Xeque-mate (an persa شاه مات, seneficando l rei stá muorto), ó simplesmente mate, ye ua spresson ousada ne l anxadrismo para chamar l lance que pon fin a la partida, quando l Rei atacado por ua ó mais peças adbersairas nun puode mobimentar-se para outra casa, tomar la peça que l'amenaça ó bloquear l'ataque cun outra peça.
La maiorie de ls tenermos de xadreç, ousados puls ouropeus, ten ourige persa. Shah, que quier dezir rei, dou ourige la check i chess an anglés, echec i echecs an francés, scaco an eitaliano i xaque an spanhol. Sháh-mát senefica l rei stá muorto.
La spresson Sháh-mát nun ye ousada quando l'adbersairo ye sou soberano, quando la spresson ousada ye Sháh-an!, ó Ó miu rei! Houbo un rei de la Pérsia que proibiu l jogo de xadreç, por causa de la spresson sháh-mát. Sou sucessor boltou a permitir l jogo, mas ourdenou que la spresson ousada fusse Nefs-mát, ó la pessona stá muorta.
Ls mates eilementares son aqueilhes an qu'un lado (por cumbençon, las pretas) ten solo l rei i l'outro lado ten un cunjunto mínimo de peças para dar l mate.
Eilhes son:
Quaije todos mates son cunsidrados de fácele eisecuçon, sceto l Rei, Bispo i Cabalo contra Rei.
An todos ls mates çcritos arriba ye perciso forçar l rei adbersairo a mober-se para ua ária specífica de l tabuleiro (Dama i Torres pa las laterales i Bispos ó Bispo i Cabalo pa ls cantos), para que nun béngan a restar casas de fuga al rei adbersairo.
Pa l'eisecuçon desse mate l Rei percisa apoiar la dama, nun para forçar l mobimiento de l Rei adbersairo para ua de las bordas, mas para efetuar l mate.
Pa l'eisecuçon desse mate, percisa-se bloquear l'abanço de l Rei adbersairo pa l centro cul Rei i dar xeque cula Torre.
Para eisecutar esse mate, debe-se forçar l Rei adbersairo a mober-se para un de ls cantos, i l mate será efetuado cul Bispo de casa de a quelor de l canto pa l qual l Rei adbersairo eirá se situar.
Esse mate ye eisecutado an casa angular de la mesma quelor de l rei derrotado ó nua de las dues casas adjacentes.
This article uses material from the Wikipedia Mirandés article Xeque-mate, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Cuntenido çponibelizado ne ls termos de la CC BY-SA 4.0, salbo andicaçon an cuntrairo. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Mirandés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.