बाळा मापारी

बाळा राय मापारी हांचो जल्म 1 सप्टेंबर 1921 दिसा बार्देस म्हालंतल्या अस्नोंङें गांवांतल्या मयतेवाङी हांगा जालो. खाशेलपण तांच्या सभावाचें खाशेंलेपण म्हणल्यार सान पिरायेचेर लेगीत तांकां अन्यान सहन जायना आसले. कोणेंय अन्याय केलो जाल्यार रागाच्या भरांत ते तांबङो गुंज जाताले. गुरूजीन केल्ले संस्कार म्हणल्यार फट उलेवप नां. बाळांच्या मनार ह्या संस्कारांचो सामको खर प्रभाव पङिल्लो.अन्नाय आनी फट उलोवप हांचेविशीं तिङक आशिल्ल्या बाळाक गुरूजीन ल्हवू ल्हवू आकार दिले. गुरूजीच्या हाता सकयल बाळा व्हङ जाले. ताचें अक्षर म्हटल्यार मोतयांक फाटीं घालपाचें. बुद्दी तल्लख आशील्ली. गुरूजीन दिल्ले गिन्यान ते भरभरुन घेताले.पुण ते चवथेंत आसताना, सरकार विरोधी आंदोलनांत, चळवळींत भाग घेता म्हणून तांच्या गुरूजींक सरकारान धरून व्हेलें आनी बाळाचे शिकप बंद जालें. तांच्यानी केल्लो वावर जरी शिक्षण बंद पङलें तरी गुरूजीन जें राष्टभक्तीचें बीं तांच्या मनांत पेरिल्लें तें तांकां ओगी बसपाक दिना आसलें. राष्टीय दिसाळीं अदीं-मदीं वाचपाक मेळतलीं. तातुंतल्यान भारतांत चलिल्लाया स्वतंत्रतायेच्यो गजाली, चळवळी, आंदोलना, सत्यागह हांचेविशीं वाचून ते पेटून उठठाले. त्यो सगळ्यो गजालीं ते भौसा मेरेन पावयताले आनी आमचीय लगणूक कशी आसूंक जाय हाचेर सगळे गांवकार विचार करतालें.

बापायक शेतांत मदत करता आसतानाच दुसरे वटेन ते गुप्तरितीन केन्ना वण्टीपत्रकां वांटप तर केन्ना वण्टीपत्रां चिकटावप अशीं कमां करताले. केन्ना केन्ना गुप्त मार्गान बसका घेवन राष्ट्रकार्या खातीर लोकांची मनां तयार करताले. बाळाचें मन देशर्काय, राष्ट्रकार्य हांचे मदीं पुरायपणान घुस्पल्ले. आपलो पूत अश्या कार्याक लागून हातांतलो सुटत म्हूण तांच्या बापायन बाळाचें सान पिरायेचेर लग्न केलें. इंद्रावतीक आपलो घरकारा देशा खातीर कार्या करता तें पळोवन धादोसकाय जाताली. कारण चळवळ,आंदोलन, क्रांती हांचे विशीं ती आपल्या कुळारा सावन आयकत आयिल्ली. बाळाच्या सांगातान ती प्रत्यक्ष अणभवूंक पावली.

बाळाच्या बापायन ते संवसारांत रमचे म्हणून तांकां लग्नाच्या बंदनांत घुस्पायल्ले पूण तांचे लक्ष मात संवसांरात केन्ना रमलें ना.पुर्तुगेजांक सत्ते भायरें करचे पसत तांचो जीव तळमळतालों आझेंत मोन्तेरो हो पुलीस अधिकारी जी दादागिरी करतालो ताका लागुन तांकां सासणाची बुद्द शिकयतलों असो तांणी खर निश्चेव केल्लो.

आझेंत मोन्तेर गोंयकारांक छळटालो. ताचे विशीं बाळाक भयंकार राग आसलो. ताकां सोंपोवणाचो तांणी बेत केल्लो. ताकां लागून ताणीं पुर्तुगेज सत्तेक, आपले सवंगङी मोहन रानङे,आनंद थळी,सुखा शिरोङकार,यशंवत, लाङू दत्ता, रामचंद्र हांच्या आदारान धावंङावपाचो यत्न केलो. पुर्तुगेजांक सत्ते भायरे करचे पसत ते आझाद गोमंतक दलाचे वांगङी जाले आनी तांचे वतीन आकांतवाद निर्माण केलो. पुर्तुगेज सत्तेंत आवाज काङपाक मेळना आसलें म्हणून तांणी आकांतवादाच्या आदारान मोन्तेरोक हालयतालो. तांणी आनी तांच्या वांगङ्यानी पत्रादेवीच्या लागसार गाळेल गांवांतल्या पुलीस स्टेशनाचेर घुरी घालून थंयचो दारूगुळो, शस्त्रां,काङतुसां घेवन पसार जाले. अस्नोङेचें पुलीस चौकेर घुरी घालून थंयच्या पुलिसांक बांदून घालून थंयचो सगळो दारूगुळो चोरून व्हेलो. बाळाच्या आकांतवादान आझेंत मोन्तेर सारको थतरवितर जालो आनी ताणें तांकां धरपाचो कट केलो. हे क्रांतीवीर योतात केन्ना आनी आपलें काम सोंपोवन पुर्तुगेज शिपायकांक शिंगां लावन केन्ना नाच्च जातात कशें, हें कुवाङें मोन्तेरोक सुटलें ना. ताणें बाळांक धरपाक शेकङ्यांनी पुलिसांचो आदार घेतलो आनी न सांपङपी बाळा, एका मनशान चाङी केल्ल्यान पुर्तुगेज शिपायकांच्या हाताक जिवंत सांपङले.

आझेत मोन्तेरोन तांकां हाल हाल करून मारलें. बाळान सगळे दुख्ख,त्रास,यातना, कश्ट सोंसलें पूण निमणे स्वासा मेरेन आपल्या एकांय वांगङ्याचें नांव सांगलें ना. मातृभुंयेची सेवा करीत, राष्ट्रदेवतेच्या ह्या स्वातंत्र्य यज्ञांत आपलें रगत आनी मांसाचो निवेद्दा दवन आपले प्राण ओंपले आनी ते हुतात्मे जाले. क्रांतिकाराचो मान मेळयत बाळा अमर जालो, ती तारीक जावन आसा 18 फ्रेब्रुवारी 1955. अस्नोङें गांवांत तांचो पुतळो आसा तशेंच अस्नोङेंच्यान शिरगांव वचपी मार्गाक ‘हुतात्मा बाळा मापारी मार्ग’ अशें नांव दवरलं.