Winkelgraad

Didiar artiikel ment a winkelgraaden. Luke uk bi Graad.

Tekst üüb Öömrang

Miat
Norm	uun't SI-süsteem tuläät
Nööm	Graad
Tiaken	${\displaystyle {}^{\circ }}$
Füsikaalisk grate	Winkel
Formeltiaken	${\displaystyle \alpha ,\,\beta ,\,\gamma ,\,\ldots \dots }$ (greks buksteewen)
Dimenjuunsümbool	${\displaystyle {\mathsf {{\frac {M}{M}}=1}}}$
Uun SI-Ianhaiden	${\displaystyle 1^{\circ }={\frac {\pi }{180}}\,\mathrm {rad} \approx 0{,}0175}$
Luke uk diar: Hemelswaier

At Graad (faan latiinsk gradus‚ straal) as en miat uun a matematiik för di winkel. Det ianhaid woort mä ° ufkört. Am det ei mä en temperatuur tu ferwakslin, haa jo temperatuur-ianhaiden leewen noch en buksteew diarbi so üs °C = graad Celsius.

1 graad as fäästlaanj üs di 360. dial faan en kreis. En sjuarden faan en kreis hää 90°, det as en "rochten winkel", en hualwen kreis as 180° grat.

 

Uun a wedenskap woort oober miast mä ${\displaystyle rad}$  (Radiant) werket. Diarbi gongt am diarfaan ütj, dat en kreis di raadius 1 hää. Do as di hiale kreis (360°) likwäärdag mä ${\displaystyle 2\pi }$ . Det amreegnin gongt so:

${\displaystyle 360^{\circ }=2\pi \,\mathrm {rad} }$ 

an so komst dü tu:

${\displaystyle 1^{\circ }={\frac {2\pi }{360}}\,\mathrm {rad} ={\frac {\pi }{180}}\,\mathrm {rad} \approx 0{,}017453293\,\mathrm {rad} }$ 

Bröökdialen faan en graad wurd deesimaal uunden, t.b. 12,37° (= 12 ³⁷⁄₁₀₀°).Jo mut oober uk uun söstagstel uunden wurd mä winkelminüüten an winkelsekunden, t.b. 12°22′12″ (= 12+²²⁄₆₀+¹²⁄₃₆₀₀°).Uun a nawigatsioon mä geograafisk koordinaaten woort det deesimaal süsteem mä det söstagstel süsteem fermisket. Diar koon det t.b. 54°22,3' (= 54+^22,3⁄₆₀°) het. Diarbi as 1° = ¹⁄₉₀ faan en sjuarden faan a eerdkreis (amanbi 10.000:90 = 111 km), 1' as = ¹⁄₆₀ faan 1° (amanbi 1,852 km = 1 siamiil) an 0,1' as = ¹⁄₁₀ faan en siamiil (amanbi 185 m = 1 kaabel).