आझाद हिंद सेना

दुसरें म्हाझूज चालू आसतना नेताजी सुभाषचंद्राक ब्रिटीश सरकारान कलकत्ता हांगा नदरकैदेंत दवरिल्लो. थंयच्यान तो 17 जानेवारी 1941 दिसा सुटलो आनी जर्मनींत पावलो.जर्मनींत भारताभायल्या भारतीयांचें संघटन करून स्वातंत्र्यसेना उबी करपाचो निर्धार ताणें केलो आनी तेखातीर जर्मन सरकारचो पालव मेळयलो. जर्मनी आनी फ्रांसांतले भारतीय नागगीक आनी जर्मनांच्या ताब्यांतले झूजबंदी हातूंतल्यान सुमार तीन हजारांची फौज तयार जाली. पूण थंयच्यान भारत खूब पयस आशिल्ल्याकारणान नेताजीक प्रचार सोडल्यार प्रत्यक्ष कृती करप शक्य जालें ना.आग्नेय आशियांत 1942 च्या सुमाराक झुजाक आरंब जालो आनी 15 फेब्रुवारी दिसा जपानान सिंगापूरचो ब्रिटीश आरमारी तळ काबीज केलो. मलाची मोहिमेत जपान्यांच्या हातांत मेळिल्लो ब्रिटीश सेनेंतलो भारतीय सैन्याधिकारी कॅप्टन मोहन सिंग हाणें जपानाच्या आलाशिऱ्याखाला भारतीय राश्ट्र सेनेची थापणूक केल्ली. त्याच वेळार थंय स्वतंत्रताय चळवळीचो वावर बेगीन जावंचो, म्हूण भारतीय स्वतंत्रताय संघ स्थापन करून राशबिहारी बोस हाचे अध्यक्षतेखाला एक कृतिमंडळ नेमिल्लें. कॅ. मोहनसिंगच्या आपोवण्यावेल्यान बँकॉकचे परिशदेक हाजीर रावपाखातीर जर्मन आनी जपानी सरकारच्या पालवान व्हडा कश्टांनी पाणबुडीचो प्रवास करून नेताजी जून 1943 वर्सा सिंगापूराक पावलो. इतले मजगतीं मोहनसिंगाचे जपानाकडेन मतभेद जावन जपान्यांनी ही सेना बरखास्त केली. पूण ‘ भारतीय स्वतंत्रताय संघ ’ ही संस्था थंय अस्तित्वांत आशिल्ली. नेताजीन जपान्यांचो पालव घेवन मोहनसिंगाचें लश्करी संघटनेचें पुनरुज्जीवन करून तिका ‘आझाद हिंद सेना ’ अशें नांव दिलें. 2 जुलय 1943 दिसा नेताजी सिंगापूराक गेलो आनी ताणें रशबिहारी बोसाकडल्यान भारतीय स्वतंत्रताय संघाची जापसालदारकी आपल्या हातांत घेतली. 5 जुलय 1943 दिसा औपचारिक रितीन आझाद हिंद सेनेची थापणूक जाली. ‘ चलो दिल्ली ’ हे घोशवाक्यूय तांणी प्रसारांत हाडलें. जपानचे बंदखणींतले भारतीय झूजबंदी, भारतीय नागरिक आनी बायलो आपखोशयेन देशसेवेखातीर हे सेनेंत आयल्यो. जपानच्या हातांत लागिल्ल्या ब्रिटीश शस्त्रसामग्रीच्या आदाराचेर दोन लश्करी विभाग जातले येदें व्हड सैन्य तयार केलें. जगन्नाथराव भोसले,शाहनवाजखान आनी मेजर सैगल ह्या भारतीय झूजबंदी लश्करी अधिकाऱ्यांक मेजर जनरल हो हुद्दो दिलो. तांच्यो अनुक्रमान चीफ ऑफ जनरल स्टाफ आनी विभागीय सेना मुखेली म्हूण नेमणुको जाल्यो. नेताजी सुभाषचंद्रान हे सेनेचें सरसेनापतीपद आपलेकडे घेतलें. बायलांचें ‘ झांशीची राणी पथक ’ तयार केल्लें, ताचें फुडारपण कॅ. लक्ष्मी स्वामिनाथन हिचेकडेन सोंपयलें. ह्या सगळ्या सैन्याक लश्करी शिक्षण दिलें.

21 ऑक्टोबर 1943 ह्या दिसा नेताजीन आझाद हिंदचें तात्पुरतें सरकार प्रस्थापित केल्ल्याची घोशणा केली. जपान, इटली, जर्मनी ह्या राश्ट्रांनी ताका बेगोबेग औपचारिक मान्यताय दिली. आझाद हिंदच्या तात्पुरत्या सरकारान नागरी शासन वेवस्थेंत लेगीत लक्ष केंद्रित केलें आनी कांय मुलकी खातीं सुरू केलीं. तातूंतलीं म्हत्वाचीं खातीं अशीः अर्थ, प्रसिध्दी, लश्कर-भरती, भलायकी आनी समाजकल्याण, पुरवण, घरबांदप आनी येरादारी. लोकांचें फाटबळ मेळचें म्हूण नेताजीन बसका घेतल्यो आनी आकाशवाणीवेल्यान उलोवपां केलीं. कांय दिसांनी आझाद हिंद सेनेक जपानी सेनेचो पांवडो प्राप्त जालो आनी तिचो वावर सुरू जालो. नेताजीच्या खडेगांठ व्यक्तिमत्वाक लागून भारतीय सैनिकांचो आंकडो तीस हजारांवयर गेलो. गांधी, नेहरू, आझाद अशा तीन पथकांत सेनेची वांटणी केली. ह्या पथकांतल्या वेंचीक लोकांचें एक स्वतंत्र पथक ‘ नंबर एक गनिमी पथक ’ ह्या नांवान तयार केलें आनी शाहनवाजखान हाच्या मुखेलपणाखाल ताचो वावर सुरू जालो. हेंच पथक फुडें ‘ सुभाष पथक ’ ह्या नांवान लोकप्रिय जालें.

मार्च 1944 त, जपान्यांनी हिंदुस्थानचे ईशान्य शीमेर केल्ल्या हल्ल्यांत हे सेनेंतलीं कांय पथकां धाडलीं. शिमेवयल्या इंफाल हांगा जाल्ले लडायेंत ह्या सैन्यांतल्या कांय पथकांनी बरी कामगिरी केली. मे, 1944त शाहनवाजखानच्या फुडारपणाखाल एका पथकान भारतीय शीमेंत प्रवेश करून मोडोक ठाणें जिखलें. ब्रिटिशांचे व्हडले फौजेची आनी विमान माऱ्याची पर्वा करिनासतना ते म्हयनोभर लडले. कॅप्टन सुरजमल हाच्या हातासकयल्या एके जपानी सेनेन मोडोक भाशेनूच हेरकडल्या झुजांत लेगीत खूब पराक्रम केले. लेफ्टनंट मनसुखलाल हाणें मूठभर सैनिकांक घेवन झुजता आसतना जखमी जावन लेगीत एक दोंगुल्ली जिखली. दुस्मानाचें प्रचंड संस्थाबळ, अपुरी शस्त्र आनी अन्न पुरवण, रसद मेळपाचीं आडमेळीं, जपानी लोकांचो लहरी पालव हाका लागून झूज थांबोवचें पडलें. आझाद हिंद सेना फाटीं सरता आसतनाच ब्रिटिशांनी विमानांतल्यान पत्रकां उडयलीं आनी ब्रिटीश सैन्यांत परत येयात अशी हाव दाखयली. पूण सैन्यांतलो एकटोय सैनिक तांकां बदलोना. भारत शीम हुंपून फुडें ब्रह्मदेशांत वचपी ब्रिटीश सैन्याक आझाद हिंद पथकां शरण आयलीं. 2 मे 1945 ह्या दिसा रंगून जिखतकच थोड्याच दिसांभितर जपान शरण आयलें. त्या वेळार नेताजी सिंगापूरच्यान विमानांत टोकियो हांगा वता आसतना वाटेर विमानाक अपघात जावन ताका मरण आयलें, अशी खबर आयली. उपरांत आझाद हिंद सेनेच्या अधिकाऱ्यांक आनी सैनिकांक बंदी केले आनी भारत सरकाराआड बंड केल्ल्याचो आरोप तांचेर दवरलो. शाहनवाजखान, सैगल ह्या अधिकाऱ्यांचेर कोर्टात खटले भरले. पूण भारतीयांच्या हेविशींच्या प्रक्षुब्ध लोकमताचे जाणविकायेक लागून ब्रिटीश सरकारान ह्या अधिकाऱ्यांची ख्यास्त माफ केली (3 जानेवारी 1946). भारतीय स्वतंत्रताय चळवळीच्या इतिहासांत आझाद हिंद सेनेक खाशेलें म्हत्व आसा.