سامانه موشکی تور: موشک روسی

تور (سام-۱۵)
نوع	سیستم موشکی سطح‌به‌هوای ارتفاع متوسط شنی‌دار
خاستگاه	اتحاد جماهیر شوروی
تاریخچه خدمت
خدمت	۱۹۸۶ تاکنون
تاریخچه تولید
طراح	آلماز-آنتی
قیمت واحد	۲۵ میلیون دلار
ویژگی‌ها
وزن	۳۴ تن
طول	۵٬۸ متر
وزن پوکه	۱۷ کیلوگرم
موتور	دیزلی ۱۲ سیلندر ۸۳۰ اسب بخار
بیشینهٔ سرعت	۶۵ کیلومتر بر ساعت

این سامانه در دوران شوروی با کد گراو ۹کا۳۳۱ تولید شده و از سال ۱۹۸۶ وارد ارتش سرخ شد. نام گزارشی ناتو این موشک نیز سا-۱۵ گانتلت (SA-15 Gauntlet) (به معنی دستکش آهنی زره قرون وسطی) است. مدل مخصوص نیروی دریایی این موشک با کد ۳کا۹۵ معرفی شده و نام ناتو آن نیز سا-ان-۹ است. تور نخستین سامانه دفاع هوایی دنیاست که از ابتدا به منظور شلیک به سوی بمب‌های هدایت‌شونده (به‌طور خاص بمب هدایت لیزری ای‌جی‌ام-۸۶ آمریکایی‌ها) طراحی شده است. این سیستم کار رهگیری و آتش را در مدت زمان ۵ الی ۸ ثانیه انجام می‌دهد و قادر است در یک زمان ۴۸ هدف هوائی را مورد رهگیری قرار بدهد. هدایت موشک‌های تور ام-۱ از طریق فرمان‌های رادیویی انجام می‌شود. این سامانه به راپیر انگلیسی‌ها و کروتال فرانسوی‌ها شباهتهایی هم دارد. هر سه سامانه متحرک و خودکششی هستند و البته مدل‌های ثابت و کششی آن‌ها نیز ساخته شده است. تور ام-۱ یک سامانه خودروپایه است که بر روی یک شاسی شنی‌دار سوار شده و شامل ۴ پرتابگر موشک و به همراه سامانه‌های رهگیر و هدف‌گیری است. وزن هر یک از موشک‌ها ۱۶۷ کیلو است که ۱۵ کیلوی آن مواد منفجره شدیدالانفجار ترکش‌دار است. بیشینه برد عملیاتی این سامانه ۱۲ کیلومتر و کمینه برد آن با توجه به مدل بین ۱۰۰ متر تا ۲ کیلومتر متغیر است. سقف پرواز موشک‌ها ۶ کیلومتر است و حداکثر سرعت آن‌ها به ۲٫۸ ماخ می‌رسد.

در دی ماه ۱۳۹۸ و پس از کشتن قاسم سلیمانی توسط دولت ایالات متحده آمریکا، جمهوری اسلامی اقدام به تهدید و حمله به پایگاه‌های آمریکا در شرق عراق نمود و چندین موشک بالستیک به پایگاه‌های آمریکا در عراق شلیک نمود. طبق گفته امیر علی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، یک سامانه پدافندی از نوع TOR-M1 در نزدیکی فرودگاه امام خمینی تهران مستقر شد که پرواز شماره PS752 هواپیمایی بین‌المللی اوکراین مورد اصابت قرار گرفت و ۱۷۶ نفر سرنشین آن کشته شدند. طبق اعلام سپاه پاسداران، این سامانه ساعت ۱۲ شب در این نقطه مستقر شده بوده است و علی‌رغم وجود وضعیت جنگی آسمان به روی پروازهای مسافری و تجاری بسته نشد. جمهوری اسلامی ابتدا برخورد موشک با این هواپیما را انکار کرد اما سرانجام بعد از گذشت سه روز و تشکیل تیم‌های حقیقت یاب، حاجی زاده در ویدئویی اعلام کرد سپاه به دلیل «خطای انسانی» هواپیما را با موشک سرنگون کرده است. کماکان تحقیقات راجع به صحت این ادعا ادامه دارد.

 

کاربران کنونی

•   الجزایر - Tor M2E, deliveries in 2018
•   جمهوری آذربایجان – Several batteries of Tor-M2E.
•   ارمنستان - at least two Tor-M2KM combat vehicles produced in 2019
•   بلاروس – 2 batteries (4 vehicles each) delivered as of 10 January 2013. Third battery delivered in 2013. +5 Tor-M2K ordered in 2016 and delivered in 2018. Additional systems were delivered and ordered in 2016 and 2017. 5 batteries of Tor-M2EK as of late 2018.
•   چین – 35. ۶۰ ۹К۳۳۱ «Tor-M1» in 2013. Superseded by the HQ-17.
•   قبرس – 6
•   مصر – 16 M1s+ at least one M2s in service
•   یونان – 25 systems, 84 CVS
•   ایران – 29
•   پرو
•   روسیه – 172 + 8 Battalions of Tor M2U (M1-2U) (4 launchers in each). 116 Tor-M1-2Us and M2s were delivered in 2012-2017. 6 Battalions of Tor-M2 consisting of 12 combat vehicles each were delivered as of 2019. More Tor-M2 (9K332) and Tor-M2DT (9K331MDT) in production.
•   اوکراین – 6 spotted at 2018 Independence Day Parade
•   ونزوئلا – 12 in 2012, later +26 on order
•   یمن – 12
•   مراکش – + (media)
•   سوریه

کاربران پیشین

•   شوروی – Passed on to successor states
•   گرجستان
•   قزاقستان

 

• http://sill-www.army.mil بایگانی‌شده در ۱۱ ژوئن ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
• international online defense magazine
• [۱] بایگانی‌شده در ۱۰ ژوئیه ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine

• [۲]
• [۳]
• [۴]