Norbiks

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Norbiks is 'n Limburgse toeëntaal en e dialect dat gekald wert in Norbik.

Mieërvoud

In 't Norbiks kan me e mieërvoud vörme mèt behulp van verendering in toeën: bv. bèèn (sjlèèptoeën, been) - bèèn (sjtoeëttoeën, benen).

Aander väörbeelde:
Sjlèèptoeën - sjtoeëttoeën

• 't knee (knie) - de knee (knieën)
• d'r berg (berg) - de berg (bergen, gebergte)
• d'r daag (dag) - de daag (dagen)
• d'r waeg (weg)- de waeg (wegen)
• 't paerd (paard)- de paerd (paarden)
• d'r wörm (worm)- de wörm (wormen)
• d'r sjoon (schoen) - de sjoon (schoenen), mae sjon (sjt t. mooie) sjoon (sjl. t. schoenen)
• äörm (bw, arm/niet rijk)) - de äörm (de armen/de niet rijken)

Versjil betekenis

Ooch haat 't waoërd oeë in 'n toeënverendering betekenisoondersjèjjende waeërd haat:
Sjlèèptoeën - sjtoeëttoeën

• d'r haos (hals) - de haos (kous)
• 't graaf (graf) - d'r graaf (graft, adelleke titel)
• de vief (vijf) - vief (levendig)
• wies (wijs) - de wies (melodie of manier)
• de Voor - 't voor (voeding)
• 't hoes (huis) - de hoes (foedraal)
• d'r tieën (teen) - tieën (tien)
• d'r drieëj (draai) - drieëj (drie)

Ander väörbeelde

• dòòf (doof, bw) - dòòf (doof, dove, bn)**
• leef (lief, bw) - leef (lief, lieve, bn)**

**Dae is dòòf. sjl. t. - E dòòf maedsje. 'n Dòòf vrów. Dòòf luuj sjt. t. Mae: d'r dòve jóng.
Dae is leef. sjlt.t. - E leef maedsje. 'n Leef vrów. Leef luuj sjt. t. Mae: D'r leve jóng.

Allèng toeënversjil, aander sjriefwies

Hie-oonder vólge väörbeelde van waoërd oeë-in allèng 'n toeënversjil 'n versjil in betekenis makt, mae die, öm versjillende raejes, versjillend gesjraeve werre.

• d'r blues (bluesmuziek) - de bloes (blouse)
• 't zaot (zout) - d'r zaod (zaad)

Twieë melodieje sjlèèptoeën en sjtoeëttoeën

Väörbeelde va waoërd die oetgesjpraoëke mèt twieë verjèjje sjlèèptoeëne en ene sjtoeëttoeën dör 't toeënversjil va betekenis verendere:

• Boete (bw, buiten) - de boete (barakken) - de boete + boete (de boete + ww, boeten)
• 't Zaot (zout) - zaot (o.v.t. va zètte (zat) - d'r zaod (zaad)

Ripuarismes

Wie alle dialekte in 't Mergelland ligk 't Norbiks in de euvergangszaone van 't Limburgs nao 't Ripuarisch, en ooch al is 't aontal ripuarismes beperkt, toch valle dudelik de volgende vas te stèlle:

• Norbik is èè van de westelikste dörper oeë 't lidwoord d'r veur mannelèke wäörd väörkump. Te weste vaan Norbik is dat de of d'n.
• Norbik liegkt zjuus t'n ooste van de isoglos tösje bein en boum einerzijs en been en boom anderzijs. In Norbik kleenke die lètste twie vörme. Dees lijn löpt va Norbik deur bies aon De Boesj (Koningsbosch).

Neet-ripuarismes

Norbik liegkt evvel wer zjuus t'n wèste van de -lik/-lich-lijn; me zaet hie natuurlèk, neet natuurlèch. In Sjlennich, e dörp wiejer nao 't ooste, is dat waal te hure (dit is ooch in d'r naam te zieë).

Aander kènmaerke

• Andersj es in de mètste Limburgse dialekte blieft de -t in väöl gevalle sjtoa (m.a.w. gein t-deletie), wie in lieënwäörd en verveuginge, die -t vèlt waal eweg in "gezich", "fieës", "krach" etc. Ouch opvallend zunt de väöle verkortinge van oorsprunkelèk lang (of verlingde) vocale (Noorbeek > Norbik). Dao sjtèèt taegenuvver dat de i veur 'n n verlengkt wert tot ee: keend, seent.
• Mieërvoudsvörming mèt behulp van d'r umlaut: bv. boom-beum; baank-baenk.

D'r is nog neet väöl uvver 't dialekt va Norbik gesjraeve mae 'n umvangrieke sjtudie oet de jaore daartèg bevestègt de waarnumming dat de taal groeëte verenderinge haat dörgemakd. In de daartèger jaore zach me bv. loojt ipv loch; aajt ipv ach; zaajt ipv zach.

'n Bekaande sjriefster is Bep Mergelsberg, die oonder andere in 't blad Veldeke publiceerde, wie dat nog besjtong.

 

De Limburgse Wikipedia haet ouch artikele in 't Norbiks.

• Vastelaovendleedsjes oet Norbik
• E lieske mit aaj Norbiks wäörd oppe Wiktionair.