Evanđelje

U kršćanstvu ova će riječ označavati, kako usmenu poruku, propovijek i sadržaj kršćanske vjere, tako i pisani tekst o Isusovu životu, djelovanju i nauku, a osobito o njegovoj muci, smrti i uskrsnuću.

Evanđelje kao navještaj vjere

U ovom prvom smislu primjer evanđelja daje već sveti Pavao u svojoj Prvoj poslanici Korinćanima, gdje kaže:

  »Dozivljem vam, braćo, u pamet evanđelje, koje vam navijestih... Krist umrije za grijehe naše po Pismima; bi pokopan i uskrišen treći dan po Pismima; ukaza se Kefi, zatim dvanaestorici...«

( (1 Kor 15,1-8))

Ovo će biti i srž budućih simbola vjere.

Četiri kanonska evanđelja

U smislu pisanoga teksta, četiri su evanđelja koja su do nas došla, te su od kršćana prihvaćena kao kanonska.
Najstarije od njih, ono Markovo Evanđelje po Marku i započinje riječima: Početak Evanđelja Isusa Krista Sina Božjega (Mk 1,1).
Uz Markovo evanđelje koje je nastalo prije 70. godine, tu su još i Matejevo Evanđelje po Mateju i Lukino Evanđelje po Luki koja su nastala nakon 70. godine. Ova tri evanđelja nazivaju se i sinoptičkim evanđeljima, jer se mogu usporedno čitati. Čini se da su Matej i Luka poznavali Markovo evanđelje, koristili su i zajednički izvor s Isusovim izrekama koji se obično naziva »Q« (prema njem. Quelle).
Ivanovo Evanđelje po Ivanu evanđelje koje je nastalo potkraj 1. stoljeća, najmlađe je, ali donosi neke izuzetno stare tradicije, a ustrojstvo mu se razlikuje u odnosu na prva tri evanđelja. Ta četiri evanđelja smatrana su kao apostolska zbog činjenice da su bila predana i primljena u pisanom obliku od samih apostola Mateja i Ivana ili njihovih učenika, evanđelist Marko je bio učenik svetog Petra apostola, a evanđelist Luka svetog Pavla apostola. Na kraju 2. stoljeća, sv. Irenej Lionski u svome djelu Protiv hereza (3, 11, 8-9) ova četiri evanđelja imenuje kao takvima a Crkva je to podržavala te konačno predložila dogmom vjere kada je definirala kanon (istinu, izvornost) Svetog pisma na Tridentskom koncilu(1545. - 1563.).

Pri nastajanju evanđelja razlikuju se tri faze:

1. Isusov javni život i događaji za koje su tada još postojali očevici
2. vrijeme propovijedanja, ne mijenjaju se činjenice, nego stil opisivanja pojedinog evanđelista
3. vrijeme pisanja kanonskih Evanđelja

• Evanđelje po Mateju - prednji dio Sirije, semitski mentalitet, dominantni arapski jezik.
• Evanđelje po Ivanu - prednja Mala Azija, helenistička kultura, kultura koju su preuzeli drugi narodi od Grka, po grčkom uzoru.
• Evanđelje po Luki - područje Ahaje (autohtoni Grci).
• Evanđelje po Marku – Italija, zapadnjačko razmišljanje, dominantan latinski jezik.

Apokrifna evanđelja

Konačno, kroz povijest su se pojavljivala i tzv. apokrifna evanđelja pripisana bilo apostolima bilo drugim osobama. Ona nisu nikad postala dijelom svetih spisa, a među njima ima onih koje kršćani drže pravovjernima, kao i onih koje drže krivovjernima (najčešće gnostičkog porijekla). Vrijeme nastanka apokrifnih evanđelja se veže za vremensko razdoblje iza polovice drugog stoljeća pa i dosta kasnija vremenska razdoblja a za neka nije poznato uopće kada su nastala. Apokrifnih evanđelja ima više od 50.
Apokrifna evanđelja često u svom sadržaju osim Isusa vežu na važne osobe iz Isusova života, majku Mariju i Josipa i događaje iz njihovog života. Apokrifna evanđelja se u velikoj mjeri oslanjaju na sadržaj kanonskih evanđelja, ali nerijetko prenose sadržajno doktrine koje nisu u apostolskoj tradiciji Crkve.
Zbog takvog sadržaja neka od apokrifnih evanđelja su očito heretička i gnostička i nikada nisu priznata od strane Crkve, premda su bila korištena u proučavanju svetih spisa. Njihov sadržaj je nerijetko nepotpun i očito je da mlada Crkva nije pridavala značaj navedenim spisima da bi se očuvala u potpunom obliku kao što su kanonski priznata evanđelja.
Neka apokrifna evanđelja su:

• Evanđelje po Petru, pripovijeda muku Gospodina
• Jakovljevo protoevanđelje,
• Evanđelje po Filipu,
• Pseudoevanđelje po Tomi, opisuje djetinjstvo Gospodina i čuda koja je učinio kao dijete
• Evanđelje po Tadeju,
• Evanđelje po Judi,
• Evanđelje po Barnabi,
• Evanđelje po Bartolomeju,
• Evanđelje po Mariji,
• Evanđelje po Barabi,
• Spasiteljovo evanđelje,
• Evanđelje po Isusovoj supruzi,
• Evanđelje po Matiji,
• Evanđelje po Nikodemu / Djela Pilatova,
• Evanđelje po Ebionitima,
• Evanđelje po Hebrejima,
• Evanđelje po Nazarećanima,
• Evanđelje po Egipćanima,
• Evanđelje Istine,
• Tajno evanđelje po Marku,
• Izgubljeno evanđelje...

Poveznice

Zajednički poslužitelj ima još gradiva o temi Evanđelje

Portal Kršćanstvo

• Evanđelje po Marku
• Evanđelje po Mateju
• Evanđelje po Luki
• Evanđelje po Ivanu

• Vicente Balaguer (Ed.), Comprender los evangelios, Eunsa, Pamplona 2005.
• Aurelio de Santos, Los evangelios apócrifos, BAC, Madrid 1993. (osmo izdanje);
• Francisco Varo, Sabes leer la Biblia? Planeta, Barcelona 2006.
• sažetak izlaganja o. Darija Tokića, OCD, održanog 28. lipnja 2014.