लगाए जा चुके हैं।

राज्‍य का कुल भौगोलिक क्षेत्रफल 55,673 वर्ग किलोमीटर है। वन रिकार्ड के अनुसार कुल वन क्षेत्र 37,033 वर्ग किलोमीटर है। इसमें से 16,376 वर्ग किलोमीटर क्षेत्र ऐसा है जहां पहाड़ी चरागाह वाली वनस्‍पतियां नहीं उगाई जा सकतीं क्‍योंकि यह स्‍थायी रूप से बर्फ से ढका रहता है।

राज्‍य में 2 राष्‍ट्रीय पार्क और 32 वन्‍यजीवन अभयारण्‍य हैं। वन्‍यजीवन अभयारण्‍य के अंतर्गत कुल क्षेत्र 5,562 कि.मी., राष्‍ट्रीय पार्क के अंतर्गत 1,440 कि.मी. है। इस तरह कुल संरक्षित क्षेत्र 7,002 कि.मी. है।

पर्यटन उद्योग को हिमाचल प्रदेश में उच्‍च प्राथमिकता दी गई है और हिमाचल सरकार ने इसके विकास के लिए समुचित ढांचा विकसित किया है जिसमें जनोपयोगी सेवाएं, सड़कें, संचार तंत्र हवाई अड्डे यातायात सेवाएं, जलापूर्ति और जन स्‍वास्‍थ्‍य सेवाएं शामिल है। राज्‍य पर्यटन विकास निगम राज्‍य की आय में 10 प्रतिशत का योगदान करता है।

राज्‍य में तीर्थो और नृवैज्ञानिक महत्‍व के स्‍थलों का समृद्ध भंडार है। राज्‍य को व्‍यास, पाराशर, वसिष्‍ठ, मार्कण्‍डेय और लोमश आदि ऋषियों के निवास स्‍थल होने का गौरव प्राप्‍त है। गर्म पानी के स्रोत, ऐतिहासिक दुर्ग, प्राकृतिक और मानव निर्मित झीलें, उन्‍मुक्‍त विचरते चरवाहे पर्यटकों के लिए असीम सुख और आनंद का स्रोत हैं।

सड़क मार्ग इस राज्य की यातायात का मुख्य माध्यम है। परंतु मानसून और ठंड के मौसम में भू-स्खलन और अन्य वजहों से यह काफी बाधित होता है।

लिधंसा

पिनेया स्वापू

Tags:

हिमाचल प्रदेश इतिहासहिमाचल प्रदेश भूगोलहिमाचल प्रदेश सरकारहिमाचल प्रदेश या जिल्लाहिमाचल प्रदेश जनसंख्याहिमाचल प्रदेश संस्कृतिहिमाचल प्रदेश अर्थतन्त्रहिमाचल प्रदेश लिधंसाहिमाचल प्रदेश पिनेया स्वापूहिमाचल प्रदेशउत्तर प्रदेशउत्तराखण्डकृषिदिल्लीपंजाबपर्यटनबिजुलीभारतराजस्थानवेदसँदेय्हरियाणा

🔥 Trending searches on Wiki नेपाल भाषा:

इ॰ पू॰ ६९३विपणनयलजीवनीआसावरी रागसंयुक्त राज्य अमेरिकाया सेनाउसाँय्‌लिउ ताओअर्थतन्त्रई सं १८९९समाएल साल्भादोरकर्नाटकप्रतित्यसमुत्पादभोल्तएबी भाषाभियतनामसन् १९९९बांग्ला भाषागणतन्त्र यमनभ्लडिमिर पुटिनगुप्तकालीन कलाबिनोद चौधरीरसायनशास्त्रकेन्द्रापडा जिल्लासन् १७७४लुसाःधुमाली तालनिकोलस कपरनिकसराजाभि खोरासान प्रान्तछिन्नमस्ता भगवतीसन् ८०१ह्यालोजेनजोगीमाराभाय् माचाछिज्यानुवरी २१ज्यानुवरी २०तेरे नाम (सन् २००३या संकिपा)औराई् तहसीलकोरियन भाषाभयानक रसमझरा पिपर एहत्मालीपुराएड्सलमजुङ जिल्लाजीवशास्त्रकरुण रसवंड्सवर्थमनूश्री हनुमान चालीसासीजःवासाजुलाई ३माधौगढ़ तहसीलउपमालल्लमहासतिपट्ठानसुत्तंदांदेय्स्वीडिश भाषाटिकापुर नगरपालिकापाथिभरासन् १५२५अल्नामालीलाओससन् १६६८चितवन जिल्ला🡆 More