Kerkuane: Sit arkeoloġiku fit-Tuneżija

Kerkuane kienet waħda mill-iżjed bliet Puniċi importanti, flimkien ma' Kartaġni, Hadrumetum (Sousse moderna), u Utica. Din il-Belt Feniċja x'aktarx li ġiet abbandunata matul l-Ewwel Gwerra Punika (għall-ħabta tal-250 Q.K.) u ma reġgħetx inbniet mir-Rumani. Kienet ilha teżisti għal kważi 400 sena.

L-UNESCO niżżlet ir-raħal Puniku ta' Kerkuane u n-nekropoli tiegħu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji fl-1985, bis-saħħa fost affarijiet oħra li l-fdalijiet jikkostitwixxu l-uniku eżempju eżistenti ta' belt Punika-Feniċja.

L-isem Kerkuane ngħata lir-raħal mill-arkeologi. L-isem oriġinali tal-qedem ma ġiex ippreservat f'xi dokument storiku magħruf.

L-isem "Kerkuane" huwa toponimu Libjan-Berberu li oriġina mit-terminu Berberu kkerker li jfisser "tagħlaq bil-ħitan", u jinsab ukoll fl-Alġerija u fir-reġjun tas-Saħel.

Kerkuane huwa raħal żgħir u x'aktarx qatt ma kellu popolazzjoni ikbar minn 1,200 ruħ, l-iktar sajjieda u artiġjani. Abbażi tal-preżenza ta' bosta qxur tal-baħar tal-ġeneru Murex, milli jidher r-raħal kien jipproduċi żebgħa vjola, flimkien mal-melħ u mal-garum (prodott tal-ikel).

L-iskavi tar-raħal ħarġu fid-dieher il-fdalijiet u l-muniti mis-sekli 4 u 3 Q.K. Madwar is-sit fejn il-konfigurazzjoni hija tassew viżibbli, il-ħitan ta' bosta djar għadhom viżibbli, u t-tafal ikkulurit tal-faċċati spiss baqa' viżibbli wkoll. Ir-raħal inbena f'għamla ta' grilja b'toroq wesgħin u bi pjazez pubbliċi. Id-djar inbnew skont pjanta standard, f'konformità ta' nozzjoni sofistikata ta' ppjanar tal-irħula.

It-traċċi tal-okra ħamra li nstabu fl-oqbra skavati huma simili wkoll għad-drawwiet funebri Libjani nattivi, iżda t-tradizzjonijiet reliġjużi u arkitettoniċi tar-raħal huma predominantement ta' stil Kartaġiniż. Kalċi tal-inbid imżejjen b'figura sewda b'xena mill-Odissea li nstab flimkien ma' tazza Jonika, u elementi arkitettoniċi Griegi bħal tiżjin tal-ġibs bl-istukko u btieħi bil-peristil qalb il-fdalijiet ta' djar privati lussużi, juru li r-raħal ġie influwenzat mill-kultura tad-dinja Mediterranja usa'.

Hemm santwarju b'xi kolonni ppreservati, u f'atriju żgħir instabu partijiet minn mużajk. Qalb il-fdalijiet instabu, għetiebi, bankini, pavimentar u artijiet b'saffi ta' mużajk sempliċi.

Hemm żona li kienet iddedikata għall-banketti ritwali u artal tas-sagrifiċċji. Filwaqt li l-arkeologi mhumiex ċerti bl-eżatt lil liema divinitajiet ġie ddedikat it-tempju, jispekulaw abbażi tal-artefatti li nstabu fis-sit li x'aktarx kienu Melqart, Sid u Tanit. L-irjus tat-terrakotta ta' żewġ irġiel lebsin kpiepel koniċi jixbhu l-ikonografija ta' Sid u ta' Melqart magħrufa mit-Tempju ta' Antas f'Sardenja.

Ir-Raħal Puniku ta' Kerkuane u n-Nekropoli Tiegħu ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1985.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".

Minħabba l-pożizzjoni kostali tiegħu, Kerkuane huwa vulnerabbli għaż-żieda fil-livell tal-baħar. Fl-2022, is-Sitt Rapport ta' Valutazzjoni tal-IPCC inkludih fil-lista tas-siti kulturali Afrikani li se jkunu mhedda mill-għargħar u mill-erożjoni kostali sa tmiem is-seklu, iżda biss jekk it-tibdil fil-klima jibqa' fil-livell ta' RCP 8.5, li huwa x-xenarju ta' livell għoli u dejjem jiżdied ta' emissjonijiet tal-gassijiet b'effett ta' serra assoċjati mat-tisħin globali ta' iktar minn 4 °C, u dan ix-xenarju ma għadux jitqies bħala probabbli ħafna. Ix-xenarji l-oħra, iktar plawżibbli jirriżultaw f'livelli iktar baxxi ta' tisħin u konsegwentement livell iktar baxx tal-livell tal-baħar: minkejja dan, il-livell tal-baħar mistennijin jgħolew għal madwar 10,000 sena skonthom. Anke jekk it-tisħin jiġi limitat għal 1.5 °C, iż-żieda fil-livell globali tal-baħar xorta waħda mistenni li jaqbeż 2-3 metri (7-10 piedi) wara 2,000 sena (u mbagħad il-livelli ogħla ta' tisħin iwasslu għal żidiet ikbar), li konsegwentement taqbeż il-livell taż-żieda fil-livell tal-baħar tal-2100 b'RCP 8.5 (~0.75 metru (2 piedi) b'medda ta' 0.5-1 metru (2-3 piedi)) ferm qabel is-sena 4000. Għalhekk, hija kwistjoni ta' żmien qabel ma Kerkuane jiġi mhedded miż-żieda fil-livell tal-baħar, sakemm ma jiġix protett minn sforzi ta' adattament bħal ħitan fil-baħar.