Mjertyn Moń: Serbski wučer, ludowědnik a rěčespytnik

januara">24. januara 1848 w Turnowje, † 4. septembra 1905 w Eislebenje) bě serbski wučer, ludowědnik a rěčespytnik.

Wón narodźi so jako syn bura Hanza Monja z Turnowa pola Picnja a wopytowaše po konfirmaciji hač do lěća 1870 Friedricha Wilhelmowy gymnazij w Choćebuzu. Po tym studowaše w Lipsku kaž tež wot 1872/73 w Hali klasisku filologiju a złoži w lěće 1875 eksamen w Hali. Ze zymskim semestrom 1875 nastupi městno wědomostneho pomocneho wučerja při gymnaziju w Seehausenje (Stara Marka). 1876 přiwza městno jako pjaty rjadny wučer při měšćanskej wyšej byrgarskej šuli w Eislebenje pod nawodom Juliusa Wilhelma Otta Richtera. Skutkowaše nimale 30 lět hač do swojeje smjerće w lěće 1905 jako wučer w Eislebenje.

Jako student pućowaše Moń runja Arnoštej Muce w prózdninach po Delnjej Łužicy a wjedźeše pućowanski dźenik, do kotrehož zapisowaše ludowědne a rěčne wosebitosće kaž tež wobkedźbowanja politiskich a towaršnostnych wobstejnosćow. Tak dokumentowaše mjez druhim serbsku rěč wokoło Plesa, kotruž měješe Muka hižo za wotemrětu.

1880 słušeše Moń k załožerjam delnjołužiskeje Maśicy Serbskeje; 1883 přistupi tež hornjołužiskej Maćicy.

1886 doporuči Lipšćanski profesor slawistiki August Leskien wědomostnej towaršnosći Jablonowskich jako temu wupisanja za tute lěto wudźěłanje delnjoserbskeje gramatiki, při čimž bě Moń jedyn z dweju wobdźělnikow. Najebać dobreho pohódnoćenja dźěła njezamó so wón přećiwo konkurentej Arnoštej Muce přesadźić, kotryž bě hižo někotre lěta na temje dźěłał a kotremuž so myto 1000 hriwnow připózna.

Někotre mjeńše wozjewjenja Mjertyna Monja namakaja so w Bramborskim Serbskim Casniku. Dwě lěće po jeho smjerći wozjewi Arnošt Muka dwaj přinoškaj w Časopisu Maćicy Serbskeje. Za NDRski čas zaběrachu so serbscy wědomostnicy tež z dźělemi jeho rukopisneho zawostajenstwa.

W ródnym Turnowje dopominatej mjeno jedneje dróhi kaž tež wopomnjenska tafla při ródnym domje na njeho.

• Ludowe pěsnje, spěwy a rěče z Turnowa a Drěnowa. W: ČMS 60 (1907), str. 55–73
• Dolnoserbske rostlinske mjenja. W: ČMS 60 (1907), str. 122–136

• Frido Mětšk: Moń, Mjertyn. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, str. 392sl.
• Moń, Mjertyn (Moyn, Martin). W: Serbski biografiski słownik. LND, Budyšin 1970. str. 182 sl.
• E. Muka: Nekrolog LII. – Mjertyn Móń (Moyn). W: Časopis Maćicy Serbskeje 59 (1906), str. 68–70 (digitalizat).
• Frido Mětšk: Dolnoserbski rěčespytnik a ludowědnik Mjertyn Moń. W Rozhledźe 5 (1955), str. 265–269

• Moń, Mjertyn, krótkobiografija na webstronach Serbskeho instituta
• Mjertyn Moń – Moyn, Martin, biogram w Serbskim kulturnym archiwje