Sapmi

Dit artikel is in mierder Limburgse dialekte gesjreve. Perbeer estebleef waal mer ei dialek per alinea aan te hauwe.

Ooch al zeunt de Saami in d'r loop van de lètste hoonderd jaor ummer mieë nao 't noorde verdronge, Sapmi reikt van 't Kola-sjiereiland in Rusland bies Idre in de Zjweedse provincie Dalarna en 't Engerdal in de Hedmarkin Noorwege.

Sapmi is dus neet 't èègeste es Laplandj, dat allèng 't Zjweedse laandsjap Laponia en de noordelekste Finse provincie Laplaand umvat. In Noorwege werre allèng dis twieë gebiede Laplaand geneumd. De mètste Saami wonne in Noorwege in de Finnmark. Ooch 't Kola-sjiereiland wert neet Laplaand geneumd.

't Zjweedse dèèl va Sapmi, Laponia, is in 1996 besjermd dör de UNESCO es Natuur- en Cultureel Waelterfgood.

De Saami kalle Samisch, 'n taal die 'n Europese besjerming haat in z'n gehieël mae besjtèèt oet versjillende tale. De Saami èèges zeunt in sommige sjtaote erkaant es nationale minderhèèd. D'r is in Noorwege en Zjwede en Finlaand ooch 'n Samisch parlemaent.

Sapmi lègk zo dich biej de poolstreke, det de wintjers d'r heel lank zeen en iejzig kaad, 't toendraklimaat. In de wintjermaondje kömp de zon d'r neet op (poolnacht) en in de zomermaondje geit de zon neet onger (middernachzon). De Saami höbbe in de loup der eewe geleerd zich aan deze omsjtandighede aan te passe. Ze laeve traditioneel van hun rendierkuddes, die rendiermos en angere korsmossaorte aete, praktisch de enige plante die in deze noordelikke streke veurkomme.

 

Nog 8% van de Saami laeve van de rendiere. De rendiere levere de Saami mèlk, vleis en huujer en daon ouch deens es trekdier veur de sjlee, 't verveurmiddel in dit gebied.

Saami wone in tente van rendierhuujer die gemekkelik aaf te braeke en te verveure zeen. De Saami-herders volge hun rendierkuddes in hun jaorlikse voedseltrek. Allein in de wintjer blieve de Saami en rendiere op éin plaats. In plaats van in tente laeft dit volk dan in lege sjteine hoëzer.

Kiek daoväör 't artikel uvver de Saami.

• Bronne bie artikel Sapmi Duutsje Wiki Limburgs.