Dit is n Grönnegse toalwiezer op Wikipedie.
t Is bedould om de Grönnegse toal te beschrieven en zo sprekers en nait-sprekers de Grönnegse toal zain te lôten en eventuweel heur dijent de leren. Dingen dij man hier vinden kin binnen woordenliesten, grammoatiek, oetsproak, spèllen en zegswiezen.
t Grönnegs is de dialektgroep dij proat wordt ien pervìnzie Grönnen en de grìnsgebieden mit Drìnt en Fraislaand. t Bestaait oet meerdere dialekten, woardeur nait overaal t zölfde Grönnegs proat wordt. Om toch alle Grunnegse dialekten heur stee te geven, worden dialektverschillen in dit woordenbouk goud vermeld.
Hieronder stoan de Grönnegse dialekten van west noar oost tou. Doarachter staait roegweegs t toalgebied en doarachter tuzzen hoakjes de kode dij broekt wordt om t dialekt aan te geven.
Ien t Grunnegs worden letters over t aalgemain net zo oetsproken as ien t Nederlaands. Dochs binnen der wel n aantel letters dij aans oetsproken worden. Zinnen worden voak wel hail aans oetsproken, deurdat Grunnegers voak hail vlot proaten. Der wordt voak zègd dat t Grunnegs zo schreven wordt as dat t oetsproken wordt, môr as man perzies schrieven gaait as dat man proat, den krigst veurbeelden as dit:
Veurbeeld 1
Veurbeeld 2
Veurbeeld 3
Veurbeeld 4
De ö is de i in de Nederlaandse oetsproak van "shirt". De kombinoatsie kh is de Duutse g. De kombinoatsie oa is de oo ien "oor". Zai t heufdartikel veur meer informoatsie.
Veur t Grunnegs bestaait gain vaaste spèllen en t is nait standerdiseerd. Der is wel n veurkeursspèllen dij ien elk dialekt as standerd zain wordt, môr nait aaltieds broekt wordt, omreden der nait veul weet van is. Zai t heufdartikel veur meer informoatsie over de spèllen van t Grunnegs.
De grammoatiek van t Grunnegs verschilt ien veul zoaken van dij van t Nederlaands. t Is zowel verwaant aan dijent van t Frais en Leegsaksisch, wat perzies dudelk môkt wat t Grunnegs is, Friso-Saksisch.
Ien t Grunnegs bestoan der n aantel woorden woarvan t gebroek of de betaikenis ôfwiekt van de Nederlaandse. Dizze woorden worden ien t heufdartikel beschreven.
Man kin noast t zuiken op letters, ook zuiken op kategorie. Hier stoan aalmoal woorden biemekoar dij wat mit n bepoald onderwaarp te doun hebben.
Ien dizze seksie kin man zuiken op letter:
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
Grunnegs | Nederlaands |
Kavort | envelop |
Keroazie | moed (EN: courage) |
Kippen | kantelen |
Klaaien/graimen | morsen |
Klontje | kandijbrok |
Kloed(e) | klont/dik persoon (negatief) |
Knipnoagels | hete kolen |
Knuppen | knopen |
Koare | kruiwagen |
Konstelloatsie | sterrenbeeld (EN: constellation) |
Kopstubber | ragebol |
Kou/boekou | koe |
Krep | onkruid |
Kroagbonk | sleutelbeen |
Krödde | onkruid |
Kruudoorns | kruisbessen |
Kullen | mislukken |
Kwedeln, reuteln, proatjen | kletsen |
Leeg | laag |
Lief | lichaam/buik |
Liek | gelijk, zoals, recht, evenwijdig |
Liepen | huilen (zn) |
Liggoam | lichaam |
Loek | Lübeck |
Loeren | kijken (negatief) |
Loophek | babybox |
Loos | slim (negatief) |
Loug/dörp | dorp |
Meer | merrie |
Mieren | zeuren |
Miezer, miegel | motregen |
Min | slecht |
Minne | moe |
Mis | mis/mesthoop |
Mishottjen | mislukken |
Mizze | miskraam |
Moaden | paren |
Moor | moeras |
Mous | boerenkool |
Mug | vlieg |
Neevie | mug |
Nikken | begroeten |
Noaber/nijber/naiber | buurman/naaste |
Noaberschop/noaberskop | buurt |
Noaberske (zn) | buurvrouw |
Noaberske (bw) | naburige |
Nust/bèr(re) | bed |
Oate | vader (verouderd) |
Omstebeurten | om de beurt |
Oetzied/uutzied | opzij |
Opoe | oma |
Oust | knoest |
Over | via (ik gaai over Veendam noar Stad tou) |
Paart | deel |
Pafken | roken |
Peerd | paard |
Peperwörrel | Mierikswortel |
Peut(e)/pudde/put(te) | put |
Pikken | kleven |
Pitten/sloapen/pomen | slapen |
Plaze | verwaand persoon |
Plof/ploffiets(e)/plovvert | brommer |
Poezen | hard blazen |
Pool | muts, pet |
Puut/pude/pute | (plastic) zak |
Raaimen | rijmen |
Raimen/riemen/klaaien | morsen |
Raaive | gereedschap |
Reren/schraaien/blèren | huilen (ww) |
Riepe | stoep |
Rieten | trekken |
Rijer | kantonrechter |
Saus | saus, latex verf |
Sauzen | verven (latex) |
Schienvat | zaklantaarn |
Schoet | schort |
Schuddeldouk | vaatdoek |
Schosstain/schösstain | schoorsteen |
Schotjen | slenteren |
Schovvel | onkruidspade |
Sikkom/sikkem | bijna/ongeveer, zomaar/toch nog even |
Slaif | soeplepel (niet pollepel) |
Slicht/schel | scheef |
Slim | erg |
Slik | snoep |
Sloek | keel |
Smok | zoen |
Snappen | begrijpen, happen, zwiepen (bv. van een flexibele stok) |
Snoarske | schoonzus |
Snits | winst |
Snoetjeknovveln | zoenen/vrijen |
Snok | de hik |
Soezen | zeuren |
Spaigelploat(e) | cd |
Stain | steen/pit (van een vrucht) |
Steekruif | koolraap |
Stiefels | laarzen/schoenen |
Stoer | moeilijk |
Stranpel | boomstronk |
Strupen | omhoog doen (bv. rolgardienen of maauwen), strikken |
Taauwkevlais | rollade |
Vernaggeln/diggeln | vernielen |
Veurtieds | van tevoren |
Visker | visser (hobbie) |
Viskerman | visser (beroeps) |
Vlod, vloud | vloed |
Vlod | vlooi |
Vlodde | kwakje |
Vlödde, room | room |
Voaie | lief klein kereltje (OLD), vader (WEK) |
Volle/ vaile | dweil |
Vot | weg |
Waalske bonen | tuinboon |
Wakken, haauwen, pruigeln | slaan |
Weerglas | barrometer |
Wicht | meisje |
Wied | ver |
Wizze (bw) | zeker |
Wizze (zn) | zwangerschap |
Zedel | folder |
Zeup | borrel |
Zoepen (ww) | drinken |
Zoepen (zn) | karnemelk |
Zoepenbrij | karnemelkse pap |
Zok heugen | zich herinneren |
Zuneg | zuinig; nauwelijks |
Ien t Grunnegs worden waarkwoorden nait aaltieds zo vervougd as ien t Nederlaands. Doarom worden vervougens van waarkwoorden hier geven.
Onder dit kopke kin man lezen hou bepoalde ploatsnoamen, landen en gebieden ien t Grunnegs nuimd worden. Dizzent worden aanders nait aaltieds broekt en worden den gewoon vervongen deur de aaigense benoamen van dat gebied of de Nederlaandse noam.
Ien t Grunnegs bestoan n hail ìnde zegswiezen dij ôfwieken van t Nederlaands. Ook n hail ìnde wieken ôf van t Leegsaksisch, woardeur de maiste zegswiezen typisch Grunnegs binnen. Ien t Grunnegs Nederlaands worden dizze zegswiezen sums letterlieks vertoald, woardeur der wel ais misverstanden ontstoan.
t Westerwôlds nemt n biezunder stee binnen t Grönnegs toalgebied ien. Doarom wordt der binnen dizze toalwieze ook n apaarte ziede aan dit dialekt besteed.
Ook t Westerkertaaiers nemt n biezunder stee binnen t Grönnegs toalgebied ien. Doarom wordt der binnen dizze toalwieze ook n apaarte ziede aan dit dialekt besteed.
Grönnegse toalwiezer | |
---|---|
Oetsproak · Spèllen · Grammoatiek · Biezundere woorden · Woorden noar kategorie · Waarkwoorden · Geogroafische noamen · Zegswiezen A · B · C · D · E · F · G · H · I · J · K · L · M · N · O · P · Q · R · S · T · U · V · W · X · Y · Z |
De taalwiezers en et woordenbook | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
This article uses material from the Wikipedia Nedersaksisch article Grönnegse toalwiezer, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). De inhold is beskikbår under de CC BY-SA 4.0 as der niks anders angeaven is. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Nedersaksisch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.